Ukrayna ile Rusya'nın atası Kiev Knezliği
Rusya, 24 Şubat sabahından itibaren Ukrayna'ya askeri operasyon başlattı. Aralarında uzun süredir gerilim olan iki ülkenin atası aslında aynı. Rusya'nın da Ukrayna'nın da temeli 882'de kurulan Kiev Knezliği'ne dayanıyor. Tarih boyunca Ukrayna topraklarında hüküm süren medeniyetler arasında Türkler de bulunuyor
Günümüzdeki Ukrayna topraklarında 2‘nci ve 5’inci yüzyıllar arasında Ostrogotlar ve Hunlar hüküm sürdü.
5’inci yüzyıldan itibaren bölgeye yerleşen Slavlar, Balkanlara doğru yayılmaya başladı. Bölge, 7’nci yüzyılda ise Türk kökenli Ön Bulgarların yurdu haline dönüştü. Yüzyılın sonlarında Ön Bulgarlar, bölgeyi Türk kökenli Hazar Kağanlığı’na bıraktı.
* Ön Bulgarlar…
Asıl kitlesini Oğur kitlelerinin oluşturduğu, 7’nci yüzyılda Karadeniz'in kuzeyi ile daha sonra İdil Nehri ve Tuna Nehri bölgelerinde de yaşamış, Türkçe konuşan yarı göçebe Türk kökenli bir halk.
* Hazar Kağanlığı
7 ila 11’inci yüzyıllar arasında Hazar Denizi'nin çevresinde; Van Gölü'nden, Karadeniz kıyılarından, Kiev'e; Aral Gölü'nden, Macaristan'a kadar olan geniş topraklarda hüküm sürmüş, Doğu Avrupa'da düzenli bir Türk devleti.
860…
O dönemde adı Sambat olan Kiev, başında Vareg prensi Rurik’in olduğu Rurik Hanedanlığı tarafından ele geçirildi.
* Varegler…
Ortaçağ'da Doğu Avrupa'da yaşamış İsveç kökenli bir halk. Varegler, Normanlar gibi Vikinglerin bir türevi. Norveç kökenli Normanların aksine Batı’ya değil, Doğu’ya doğru yayıldılar.
882…
Novgorod knezi Oleg (845 - 912) tarafından Rusya, Belarus ve Ukrayna’nın atası sayılan Kiev Knezliği kuruldu.
Daha sonra Prenses Olga, Sviatoslav Ihorovych ve Volodymyr Sviatoslavych döneminde komşu Doğu Slav, Baltık ve Finno - Ugric kabilelerinin toprakları ele geçirilerek Kiev Knezliği’nin hâkimiyet alanı genişletildi.
1015…
Volodymyr Sviatoslavych’in ölümünden sonra I. Svyatopolk ile I. Yaroslav arasında taht mücadelesi başladı. I. Svyatopolk, iktidarını sağlamlaştırmak için I. Yaroslav'ın kardeşlerinden üçünü öldürdü. Bunun üzerine I. Yaroslav, Veliki Novgorod çevresindeki Novgorodların ve Viking paralı askerlerinin yardımıyla, I. Svyatopolk'u yenip 1019'da Kiev Knezi oldu.
1240…
Kiev Knezliği, Cengiz Han'ın oğullarından Ögeday Han ve onun oğlu Güyük Han döneminde Moğollar’ın akınlarına uğramaya başladı.
1245…
Kiev Knezliği, Moğollar tarafından işgal edildi. Toprakları Türk - Moğol hanlığı olan Altın Orda’ya bağlı prensliklere ayrıldı.
Polonya, Macaristan, Mazovya ve Cermen Düzeni ile gizli ittifaklar kurulsa da Altın Orda’nın hâkimiyetinden kurtulma mücadelesinde başarıya ulaşılamadı.
* Altın Orda...
Cengiz Han, Seyhun Irmağı ile Balkaş Gölü'nün batısındaki yerleri büyük oğlu Cuci Han'a verdi. Daha sonra Cuci Han'ın toprakları Batu Han ile ağabeyi Orda Han arasında paylaşıldı. Orda Han'ın yönetimindeki bölgeye Ak Orda, Batu Han'ın yönetimindeki bölgeye ise Gök Orda adı verildi. Gök Orda sonradan Altın Orda olarak adlandırıldı.
