Doha'da 4 gün…

Her yolcu belli bir plan dahilinde havalimanına gelir ve genelde de karşılaşmaları muhtemel kuyruklar planlarının bir parçası olmaz. Halbuki bazı havalimanlarının girişinde başlayan kuyruklar bazen uçağın kapısına kadar olan tüm aşamalarda devam eder. Varılan havalimanında pasaport, gümrük işlemleri, taksi veya diğer ulaşım araçları kuyruklarıyla devam edebilir.

Havalimanındaki bekleme süreleri ise biletinizin türüne yani uçtuğunuz sınıfa ve aldığınız hizmete göre değişiklik gösterir. Dolayısıyla ekonomi sınıfta uçan yolcular havalimanında daha uzun süre beklerler ve daha çok da bu durumlardan şikayetçi olurlar. Fakat her havalimanında bekleme süreleri aynı değildir. Yolcusuna önem veren havalimanlarını da işte bu kuyruklardan anlamak mümkündür.

Havalimanlarında en az zaman geçiren yolcuları kategorize ettiğimizde iş jetleriyle uçanlar daha az beklerler, first ve business sınıf yolcular onları takip eder. Akabinde premium ve ekonomi uçanlar gelir. Ancak havayollarından veya bazı havalimanlarının özel hizmet ya da sadakat kartı sahipleri de sunulan imkanlardan faydalandıkları için ekonomi sınıfta uçsalar bile az bekleyenler arasında yer alırlar.

Netice itibariyle havalimanlarında kuyruklar yolculuğunun önemli bir parçasıdır. Kendi tespitlerimle yolcuların en çok sıkıldığı 6 kuyruk noktasını araştırdım. Gözlemlerimin COVİD-19 sonrası uçuş deneyimlerine dayandığına da özellikle işaret etmek isterim.

Aslında tuvalet kuyrukları genellikle küçük havalimanlarında daha fazla oluyor. Aynı anda uçaktan inen yüzlerce yolcular dikkate alınmadan tasarlanan tuvaletler en önemli zamanda sorun haline gelebiliyor. Mesela İstanbul Havalimanı’nın da en önemli meselelerinden birisi tuvalet kuyrukları ve temizliği hususu. Havalimanlarının gelen ve giden yolcu kısımlarında bulunan tuvaletlerin sayısı, konumu ve işletilmesi bu sebeple önemlidir. Havalimanlarının işletme kalitesini ortaya koyan önemli bir göstergedir.

Tecrübeyle biliyorum ki bazı meydanlarda yolu bile belli olmayan yerlere tuvaletler konup boş bekletilirken, yolcunun en fazla ihtiyaç duyduğu yerler ticari alanlara boğulup, küçük tuvaletler konduğu için kuyruklar oluşuyor. Yoğun olan tuvaletlerin temizliği de iyi yapılamıyor. Tuvalet kuyruğunda bekleyen ve sonrasında temiz olmayan bir mekâna giren bir yolcu için o havalimanı iyi bırakmaz.

Yolcuların havalimanlarında en çok beklemekten sıkıldıkları yer uçaklarının rötar yapması durumunda biniş için bekledikleri salondur. Binecekleri uçağın bir türlü gelmemesi yolcuları çileden çıkarır. Bu süreyi beklemeyle geçiren yolcular fazlasıyla sıkılırlar, geç gelen uçağın yolcularının inip, binecekleri uçağın tekrar uçuşa hazırlanması esnasında yolcular gayri ihtiyari olarak ayaklanıp, kuyruğa girip beklerler. En sıkıcılardan birisi saatlerce beklendikten sonra işte bu uçağa biniş kuyruğudur.

Girişteki güvenlik kuyrukları ülkelere ve havalimanlarına göre değişiyor. İstanbul Havalimanı veya Türkiye’deki diğer havalimanlarında iki defa güvenlikten geçme durumu söz konusu. Havalimanına giriş ve uçuş işlemlerinden sonra uçağa binmek üzere arındırılmış salonlara geçmek için ikinci bir güvenlik kontrolü. Sadakat kartları sahipleri ve üst sınıfta seyahat edenler ise sadece kuyrukta daha bekliyorlar. Dolayısıyla güvenlik kontrolleri adeta normal yolcular içinmiş gibi bir durum ortaya çıkıyor. Uzun kuyruklar da onlar beklemek zorunda kalıyor. Bazı havalimanları titiz davranıp yoğun uçuş saatlerinde daha çok güvenlik kontrolünü devreye alarak kuyrukta bekleme süresini azaltmak için çaba gösterirken, bazı meydanlarda ise güvenlik kuyruğunda havayollarının yolcularını aradığı gibi bir gerçek ortaya çıkıyor. Güvenlikten kontrolünden hızlı geçmek ve başka yolcuları da bekletmemek için hazırlıklı olun. Üzerinizdeki her şeyi kendi çantanıza koymaya çalışın, gerekmedikçe geçiş noktasındaki kaplara az eşyanızı koyun. Uyarılara dikkat ederek, hazırlık bir şekilde güvenlik kontrol noktasına gelin. Çoğu yolcu kuyrukta beklemeden daha çok bilinçsiz yolcuların sebep olduğu zaman kaybından rahatsız olur.

