Staj sigortası doğum borçlanması hakkı sağlar
Doğumdan sonra çalışma hayatına ara vermek zorunda kalan kadınlar, Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) borçlanma yaparak eksik primlerini tamamlayabiliyor. Doğum borçlanması her çocuk için iki yıla kadar yapılabiliyor. Kadın çalışanlar üç çocuğa kadar doğum borçlanması yapabilir. Doğum borçlanması normalde emeklilik yaşını öne çekmez. Ancak, sigortalı çalışmaya başlamadan önce staj sigortası bulunan kadınlar, doğum borçlanması sayesinde daha erken emekli olabilir. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, doğum borçlanması ile ilgili merak edilenleri yazdı
Türkiye, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkeler içinde kadınların işgücüne katılım oranının (yüzde 33.6) en düşük olduğu ülke. Kadınların istihdam oranı ise yüzde 30’un da altında. Doğum yaptıktan sonra iş hayatına ara vermek zorunda kalmaları, kadın istihdamını olumsuz etkileyen önemli faktörlerden birini oluşturuyor. Bu nedenle sosyal güvenlik mevzuatı, doğum nedeniyle iş hayatına ara vermek zorunda kalan kadınların eksik prim günlerini tamamlamalarına olanak sağlıyor. Böylece, prim gününü tamamlayamadığı için emekli olamayan kadınlar, emeklilik hakkı elde edebiliyor.
Başlangıçta iki çocuk için sağlanan borçlanma hakkı, sonradan üç çocuğa çıkartıldı. Buna göre, kadın sigortalılar, her bir çocuk için iki yıla kadar boşta geçen sürelerini borçlanabiliyorlar. Toplam üç çocuğa kadar borçlanma imkânı bulunuyor. Her bir çocukta 720 gün üzerinden toplam 2 bin 160 güne kadar borçlanmak mümkün.
Örneğin, üç çocuğu bulunan bir kadın birinci çocuk doğduktan sonra 6 ay, ikinci ve üçüncü çocukta ise 2’şer yıl çalışmaya ara vermiş ise toplam 4.5 yıla kadar borçlanma yapabilir. Çocuk doğduktan iki yıl sonra da devam eden işsizlik dönemleri için ise borçlanma yapılamıyor.
İŞÇİ, MEMUR, ESNAF
Doğum borçlanması hakkından sigortalı olarak çalışan tüm kadınlar yararlanabiliyor. Doğum borçlanması hakkı başlangıçta sadece 4/a (SSK) statüsündeki kadınlar için tanınmıştı. 2014'te yapılan değişiklikle 4/b'li (BAĞ-KUR) ve 4/c'li (Emekli Sandığı) kadınlara da borçlanma hakkı tanındı.
GÜNLÜK 27.29 TL PRİM
4/a ve 4/b'li kadınlar doğum borçlanması yaparken asgari ücret ile 7.5 katı arasında değişen kazanç üzerinden yüzde 32 oranında prim ödüyor. Tabandan borçlanma yaptıklarında günlük 27.29 lira prim ödemeleri gerekiyor. Bir çocuk için 720 gün borçlanma hakkı bulunan 4/a ve 4/b'li kadınlar, 19 bin lira prim öder. İki çocuk için 38 bin, üç çocuk için de 57 bin lira prim ödenmesi gerekir. 4/c'li kadınlar ise borçlanma yaptıkları tarihteki katsayı ve kesenekler üzerinden prim öderler.
TAMAMINI BORÇLANMAK GEREKMEZ
Boşta geçen sürelerin tamamı için doğum borçlanması yapmaya gerek bulunmuyor. Eksik pirim günü ne kadar ise sadece o kadar gün için borçlanmak mümkün.
Birden fazla çocuk için borçlanma hakkı bulunan kadınlar, ilk çocukları tercih etmeli. Örneğin, prim günü eksiği 720 gün olan ama üç çocuk için de borçlanma olanağı bulunan kadın sigortalı, ilk çocuk için borçlanma tercihinde bulunursa daha yüksek emekli aylığına hak kazanabilir. Sosyal güvenlik sisteminde 2000 öncesi en avantajlı dönem, onu 2000-2008 arası izliyor. En dezavantajlı dönem ise 2008 sonrası. Dolayısıyla, seçme şansı varsa 2000 öncesi doğan çocuk için borçlanmak emekli aylığının daha yüksek bağlanmasını sağlar.