1256…
Altın Orda ile mücadeleye giren Galiçya prensi Danylo, bölgede büyük oğlunun adından yola çıkarak Lviv kentini kurdu.
1259…
Galiçya prensi Danylo, Batı'dan gelen askeri yardım eksikliği nedeniyle, Altın Orda’nın hâkimiyetini tanımak zorunda kaldı.
14’üncü yüzyılda bölgedeki topraklar farklı eyaletlerin bir parçası haline geldi. Litvanya; Kiev, Çernihiv ve Volhinya’da Polonya; Galiçya ve Podolia'da hüküm sürdü. Güney bozkırları ise Transkarpatya - Macaristan ile 1447'de kurulan Kırım Hanlığı yönetimi altındaydı.
15’nci yüzyılın sonunda, Litvanya, Moskof ve Kırım sınırında, kendilerini ‘Kazaklar’ olarak adlandıran bir grup asker ortaya çıktı.
1648…
Bohdan Khmelnytsky'nin önderliğindeki Kazaklar, Lehistan'a karşı büyük bir ayaklanma çıkardı. Çarlık Rusya’nın desteğiyle çıkardıkları ayaklanma sonucunda Lehistan'dan özerklik kazanarak Zaporizya'da tarihteki ilk Ukrayna devleti olan Kazak Atamanlığı kuruldu.
1654…
Bohdan Khmelnytsky, Rus çarı I. Aleksey ile Pereyaslav Antlaşması'nı imzalayarak Çarlık Rusya'nın himayesini kabul etti. Bu durum, 1654 -1667 arasında gerçekleştirilen Lehistan Krallığı - Çarlık Rusya Savaşı'na neden oldu.
Lehistan Krallığı, savaşı kaybederek 1667’de Çarlık Rusya ile Andrusova Antlaşması imzaladı. Bu antlaşma uyarınca Lehistan Krallığı, Kiev’in de içinde olduğu Dinyeper Nehri’nin Doğu kıyısında kalan toprakları Çarlık Rusya'ya bıraktı. Dinyeper Nehri’nin Batı kıyısında kalan topraklar ise Lehistan Krallığı’nda kalmaya devam etti.
1665…
Lehistan Krallığı, Çarlık Rusya ile savaşırken diğer yandan iç sorunlarla da uğraşıyordu. Sağ Kıyı Kazakları’nın lideri Petro Doroşenko Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı'nın desteğiyle kendisini Sağ Kıyı Kazakları’nın atamanı ilan etti. Daha sonra da IV. Mehmet ile bir antlaşma imzalayarak Osmanlı İmparatorluğu’nun himayesini kabul etti.
Bunun üzerine Lehistan kralı III. Jan Sobieski toprakların Lehistan'a ait kısmını geri almak için sefere çıkınca 1671 - 1676 arasında gerçekleştirilen Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan Krallığı savaşı çıktı.
Savaşı kazanan Osmanlı İmparatorluğu, Dinyeper Nehri’nin sağ kıyısında kalan bölüme hâkim oldu. Podolya adı verilen bu bölge, Osmanlı İmparatorluğu - Kutsal İttifak Savaşı’nın çıkmasına neden oldu. Savaşın bitiminde 1699’da Karlofça Antlaşması imzalandı.
* Osmanlı İmparatorluğu - Kutsal İttifak Savaşı...
Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, Lehistan - Litvanya Birliği, Çarlık Rusya, Venedik Cumhuriyeti, Malta Krallığı ve Papalık Devleti, Türkler’e karşı güçlerini birleştirdi. Savaşın amacı, II. Viyana Kuşatması'nda başarısızlığa uğramalarından cesaret aldıkları Osmanlı İmparatorluğu’nu bölgeden çıkarmaktı.
