Rusya ile Batı'nın uçak kavgası bilet fiyatlarını vuracak!

Rusya sivil havacılık otoritesinin (Rosaviatsia) Rus havayollarına başka ülkelerde tescilli Batılı şirketlerin üretimi uçaklarını yurtdışına çıkarmama uyarısı dünya sivil havacılığının yeni bir döneme gireceğini gösteriyor. Batılı ülkeler Rusya’ya ödeme sistemi, biletleme ve rezervasyon programı ile bakım, onarım ve yedek parça tedariki kısıtlaması getirdiğinden Rusya havacılığı ciddi sorunlarla uğraşacak. İran’daki kapalı devre sivil havacılık faaliyetlerini Rusya’da mecburen uygulayacak.

Ayrıca Rus şirketleri, sadece kiralık uçaklarıyla ilgili olarak değil Batı’dan satın alıp, sahibi oldukları uçakların bakım, onarım ve yedek parça temininde de ciddi sıkıntı yaşayacaklar.

Başka ülkelerde kayıtlı uçakları kiralama yöntemiyle filosunda bulunduran Rus havayollarının, yaptırımları sebebiyle bu uçaklara el konulmasını önlemek için yurtdışı uçuşlarını durdurması iki açıdan önemli.

Birincisi; Rusya içinde hava trafiğinin aksamadan sağlanabilmesi için bu uçaklara ihtiyaç duyulması. İkinci husus ise Batı’nın aniden aldığı bu yaptırım kararına karşı Rusya’da etkileyici tepki koymak istiyor. Böylece bu karardan başta uçak kiralaması yapan (lessor) Batılı şirketler de önemli şekilde etkilenecek, SWİFT yasağı sebebiyle de havayollarından tahsilat yapamayacaklar. Böylece hem uçaklarını alamayacaklar hem de kiralama bedellerini tahsil edemeyecekler.

Rusya’da Sovyetler Birliği döneminden kalan uçakların eski ve sayılarının az olması Moskova yönetimini de şüphesiz kaygılandırıyor. Rusya’nın geliştirdiği yeni nesil tek koridorlu yolcu uçakları ise bu sıkıntılı dönemde çözüm olacak durumda değil. Dolayısıyla Rus yetkilileri belli bir süre ülkedeki Batılı uçakları alıkoymak zorunda kalıyorlar.

Mesela Rusya’nın önemli havayollarından birisi olan ve kısa süre önce yurtdışı uçuşlarını Rusya sivil havacılık otoritesinin uyarısıyla askıya alan S7 Airlines’ın 101 adetlik uçak filosuna göz attığımızda tamamının Batılı üreticilerden tedarik edildiği dikkat çekiyor. S7’nin filosunda 61 adet Airbus, 23 Boeing ve 17 tane de Embraer uçakları bulunuyor. Şayet bu uçaklar yurtdışına uçarlarsa gittikleri meydanlardan bir daha geri dönemezler. Çünkü uçak kiralaması yapan şirketlerin hemen hemen hepsi yaptırımlar sebebiyle bir an önce uçaklarını Rusya’dan kurtarmak istiyor. Bu sebeple çeşitli havalimanlarında uçaklarına el konulması için yazılar bile yazılmış durumda.

Rusya’nın bayrak taşıyıcı havayolu ve aynı zamanda en büyük şirketi Aeroflot da S7’den sonra yurtdışı uçuşlarını askıya aldığını açıkladı. 50’den fazla ülkeye seferleri bulunan Aeroflot filosunda yaş ortalaması 5,1 olan Airbus, Boeing ve Rusya’nın kendi üretimi Sukhoi Superjet 100 modellerinden (toplam 28 adet) oluşan 177 adet dar gövdeli, 37 adette Boeing ve Airbus üretimi geniş gövdeli uçak bulunuyor.

Aeroflot, 8 Mart’tan itibaren tüm uluslararası uçuşlarını geçici olarak askıya alınacağını, ancak tüm iç hat uçuşlarının yanı sıra komşu ülke Belarus’a seferlerin devam edeceğini açıkladı. Aslında benzer durum tüm Rus tescilli havayolları için geçerli. Rus havayolları tavsiyeler doğrultusunda filolarındaki yabancı ülkelerden kiralanmış uçakları iç hatlarda kullanacaklar. İran’da olduğu gibi bakım, onarım ve yedek parça tedarikini de kendi yöntemleriyle çözmek durumunda kalacaklar.

Rusya -Ukrayna savaşını havacılık kurbanları arasına sadece bir adet üretilmiş olan dünyanın en büyük kargo uçağı Antonov An-225 Mriya da dahil oldu. Rusya saldırısı başladıktan bir süre sonra uçağın vurulduğu gündeme geldi, ancak teyit edilmedi. Ukrayna Dışişleri Bakanı 27 Şubat’ta haberlerin doğru olduğunu, maalesef Antonov An-225 Mriya’nın vurulduğunu duyurdu.

