Taliban heyeti ile konuşulanlar
Afganistan'daki Taliban hükümetinin Dışişleri Bakan Vekili Emirhan Muttaki başkanlığındaki heyet temaslarda bulunmak üzere Türkiye'ye geldi. Muttaki’nin Ankara ziyareti sürpriz bir ziyaretti. Önceki gün saat 16:00 sularında Kabil büyükelçiliğimiz üzerinden gelen ziyaret talebi Afganistan özel çalışma grubu tarafından değerlendirildikten sonra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun onayı ile kabul edildi.
Ankara’da beş aydan bu yana Dışişleri ve ilgili kurumlar Afganistan, Irak, Libya, Suriye mesaisini yoğunlaştırmış durumda. Bu ülkelerdeki hızlı değişim süreçlerine karşı hızlı değerlendirme ve karar mekanizmaları oluşturmak üzere, kurumların eş güdümlü çalışmalarını sağlayan çalışma grupları kuruldu. Afganistan iki aydan bu yana önemli bir gündem konusu olarak masada. İki ay içinde tam dört kez Afganistan’a dair planlamalar ve değerlendirmelerde değişiklik yapıldı. Zira Afganistan’a dair Ankara’da yapılan ilk koordinasyon toplantıları sırasında ABD hâlâ ülkenin kaderini belirleyen taraftı ve Taliban ile Katar’daki görüşmelerin sonuna gelmişti. Ancak Afganistan’daki hızlı değişim ve belirsizlikler projeksiyonları hızla tekrar gözden geçirmeyi gerektirdi.
Taliban heyetinin Ankara ziyaretine saatler kala Afganistan çalışma grubu çalışma temposunu iyice hızlandırdı. Taliban heyetinin beklentisi, kendilerinin Afganistan İslam Emirliği heyeti olarak kabul edilmesi idi. Ankara ise “Kimseye tepeden bakmıyoruz ama sizi biraz diplomaside ve iç işleyişte görelim” demeye getirerek heyeti, Afganistan Taliban heyeti olarak kabul edeceğini iletti. Taliban, Katar aktarmalı bir uçakla önce İstanbul’a ardından Ankara’ya ulaştı. Dışişleri’ndeki görüşme bir çalışma toplantısı olarak organize edildi. Türk tarafında diplomasi ve güvenlik bürokrasisi yer aldı.
Afganistan çalışma grubu öncelikli olarak görülen yedi başlıkla masaya oturdu. Taliban heyeti ilk yurt dışı diplomatik temas hattı olacak bu toplantıya, dünya diplomasi düzeni içinde kabul görmek umudu ile geldi. Taliban için 6 - 7 İstasyon var. Yani bu öyle kolay bir süreç değil.
Avrupa, Afgan halkına yardım etmek için 1 milyar avro vereceğini açıklayarak iyi bir örnek sundu. Bu yeterli mi elbette değil. Birleşmiş Milletler, Afganistan’da 2 milyon çocuğun yetersiz beslendikleri ve hayatlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya oldukları uyarısında bulundu. Binlerce insan her türlü araçla ama genelde yürüyerek Tacikistan, Pakistan ve İran’da sığınacak yer arıyor. Afganistan’daki insani durum her geçen gün yönetilebilir olmaktan çıkıyor. İnsani felaket, evet… Bizim için özellikle İran sınırımızda biriken göçmenler önemli bir sorun. Afganistan’da terörün, toplumsal baskının, tek ve son mali kaynak olarak afyon üretiminin artması ihtimali büyük riskleri beraberinde getirebilir. Bu olumsuz senaryo Türkiye’yi zora sokar. Türkiye insani göçün önemli geçiş hattı olduğu gibi Batı’ya uyuşturucu trafiği güzergâhının da üzerinde.
Taliban ile görüşmede, Ankara bir kez daha Kabil Havalimanı konusundaki niyetini ortaya koydu. Kabil Havalimanı’nın işletmesini, yer hizmetlerini, güvenlik hizmetlerini ve modernizasyon sürecini içeren bir paket daha 45 gün önce hazırlanmıştı.
Hava radar sistemin işletmesinden, Jet A ve Jet A1 yakıtlarının tedarikine, AIP (havacılık bilgi yayını) kodlarının denetiminden, ILS’lerin (aletli iniş sistemi) yönetilmesine kadar birçok farklı işleyişin içinde yer aldığı 117 kalemden oluşan bir paket için hazırlıklar tamam. Taliban Afganistan’ı dünyaya açmak için Kabil Havalimanı konusunda ikna olmuş durumda. Ancak güvenliğin sağlanması hususunda söz sahibi olmak istiyor. Taliban heyetine Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü ve Avrupa Sivil Havacılık kurumlarının bu konuya sıcak bakmayacağı iletildi. Taliban düşünecek. Ama fazla düşünecek bir durum yok. Zira Afganistan konusunda dünya güvenlik sistemi oldukça hassas. Taliban Türkiye’nin teklifini kabul edecek olursa, Türkiye’de sadece bir havalimanı Afganistan uçuşlarına açılacak.
Sağlık alanında ve mali konularda destek bekleyen Taliban heyetine Türkiye’nin bu konularda hızla destek vermeye hazır olduğu, insani yardım için de gerekli desteği sağlayacağı mesajı verildi. Görüşmedeki önemli bir nokta da Afganistan’da iş yapan Türk vatandaşlarının can güvenliği ve iş güvenliğinin sağlanmasıydı. Ayrıca kadın hakları konusunda Taliban’ın sosyal ve iş hayatını da içine alacak adımları bir an önce atması gerektiğine vurgu yapıldı. Bu konudaki eksiklikleri ifade eden 9 somut örnek iletildi ve çözüm beklentisi ifade edildi.
Asıl sürpriz, daha önce ABD’nin kullandığı Bagram Hava Üssü’nün kullanımına dair bir maddenin de gündeme alınması oldu. Asya’nın kalbi Afganistan’da Ankara büyük kartını açmak için bekliyor. Ama bundan önce Taliban’ın ortaya koyacağı perspektif önemli. “Taliban” projesindeki hedeflerin gerçeğini bilmeden, taahhüt edeceği şeyi yerine getirmeye ne kadar bağlı kalacağını anlamadan Ankara, Kabil Havalimanı'nın yönetimi ve işletilmesi için sunacağı teknik hizmetler konusundaki tutumunu kesinleştirmeyecek.
