Tarım projelerinin akıbeti
Değerli okurlar, tarım konusundaki yazılar araya gündemin girmesi nedeniyle bazen bir iki gün ara ile yayınlanıyor.
Bu arada okurlardan çokça “Tarbil ne? Tarsey ne? Ne işe yarayacaktı? Neden vazgeçildi?” gibi sorular geliyor.
Bugün hazır yazı günü değilken, yani ekstradan bir yazı yayınlama şansım varken, köşeyi tarıma ayırmak en iyisi olacak.
Tarsey denilen şey, Tarım Sektörü Entegre Bilgi Yönetim sistemi adı verilen ve tüm tarım uygulamalarını altında toplayan bir çatı sistem olmak üzere planlandı.
Devletin elindeki 42 ayrı bilgi platformundaki veriler birlikte işlenecek ve bundan tarımsal planlama ve üretim kontrolü, rekolte tahmini, verimlilik geliştirmesi gibi çok önemli sonuçlar peyderpey elde edilecekti.
Göktürk 2 uydusu bile bu amaca hizmet edecek, ekili alanları 2,5 metreye varan bir çözünürlükle izleyecekti. (Ancak 4 yıldır bu uydudan bu amaçlı görüntü bile alınmıyor.)
Bunun için de kapsamlı bir plan hazırlanmış ve aşama aşama uygulamaya konulmuştu.
Öyle ki, tek seferlik şov amaçlı bir seçim yatırımı değil, gerçek anlamda tarıma çağ atlatacak ve nesiller boyu gelişerek büyüyecek bir sistem kuruluyordu.
2005 yılında düşünülen, adım adım ilerleyen uygulamalar, 2016 yılından sonra yavaş yavaş terk edildi.
YARARLI BİR PROJENİN DOĞUMU VE ÖLÜMÜ
- 2005 yılı; Tarım Bakanlığı İTÜ’ye Elektronik Hayvan Küpesi ve Tarımsal Rekolte İzleme (TARİT) projesi için öneride bulundu.
- Bir yıl sonra Bakan Mehdi Eker İTÜ’ye gitti ve TARİT projesi için yol haritası oluşturuldu.
- 2007 yılında Bakan Eker’in inisiyatifiyle TARİT Projesi başladı. (Pilot uygulama; TAGEM / DPT (TÜİK) / İTÜ işbirliği ile oluşturuldu.)
- 2008 yılı; TARİT kapsamında uydu görüntüleri alındı, ilk tarımsal robotik gözlem istasyon tasarımı tamamlandı.
- 2009-2011 yılları; GAP Bölgesinde yersel veri destekli entegre uzaktan algılama için gözlem sistemleri kurulmaya başlandı.
- 2011 yılında TARİT pilot projesinin ilk sonuçları geldi, veri bankası oluşmaya başladı.
- Aynı yıl sonuna doğru projenin kapsamı ülke geneline yayıldı ve 28 Kasım 2011’de Kalkınma Bakanlığı (TÜİK), Orman ve Su İşleri Bakanlığı (Meteoroloji Genel Müdürlüğü), GTHB (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) ve İTÜ arasında TARBİL protokolü imzalandı.
- 2012’de üzerinde tarım yapılan tüm parseller “tarım parselleri” GTHB tarafından Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ile birlikte ilk defa sayısallaştırıldı, tüm parseller bilgisayar ortamına aktarıldı.
- Aynı yıl içinde TARBİL saha gözlem sistemlerinin Türkiye genelinde kurulumuna başlandı.
- 2013’de GTHB da bulunan tüm yazılımların TARBİL platformu altında entegrasyonuna başlandı.
- Yıl boyunca tarım sektöründe üretilen verilerin ilk defa tüm envanterin otomatik sayıldığı ve veri hizmet kalitesini 7/24 yöneten veri sistemlerinin kurulumuna geçildi.
- 2014 yılında köylerde sahada görev yapacak TARGEL personeli iş başı yaptı ve bu personele 10.000 adet tablet verilmesi sağlandı. Toplanan verilerin otomatik yönetimine start verildi.
- Yıl içinde Ege, Güney Marmara ve İç Anadolu’da gözlem sistemlerinin kurulumuna devam edildi.
- 2015 yılı; 2014 yılında TARBİL protokolünün süresi doldu ve Bakanlık TARBİL projesinin TARSEY ismi altına daha geniş kapsamlı olarak devamına karar verdi.
- 2015 yılında TARSEY’in hayata geçmesinin ardından Uluslararası Tarım Bilişimi Konferansı (Agro-Geoinformatics) ABD ve Çin gibi ülkelerin de katılımı ile Türkiye’de yapıldı.
- TARSEY kapsamında Tarım Ürünleri Kayıt Sistemi (TÜKAS), Hayvancılık Bilgi Sistemi (HAYBİS) ve diğer bileşenler başlatıldı. Türkiye’de ilk kez kamunun elindeki 42 ayrı veri tabanı kullanılarak tarımsal üretimin planlanması için harekete geçildi.
- 2016 yılında Bakan değişimi oldu. Değişimin ardından TARSEY protokolünün devamı kararına rağmen Bakanlığın bundan sonraki faaliyetlere onay vermemesi nedeni ile projede aksamalar başladı.
- TARSEY istasyon, yazılım ve verilerinin tümünün bakanlıkta toplanması gündeme geldi ancak veriler sağlıklı bir şekilde alınarak, işlemlere devam edilmedi. Müthiş bir proje can çekişmeye başladı.
- TARSEY’in İTÜ’deki füzyon merkez inşaatının GTHB tarafından taahhüt edilmesine rağmen bütçesi onaylanmadı.
- Dünyada oldukça etkileyici bir proje olarak görülen ve örnek alınan TARSEY konusunda birlikte çalışmak isteyen birçok ülkeden başvuru gelmesine rağmen işbirliğine yanaşılmadı.
- TARSEY’in Ankara’daki ana operasyon merkezinin mimari projesinin yapılmasına rağmen inşaatına geçilemedi.
- 2017’de de GTHB nin TARSEY’in Bakanlık olarak sürdürüleceği beyan edilmesine rağmen 2017 Temmuz ayından sonra proje tamamen terk edildi.
- 2018 yılı boyunca projenin durdurulması ile ilgili CİMER ve BİMER’e çiftçilerden yüzlerce şikayet geldi. Kimse umursamadı.
Böylelikle Türk tarımına çağ atlatacak ve milyarlarca dolarlık ek potansiyel sağlayacak bir proje harcanan büyük paralardan ve yarattığı büyük etkiden sonra terk edildi.
AK Partili bir bakan tarafından başlatılan proje, tüm başarısına rağmen bir başka AK Parti hükümeti tarafından önce durduruldu. Sonra çöpe atıldı.
Nedenini de daha sonra anlatacağım.