Hostomel-Antonov Havalimanı’nda park pozisyonunda bekletilen dünyanın en büyük kargo uçağı, Rusya’nın havalimanını bombalamasıyla adeta tarih oldu. Bu büyüklükteki bir uçağı Rusya ordusunun görmemesi diye bir şey söz konusu olabilir mi, bilmiyorum. Ancak Ukrayna adına simgesel değeri olduğundan bilinçli olarak hedef seçilme ihtimalinin de yüksek olduğu unutulmamalı. Netice itibariyle yoğun çatışmaların gerçekleştiği bölgede bombaların hedefi olan An-225’in çok büyük hasar aldığı ortaya çıktı.

Toplam 124 adet dünya rekoruna sahip olan An-225 dünya havacılık tarihinin en efsane uçakları arasında yerini almıştı, ancak vurulmasıyla hem havacılık camiası üzüldü hem de uçağın geleceği tartışılmaya başlandı. Tarihin tozlu raflarına mı gömülecek yoksa bakım ve onarımı yapılarak tekrar gökyüzüyle buluşacak bu aşamada cevabı verilebilecek bir soru değil.

Dünyanın en büyük kargo uçağı Antonov’un hikayesi Sovyetler Birliği ile ABD arasındaki uzay yarışlarında sürekli bir adım öne geçme rekabetinin olduğu yıllara dayanıyor. ABD’nin uzaya çıkma çalışmalarına karşı o yıllarda Sovyetler Birliği de bir hamle yaparak Buran Uzay Programı’nı gerçekleştirmek istiyor. 1979 yılında Sovyetler Birliği mekiğin tasarımını bitirdiğinde Buran Uzay Mekiği çağın çok ötesinde tasarlanmış, tamamen bilgisayar ile kontrol edilebilecek şekilde üretilmişti. Ancak bir sorun vardı. Buran mekiğinin üretildiği yerden fırlatma alanına taşınması gerekiyordu. Aynı sorunla Amerikalılarda Apollo uzay mekiği için karşılaşmıştı ve onlar Boeing 747 ile bunu gerçekleştirmişti. Bu yüzden Sovyetlerde Antonov şirketinin göz bebeği Antonov AN-124’ü, Boeing 747 uçağı gibi belli modifikasyonlar yaparak kullanmak istemişlerdi. Bu konuda pek başarılı olamadılar ve havacılık tarihine geçecekleri dünyanın en büyük kargo uçağı Antonov An-225 Mriya uçağının yapımına karar verdiler.

Uçağın tasarımı ve üretiminin başında efsane mühendis Viktor Tolmachev bulunuyordu. Uçağa ilk başlarda Antonov An-225 adı verildi. Ancak çok zor bir görevi gerçekleştirmek için yapılacağından hareketle daha sonra Ukrayna dilinde rüya anlamına gelen ‘Mriya’ adı eklendi.

Antonov An-225 Myria Sovyet Uzay programı için iki adet yapılmak istendi, fakat ikinci uçak hiçbir zaman yapılmadı. Böylece bu model Antonov türünün tek örneği olarak kaldı. Anotonov’un kardeş uçağı ile arasındaki en büyük fark boyutları ile beraber dikey sabitleyici oldu. Uçak, mekik taşıyacağı için dikey sabitleyici klasik uçaklardaki gibi olsaydı üstünde roket olacağı için işlevsiz kalacaktı. Sovyet mühendisler buna bir çözüm bularak mühendislik harikası bir dikey sabitleyici geliştirdi.

15 Kasım 1988’de Antonov, 7 kişilik mürettebat ile Buran Uzay Projesi kapsamında uzay mekiğini taşıma görevini başarılı bir şekilde gerçekleştirdi. Ardından tüm dünyada ses getiren bu uçak 1989 yılında Paris’te, 1990 yılında da Farnborough Air Show’da gösteri uçuşları yaptı. İkinci bir uçak daha yapılması tekrar gündeme geldi. O yıllarda Sovyetler Birliği’nin çöküşü ile beraber uzay programı da iptal edilince hiçbir zaman ikincisi yapılmadı.

1994 yılında hangara çekilen dünyanın en büyük kargo uçağı uzun süre atıl bir durumda kaldı. Üretici firma Antonov ise elindeki Antonov-124 uçakları ile geniş bir filo kurmuştu. Daha büyük bir uçağa ihtiyaç olunca, ‘Mriya’ 2001 yılında çok yüksek bakım maliyetleri ile yeniden uçuşa hazır hale getirildi.

Mriya, tekrar uçuşa elverişlilik sertifikasını aldığı an iki dünya rekorunu da kırmış oldu. Bu rekorlardan biri 640 ton ile dünyanın en yüksek maksimum kalkış ağırlığına sahip uçağı olmasıydı. Bir diğer rekoru ise mevcut uçaklar arasında en geniş kanat açıklığına sahip olmasıydı. Uçak 2001’den bu yana Antonov Hava Yolları tarafından işletilmekteydi ve dünyanın dört bir yanında farklı kargoları ve yükleri taşımak için kullanılıyordu. Uçağın devasa kargo bölümü dışında uzay mekiği taşımak için tasarlandığı için üstünde yük taşıyabilmesi de büyük bir avantajdı.