1793’te Lehistan Krallığı’nın parçalanması sonucu Podolya, Çarlık Rusya'nın eline geçti. Böylelikle toprakların büyük bir bölümü Çarlık Rusya, geri kalan küçük bir kısmı ise Avusturya İmparatorluğu'nun kontrolüne geçti.
7 Kasım 1917’deki Ekim Devrimi'ne kadar Ukrayna Çarlık Rusya'nın bir parçası olarak kaldıktan sonra 1919’da Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. 1922’de de Sovyetler Birliği'ne katıldı.
8 Aralık 1991'de Sovyetler Birliği’nden ayrılan Ukrayna bağımsızlığını ilan etti.
2013…
Dönemin cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç'in Avrupa Birliği ortaklık anlaşmasını reddetmesi ve Rusya ile daha yakın ilişkiler kurmaya yönelmesiyle Ukrayna’da tansiyon yükseldi. Kiev’de başlayan hükümet karşıtı protestolar, ülke geneline yayıldı.
2014…
21 Şubat’ta Viktor Yanukoviç aylar süren gösteriler sonrasında Rusya'ya kaçtı. Yeni kurulan hükümet Batı yanlısı olunca Rusya tarafından tanınmadı.
Rusya yanlısı ayrılıkçılar, Ukrayna'nın doğu bölgelerinde referandum yapılacağını açıkladı. 16 Mart 2014’te yapılan referanduma katılım % 83 oldu. Kırım'da % 96.77, Sivastopol'de ise % 95.6 oranında Rusya'ya bağlanmak yönünde oy kullanıldı.
Bunun üzerine BM Güvenlik Konseyi, referandumunun yasal olmadığını belirten bir karar çıkardı.
Rusya'nın G8 üyeliği de askıya alındı.
17 Mart 2014’te Rusya devlet başkanı Vladimir Putin'in Rusya'nın Kırım'ı ilhakını onaylayan imzayı atmasıyla Kırım resmi olarak Rusya'ya katıldı.
Mayısta yapılan referandumdan sonra Rusya yanlısı ayrılıkçılar Donetsk ve Luhansk'tan oluşan Donbas bölgesinde bağımsızlık ilan ederek burada iki halk cumhuriyeti kurdu. İki cumhuriyet kuruldu kurulmasına ama Rusya dâhil hiçbir ülke tarafından tanınmadı.
Cumhurbaşkanı seçilen Petro Poroşenko bir barış planını açıklasa da Rusya yanlısı ayrılıkçılar Donetsk'in güneyine çekildi.
Eylülde Ukrayna ile Rusya yanlısı ayrılıkçılar arasında yapılan ateşkesten birkaç gün sonra çatışmalar tekrar başladı.
2015…
Şubatta Belarus'un başkenti Minsk'te yapılan görüşmelerde ikinci bir ateşkes ilan edildi. Rusya yanlısı ayrılıkçılar, Ukrayna'nın doğusunda silahsız bir tampon bölge oluşturulmasını kabul etti. Ancak çatışmalar durmadı.
2021…
Yaz aylarında Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’in NATO üyeliği konusunda ısrarlı olduklarını açıklaması zaten ilişkileri pamuk ipliğine bağlı olan Ukrayna ile Rusya arasındaki gerilimi üst seviyeye çıkardı.
2022…
20 Şubat’ta Rusya, iki halk cumhuriyetinin bağımsızlık talebini kabul ederek bölgeye barış gücü göndereceğini açıkladı. Bunun üzerine bölgede çatışmalar başladı. Rusya yanlısı ayrılıkçılar tam askeri seferberlik ilan ederken çatışmalarda iki Ukrayna askeri hayatını kaybetti. 24 Şubat’tan itibaren Rus birlikleri, Ukrayna topraklarına havadan karadan saldırılar düzenlemeye başladı.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy Kimdir?
Ukrayna'nın 6’ncı cumhurbaşkanı olan Volodimir Zelenskiy politikaya girmeden önce komedyen, oyuncu, senarist, film yapımcısı ve yönetmendi.
Siyasi kariyerinden önce, hukuk diploması aldı ve Kvartal 95 adlı bir prodüksiyon şirketi kurdu.
