İdlib'de oksijen krizi

Oksijen bir yaşam kaynağı. Suriye’nin kuzeyinde, milyonların sıkışıp kaldığı İdlib’de ise yaşam kaynağı uluslararası insani yardımlar. Yardımın ulaşmadığı her an ise izole kalmış muhaliflerin bu son kalesinde havasız kalınan her an demek…

Geçen yıl son anda çözülen İdlib krizi bu yıl daha ciddi bir şekilde geri döndü. İdlib’deki 4 milyon insan Cilvegözü sınır kapısından geçen yardımlara bağımlı. Bu yardımlar Rusya izin verirse gidebiliyor. Rusya geçen yıl bu konuda son anda ikna edilmişti. Şimdi durumu Ukrayna savaşında pazarlık kozu olarak kullanacak. Eğer Rusya Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) işi yokuşa sürecek olursa İdlib krizi içimize kadar girebilir.

Reyhanlı’dan Suriye’ye açılan Cilvegözü Sınır Kapısı’ndan her ay uluslararası kuruluşlardan sekiz yüz ila bin TIR, yine Türk yardım kurumlarından yaklaşık bin TIR gıda, ilaç ve diğer ihtiyaç malzemelerini İdlib’e ulaştırılıyor. Rusya eğer bu kapının işlevini sürdürmesine izin vermezse bir insani felaket yaşanabilir. Rus diplomatik kaynaklardan gelen ön bilgiler kapının açık kalmasına Moskova’nın izin vermeyeceği yönünde. İşte o vakit sınırlarımız ‘’Pakistanlaşabilir’’. Bu durum Suriye iç savaşının ilk başladığı günden bu yana beni en çok tedirgin eden üç senaryodan biriydi.

Rusya her fırsatta İdlib'de sadece teröristlerin olduğunu iddia ederek yardım kuruluşlarını caydırmak istiyor. Ruslar, ‘HTŞ İdlib'i kontrol ediyor ve aşırılıkçı’ diyor ve bu doğru. Ama burada 3 milyonu mülteci kamplarında olmak üzere 4 milyon insan yaşıyor. Yüzde 95'inden fazlası sivil. Birçoğu Suriye içinde birkaç kez yer değiştirmek zorunda kalmış ve neredeyse hepsi insani yardımlara muhtaç.

Sınır kapımızın hemen yanı başındaki Atmeh mülteci kampı dünyanın en kötü koşullarına sahip kamplardan biri. Ne akan suyu ne de yeterli elektriği var ve eksik hijyen koşulları nedeniyle hastalıklar sürekli yayılıyor. Açık söylemek gerekirse bu kamplar her an radikal unsurların insan kaynağına dönüşebilecek potansiyele sahip. Bu kamplardaki çocuklar ve gençler örgütlerin kucağına düşürülmemeli.

İdlib’in can damarı olan Cilvegözü Sınır Kapısı'nı açık tutan mekanizmanın süresi 10 Temmuz'da doluyor. Bu kapı adeta can damarı. Bu tarihte çok uzaklardaki New York'ta, BMGK’da karar alınması gerekiyor. Rusya, 2020'de BMGK'de veto hakkını kullanarak uluslararası insani yardımların sadece Cilvegözü Sınır Kapısı'nın karşısındaki Bab El Hava üzerinden teslim edilmesine onay vermişti. Bu süre 9 Temmuz 2021'de bir yıllığına uzatılmıştı. Bu yıl farklı bir durum nüksetti. Rusya’nın bin kilometre uzakta olan Ukrayna'daki savaşı için bu konu pazarlık kozu haline geldi.

İdlib, bir zamanlar Suriye'nin tahıl ambarı olarak görülüyordu. Ancak bundan geriye pek bir şey kalmadı. Çok sayıda çiftçi kovulmuş ya da kaçmış ve insanlar tarlalarda kamp kurmuş durumda. Ukrayna'ya karşı başlatılan savaştan önce bile Suriye genelinde buğday kıtlığı vardı. Küresel tedarik krizi şu anda durumu daha da kötüleştiriyor. Ekmek, un, şeker ve yakıt sıkıntısı yaşanıyor. Ve İdlib’de zaten kötü olan insani yaşam koşulları şimdi daha da kötüye doğru sürüklenecek…

Eğer Rusya İdlib’e açılan kapıyı kapatacak olursa Suriye’de işler yeniden cehenneme dönecek. Ve dört milyonluk sivil nüfus içine radikallerinde saklandığı bir şekilde kapılarımızı zorlayacak. Hatta şimdiden Türkiye’ye yakın bölgelere iş makinalarını hareket ettirme planları yapılmış durumda.

Ve son bir not: Beşar Esad'ın en yakın müttefiki Rusya, Esad nüfuzunu kalan birkaç hükümet karşıtı bölgede genişletmeye çalıştığı için giderek daha fazla baskı kurmaya başladı. Türkiye’nin Tel Rıfat ve Münbiç operasyonu da bu nedenle bekletiliyor. Geçen yılda insani yardımların Suriye hükümeti üzerinden yapılması gerektiğini savunan Rusya tüm yardımların başkent Şam'dan geçmesi için bastırıyor. Bu konuda net diplomasi izliyor. Böyle bir durum olursa, Esad, insani yardımları siyasi amaçlar için kullanırken, hiç istemediği hatta bir an önce ülkeyi terk etmelerini istediği İdliblileri de bizim içimize sürmek isteyebilir.

Türkiye’nin Suriye operasyonu için Rusya’nın İdlib kararı belirleyici olacaktır.