Mriya An-225, ilk ticari uçuşunu, 3 Ocak 2002’de Almanya’dan ABD’nin Umman’daki askeri üssüne 187 ton ağırlığında hazır yemek taşıyarak gerçekleştirdi. 2009 yılında ise başka bir rekor ile havada taşınan en ağır tek parçayı Antonov taşımıştı. 189 tonluk devasa jeneratör Almanya’dan Ermenistan’a taşınmıştı.

Antonov, 2010 yılında ise havayolu ile taşınan en uzun kargoyu başarılı bir şekilde taşıyarak bir başka dünya rekoru daha kırmıştı. Antonov’un tarihindeki en zorlu operasyonu ise 2018 yılında Şili’den Bolivya’ya on iki buhar jeneratörü taşıması oldu. Her biri 160 ton olan jeneratörlerin taşınabilmesi için çok uzun çalışmalar yapıldıktan sonra 12 adet ardışık uçuş gerçekleştirilerek tamamlandı.

Yakın zamanda, 2020 yılında pandemi sırasında tarihteki en büyük kargo hacmine sahip olan ve kişisel koruyucu malzemeler içeren bin metreküplük kutuyu Çin’den Polonya’ya taşıdı.

Antonov’un rekorları sadece yük taşıması ile gerçekleşmemişti. 2012 yılında, en yüksek irtifada kurulan sanat sergisine ev sahipliği yaparak Guinness Dünya Rekor’unu kırmıştı. Sergide 120 sanatçının 500 sanat eseri bulunmaktaydı.

Antonov, Türkiye’de de farklı operasyonlar gerçekleştirdi. 2011 yılında Ankara Esenboğa Havalimanı’na inen uçak yükleme işlemlerinin ardından Cidde’ye inşaat makineleri ve malzemeleri taşıdı. 2013 yılında ise Samsun Büyükşehir Belediyesi’ne tramvay getirdi. Son olarak Antonov AN225 yakıt ikmali yapmak için Ekim 2021’de İstanbul Havalimanı’na inmiş ve iki saatlik yakıt ikmalinden sonra Avusturya’ya uçmuştu. Bu uçuş Antonov’un Türkiye’ye son gelişiydi.

Gerçekleştirdiği operasyonların saatlik maliyeti 30.000 dolar olan Antonov’un planlanan uçuş ömrünün 45 yıl olduğu ve 2033 yılında hizmetine son verilebileceği tahmin ediliyordu. 33 yaşında eski bir uçak olmasının yanı sıra standart bir uçak kadar çok fazla uçuş gerçekleştirmediği için çok iyi bir şekilde korunabiliyordu. Maalesef savaşın kurbanı olan Mriya An-225, bombardımanlar sonucu geri dönüşü olmayan hasarlar almış durumda. Yetkililer emin olmamakla beraber ilk incelemelerinden sonra uçağın tamiri için 3 milyar dolar gibi bir bütçe gerektiğini tahmin ediyor. Bu sebeple yeni bir Mriya yapmanın çok daha düşük maliyetli olacağı düşünülüyor.

AN-225 teknik özellikleri:

Gövde uzunluğu: 84 m

Kanat açıklığı: 88.4 m

Yükseklik: 18.1 m

Boş ağırlığı: 285 ton

Maksimum kalkış ağırlığı: 640 ton

Motor sayısı: 6

Tekerlek sayısı:32

Mriya An-225’den sonra en büyük 5 uçak

1) Airbus A380-800

Uzunluk: 72.7 m

Kanat açıklığı: 79.8 m

Yükseklik: 24.5 m

Boş ağırlık: 361 ton

Maksimum kalkış ağırlığı: 560 ton

Motor sayısı: 4

2) Boeing 747-8I

Uzunluk: 76.3 m

Kanat açıklığı: 68.4 m

Yükseklik: 19.4 m

Boş ağırlık: 361 ton

Maksimum kalkış ağırlığı: 447 ton

Motor sayısı: 4

3) Antonov An-124Ruslan

Uzunluk: 68.9 m

Kanat açıklığı: 73.3 m

Yükseklik: 20.7 m

Boş ağırlık: 171 ton

Maksimum kalkış ağırlığı: 405 ton

Motor sayısı: 4

Tekerlek sayısı: 14

4) Boeing 747-400

Uzunluk: 70.6 m

Kanat açıklığı: 62.3 m

Yükseklik: 20.7 m

Boş ağırlık: 171 ton

Maksimum kalkış ağırlığı: 405 ton

Motor sayısı: 4

5) Airbus A340-600

Uzunluk: 75.30 m

Kanat açıklığı: 63.45 m

Yükseklik: 17.30 m

Boş ağırlık: 240 ton

Maksimum kalkış ağırlığı: 368 ton

Motor sayısı: 4