Bitki Coğrafyası nedir?

Bitki örtüsünün dağılışının, bu dağılışa etki eden faktörlerin ve çevresiyle olan ilişkilerinin incelendiği bir bilim dalıdır. Bitki örtüsü, toprağın süpürülerek kaybolmasını yani toprak erozyonunu önleyen önemli bir faktördür. Toprağa humus gibi çok verimli bir unsuru katan yine bitki örtüsüdür. Ayrıca bitki örtüsü, toprak suyunun akışla kaybolmasını önler; suyun toprağa sızmasını kolaylaştırır. Bu açıdan bitki coğrafyası önemlidir. Bitki coğrafyası, her ne kadar konusu bitkiler olsa da kesinlikle bir Botanik bilimi değildir. Çünkü botanikçi hem tek tek bitkilerin morfolojisi, anatomisi, fizyolojisi, ekolojisi ve sistematiğini çalışır hem de bitki topluluklarını inceler. Bitki coğrafyacısı ise araştırmalarında, botanikçiden farklı olarak daha çok bitki formasyonları ve bunların yeryüzündeki dağılışlarının nedenleri üzerinde durur. Florayı bütünüyle değil, çalı ve ağaç gibi bitki toplulukları şeklinde ele alır ve bu toplulukların dağılışını açıklamaya çalışır. Bu dağılışa etki eden faktörleri ve çevre ile olan ilişkilerini ortaya koyar. Bunu yaparken yetişme yerinin, iklimin, toprağın ve canlıların etkilerini yeryüzünün jeolojik gelişimini göz önünde tutarak aydınlatır. Özetle botanikçi sadece bitkilerin yeryüzünde dağıldıkları yerleri belirtmekle yetindiği halde bitki coğrafyacısı için önemli olan, bitkilerin dağılışı kadar bu dağılışın sebepleridir. Bunlara rağmen her iki bilim dalının ana konusu bitkidir.

Bitki örtüsü üzerinde birinci derecede etkili olan yetişme şartlarının başında iklim gelir. Bilindiği gibi iklim, sıcaklık, yağış, nem, ışık ve rüzgar gibi elemanların bir bütünüdür. Bitki türleri ve topluluklarının dağılış ve yayılış alanları ana hatlarıyla iklim elemanları tarafından belirlenir. Yeryüzünde büyük iklim bölgelerine uygun olarak gelişmiş bitki kuşaklarının bulunması, iklimlerde görülen değişmenin öncelikle bitki tür ve topluluklarında görülmesi, bitki örtüsü üzerinde iklimlerin rolünü yansıtır.

Bitkilerin yetişme şartlarından ikincisi topraktır. Bitki, hayatı için lazım olan bütün mineral ve tuzları topraktan, kökleri vasıtasıyla alır. Buna karşın toprağın rolü, iklim şartları yanında genellikle ikinci derecede kalır. Farklı toprak şartları, belirli iklim şartları içinde gelişmiş olan bitki topluluklarının dağılışında yerel değişikliklere yol açabilir. Öyle ki bazı bitkiler özel toprak şartlarına uyum sağlamakta ve yaşamlarını ancak uyum gösterdikleri topraklar üstünde sürdürmektedirler. Toprağın fiziksel özelliklerinin farklı olması, üzerinde gelişen bitki örtüsünü de farklılaştırır. Toprağın fiziksel özellikleri, toprağın havalanması, suyun toprağa sızması, suyun toprakta tutulması, bitki besin maddelerinin depolanmasını büyük ölçüde belirler.

Bitki türlerinin yayılışı ve yoğunluğu üzerinde toprak ve iklim şartları kadar bakı, yükselti, eğim ve dağ sıralarının uzanış yönü gibi topoğrafik elemanların da önemli rolü vardır. Ancak iklim ve toprak bitki örtüsü üzerine doğrudan doğruya tesir ettikleri halde topoğrafyanın bitkilere tesiri dolaylıdır. Topoğrafyadaki farklılaşma, bitki türlerinde ve bunların kademelerinde kısa mesafede değişmelere neden olur. Bununla beraber daha az engebeli bölgelerde bile değişiklik belirgindir. Bitkilerin aradığı özelliklerin oluşması dağ, ova, vadi ve depresyon gibi farklı topoğrafya şekillerinin bir arada bulunması sayesinde gerçekleşir.

Bitkiler yeryüzünde topluluklar halinde bulunur. Aynı türden veya cinsten bitkilerin bir arada oluşturdukları en küçük bitki topluluğuna birlik denir. Örneğin meşe, kayın, kestane birliği gibi… Aynı cinsten veya ayrı cinsten olan, dış görünüşleri ve yaşam şekilleri benzeyen bitkilerin bir araya geldiği topluluklara bitki formasyonu adı verilir.