Medeni hukuk, borçlar hukuku ve ticaret hukuku gibi özel hukuku düzenleyen hükümlerden kaynaklanan verme, yapma veya yapmama borçlarının, borçlu kişi tarafından rıza ile ifa edilmediği (yerine getirilmediği) durumlarda, alacaklının talebiyle, devlet gücüyle zor kullanılarak yerine getirilmesi amacına hizmet eden faaliyeti ifade eder. Cebri icra faaliyetine ilişkin kuralları düzenleyen hukuk dalına ise "cebri icra hukuku" veya "takip hukuku" denir. Takip hukukuna "icra ve iflas hukuku" da denilmektedir.
Bireyler arasındaki borç ilişkilerinde, alacaklının borçludan olan alacağını veya elinden alınan ya da inkar edilen bir hakkını, borçlu olan kişinin şahsı veya malları üzerinde zor kullanarak kendiliğinden alması suçtur. Hukuk devletinde, devletin özel hukuk alanındaki yaptırım gücü (zor kullanma yetkisi), kural olarak cebri icra faaliyeti ile somut hale gelir. Özel hukuktaki yaptırım, kural olarak aynen ifaya zorlamaktır; hapis veya para cezası gibi bir ceza yaptırımı uygulanmaz (Anayasa m. 38).
Çekişmeli hale gelen bir hakkın tespiti ve hak sahibine tesliminin emredilmesi kural olarak bir mahkeme kararı ile olur. Ancak mahkeme kararıyla bir şeyi (para veya malı) vermeye, bir işi yapmaya veya yapmamaya mahkûm olan davalının, mahkeme hükmünü kendi rızası ile yerine getirmemesi durumunda, mahkeme kararlarının zorla icra edilmesi için devletin cebri icra organları devreye girer ve mahkemenin emrini zorla yerine getirir. Mahkeme kararına (ilama) dayanan bu tür takibe "ilamlı icra takibi" denir. Birçok ülkede cebri icra hukukunun temel konusu mahkeme ilamlarının yerine getirilmesi usulüdür. Ancak istisnaen de olsa Türk ve İsviçre hukuklarında olduğu gibi sadece para ve teminat alacakları için, herhangi bir mahkeme kararına gerek olmaksızın, sadece alacaklının talebi ile "ilamsız icra takibi" başlatılması da mümkündür. Kural olarak tacirler hakkında, tek bir alacaklı tarafından başlatılsa da mahkemece verilecek iflas kararından itibaren tüm alacaklıların toplu olarak tatminine hizmet eden "iflas yoluyla takip" de cebri icra takibi türlerinden biridir.
YAZAR
Oğuz Atalay
KAYNAK
