Birkaç gün önce yazdığım sansür başlıkla yazımdan sonra dostum Celal Şengör bir mektup yolladı.
Paylaşayım:
“Sevgili dostum,
Muhtemeldir ki, son de bilirsin ama bugün sana Alman komedyen, aktör ve yazar Werner Finck’i (1902-1978) hatırlatmak gereğini duydum.
Finck, özellikle Nazi Almanyası döneminde ülke yöneticilerine yönelttiği hicivlerle büyük şöhret yapmış, özgürlüğüne dokundurtmadığı gibi, ceza da almamıştır. Bir günlüğüne işgüzar polisler tarafından Ersterwegen konsantrasyon kampına yollanmış, fakat sık sık hicvettiği Hermann Göring’in emriyle derhal tahliye edilip, hürriyeti kendisine iade edilmiştir. Aşağıda sana sadece iki kabare skeçini yazıyorum (önce Almanca orijinal, sonra Türkçe tercüme; Almanca orijinali vermemin nedeni orada Finck’in yaptığı şahane kelime oyunlarıdır):
1) Finck elinde Hitler’in çerçeveli bir portresiyle sahneye çıkar:
‘Ich kann mich nicht entscheiden: soll ich ihn aufhängen oder an die Wand stellen?’
Karar veremiyorum: onu asayım mı, yoksa duvara mı dayayım?
Burada ‘duvara dayamak’ (=an die Wand stellen) iki anlamlıdır: duvara dayamak aynı zamanda kurşuna dizmek demektir! Aufhängen (=asmak) de portreyi duvara asmak olarak da anlaşılabilir, Hitler’i idam etmek olarak da anlaşılabilir.
2) Finck elinde üç domuz heykeciği ile sahneye çıkar. Domuzların ikisi büyük, biri küçüktür:
‘Hier ist die Familie Mann. Dies ist das Kind Mann; dies die Frau Mann; und hier ist der Herr Mann’
Bu Mann ailesi. Bu çocuk Mann, bu Bayan Mann, bu da Bay Mann.
Burada Bay Mann da çift anlamlıdır: Herr Mann hem Bay Mann olabilir, hem de Hermann olarak Hermann Göring’i kastediyor olabilir, yani Göring’e ‘domuz’ denmiş olabilir ki bu Almanca’da hakarettir.
Finck’in buna benzer nice kelime oyunlarıyla Nazi büyüklerini tiye aldığı, hattâ onları hakaret sayılabilecek sözlerle aşağıladığı skeçleri vardır. Halk kültürü ve Propaganda Bakanı Dr. Goebbels’in tüm çabalarına rağmen, Finck tutuklanmamış, hattâ cephedeki askerleri eğlendirmek için gönüllü olmuş, Fransa, Rusya ve İtalya cephelerinde görev yaparak meşhur Demir Haç nişanını kazanmıştır (Eiserner Kreuz). Cephedeki hicivleri Goebbels’i sinirlendirmiş, Goebbels Finck’in Gestapo’ya teslim edilmeni istemişse de bunu gerçekleştirememiştir.
Siyasi hiciv, Nazi Almanyası’nda bile varlığını koruduğuna göre, Türkiye’de korumaması için herhalde bir hiç sebep yoktur”