Doğum borçlanması için acele etmeye gerek yok. Emeklilik tarihi yaklaştığında prim gününün tamamlanamayacağı belli olursa, borçlanma o zaman yapılabilir.
STAJ SİGORTASIYLA ERKEN EMEKLİLİK
Staj dönemlerinde yalnızca kısa vadeli sigorta primi yatırılır. Bu sigorta emekliliğe sayılmaz, sadece iş kazası ve meslek hastalığına karşı güvence sağlar.
Normalde doğum borçlanması, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuklar için yapılabiliyor. Ancak, sigortalı çalışmaya başlamadan önce öğrenciliği sırasında staj sigortası yaptırmış bulunan kadınlar da doğum borçlanması hakkından yararlanabiliyor.
Örneğin, 1 Ocak 1997'de doğum yapan bir kadın işçi, sigortalı olarak ilk defa 1 Ocak 2000 tarihinde çalışmaya başlamışsa doğum borçlanmasından yararlanamıyor. Fakat bu kadının 1997 yılından önce staj sigortası varsa, doğum borçlanmasından yararlanabilir.
Staj sigortası olanların doğum borçlanmasında elde ettikleri bir başka kazanım da erken emeklilik hakkıdır. Staj sigortası bulunan kadınların ilk sigorta girişleri, doğum borçlanması yaptıkları süre kadar geriye çekilir. Örneğimizdeki kadın, ilk defa sigortalı çalışmaya başladığı tarih itibarıyla normalde 58 yaşında emekli olabilir. Fakat, staj sigortası dolayısıyla doğum borçlanması hakkından yararlandığında sigorta başlangıç tarihi 1 Ocak 2000'den 1 Ocak 1998'e çekileceği için emeklilik yaşı 54’e düşer.
Staj sigortası ile sigortalı çalışmaya başladığı tarih arasında doğum yapmış olan kadınlar, prim günleri eksik olmasa bile doğum borçlanması yapmanın kendilerine erken emeklilik fırsatı verip vermediğini mutlaka araştırmalı.
KADIN BANKACILARIN DOĞUM BORÇLANMASI
506 sayılı eski Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesi kapsamındaki banka ve sigorta şirketlerince kurulan emeklilik sandıklarının iştirakçisi kadınlar bu haktan ilk başta hiç yararlanamıyordu. Sonradan yapılan değişiklik ile sandık iştirakçiliğinden çıkıp 5510 sayılı Kanun kapsamında çalışmaya başlayanlara, bankadan ayrıldıktan sonra doğan çocukları için borçlanma hakkı getirildi. Fakat, bankada çalışırken doğan çocukları için borçlanma hakkı tanınmadı.
SGK’nın bu yıl yayımladığı bir genelge ile sandık iştirakçisi kadınların, banka veya sigorta şirketinde çalıştıkları dönemde doğan çocukları için de borçlanma hakkı tanındı. Ancak bu haktan yararlanabilmeleri için sandığa bağlı çalışma sona erdikten sonra 4/a, 4/b veya 4/c statüsünde çalışmış olma koşulu aranmaya devam ediyor.
Buna karşılık, “Geçici 20. madde kapsamında sandık iştirakçiliği devam eden ya da sona erdikten sonra 4/a, 4/b veya 4/c statüsünde sigortalılığı bulunmayanların” borçlanma talepleri kabul edilmiyor.
Örneğin, 1988-1994 yılları arasında bir bankanın sandığına tabi çalışan sigortalı 1/3/1995, 7/8/1999 ve 23/5/2002 tarihlerinde doğum yapmış olsun. Bu sigortalı, bankadan ayrıldıktan sonra 4/a, 4/b veya 4/c statüsünde çalışmışsa, üç çocuk için doğum borçlanması yapabilir.
Aynı kadın, banka sandığından sonra herhangi bir çalışması yoksa doğum borçlanması yapamaz.