Özel yolcu salonlarından hizmet alan yolcular bunun bedelini de çeşitli yöntemlerle ödedikleri için titiz olurlar. Kuyrukta beklemek veya hizmet aksaklığını salon yetkilisine değil yolcuyu o salona yönlendiren havayollarına veya diğer ilgili kuruluşlara bildirirler. Eğer bir havalimanında lounge sayısı İstanbul Havalimanı’nda olduğu gibi az ve alternatif salonda yoksa genelde bu tür meydanların özel salonlarına girişte kuyruklar oluşuyor. Çok sayıda havayoluna ve seyahat kartı sahiplerine hizmet veren lounge’larda işletmecilik iyi olmayınca giriş kuyrukları yolculuğun unutulmaz aşaması olarak hafızaya işleniyor. Mesela Türk Hava Yollarının İstanbul Havalimanı’ndaki lounge’larına girişte böyle bir kuyruk yılların verdiği işletme tecrübesiyle ortadan kaldırılmış durumda. Dolayısıyla özel yolcu salonuna gelen yolcu kendini özel hissedeceğini sanırken kapıda kuyruk sürpriz ile karşılaşması tatsız bir durumdur. Bu dinlenme salonları uçuş öncesi kaliteyi artırmak üzere tasarlanmış. Daha kaliteli bir uçuş yapmak isteyenler seyahat öncesi bu alanları kullanıyor ve bedelini de ödüyor. Üst sınıfta uçanlar, yıllık üyelik satın alanlar veya tek girişlik ödeme yapanlar bu salonlardan faydalanıyor. İşletenler de buralardan ciddi paralar kazanıyor. Yolcular tüm bunlara rağmen böyle bir noktada kuyrukta beklemeye anlam veremiyor ve sıkılıyorlar.

Dünyanın en önemli ve en yoğun havalimanlarında uzun pasaport kuyrukları oluyor, ama geçiş süresi kontrol edilebiliyor. Bekleme süreleri uzun olmuyor. Çünkü çok fazla sayıda pasaport kontrol noktasından hizmet veriliyor. Gelen ve giden yolcu hareketi uçak trafiğine göre organize ediliyor. Artık dijital okumalarla, parmak, yüz, göz taraması ve çipli pasaportlarla hızlı geçişler söz konusu. Ancak her şeye rağmen bazı havalimanlarında pasaport kuyruğu adeta bir ritüel gibi varlığını koruyor. Küçük ve gelişmemiş havalimanlarında bazen uzun pasaport kuyrukları oluşabiliyor. Bazı ülkelerin çok detaylı pasaport ve vize kontrolü uygulaması da kuyruklara sebep oluyor. Yolcuların bu durumda yapacakları fazla bir şey olmuyor ve sabırla beklerken de sıkılıyorlar.

Havalimanlarında bazı ürünlerin gümrük vergi avantajı sebebiyle daha hesaplı olması, bazı havalimanlarındaki özel ürün çeşitliliği yolcuları duty free mağazalarına çekmektedir. Tuhaftır bazı havalimanlarında yolcular satın aldıkları ürünü seçmek için ayırdıkları zamandan daha fazlasını ödeme yapmak için ayırmak durumunda kalıyorlar. Alışveriş sonucunda ödeme noktasına gelindiğinde kuyrukta ürünü kenara bırakıp uçağa koşanlar bile oluyor. Bu tarz meydanlar işletmecilik açısından sorunlu olan yerlerdir. Ödeme yapılan kasalarda az kişinin çalıştırılması kuyruklara yol açıyor. Yolcular bir ellerinde satın aldıkları ürünler, diğerinde pasaport ve cüzdanlarıyla beklemekten elbette hoşlanmıyorlar.

Havayolu ile seyahatlerinizde zaman zaman hava olaylarına bağlı olarak uçuş güvenliğini etkileyebilecek durumlar yaşanabiliyor. Bu durumlarda uçuşlar rötara uğrayabileceği gibi uçuş iptali de gerçekleşebiliyor. Meteorolojik bilgiler ışığında uçuş programını düzenleyen havayolu şirketleri, kasırga, fırtına, yoğun yağış, görüş açısını etkileyecek şekilde yoğun sis vb. hava olaylarında uçuş iptali hakkını saklı tutuyorlar. Şirketlerden kaynaklanmayan doğa kaynaklı gelişmeler için yolcuların da anlayışlı ve sabırlı olması, güvenli ve huzurlu bir yolculuk için şarttır. Ama gerçekler maalesef böyle olmuyor.

Yolcular bu tür hadiselere anlamsız bir şekilde gereksiz tepki gösterdikleri bilinmeyen bir şey değil. Bazı havayollarında bilgilendirmede kusurlu davranarak yolcuları kışkırttıkları da söylenebilir. Uçuşunu kaçıranlar, havalimanlarında mahsur kalanlar, gittikleri yerde ikinci uçuşu çaresizce bekleyenler veya havayolunun imkanları dahilinde bir otel odasında günlerce kalmak zorunda kalan yolcular olabiliyor.

Son yıllarda ise havayolları, yolcuların ve mürettebatın kötü hava koşullarından dolayı mahsur kalmasını önlemek için önemli doğa olaylarından günler önce uçuşlarını iptal ettiğini duyurmaya başladı. Böylece şirketler, fırtına ve benzeri hadiselerden etkilenen müşterileri için beklenmedik maliyetlere katlanmaktan kendilerini korumuş oluyorlar.

Katar Havayolları ile İstanbul-Doha uçuşuyla sonrası Katar’da kum fırtınası yaşadım. Kuveyt’te kum fırtınası nedeniyle uçuşların iptal edildiği haberini öğrenince yakın coğrafya olduğum bu durumdan etkilenmemeyi temenni ettim. Uçuşumda sorun olmadı ama kum fırtınası Airport programımın çekimlerine engel oldu. Görselliği en yüksek olan tekne turu çekimimiz gerçekleşmedi, bazı dış çekimleri de iptal etmek zorunda kaldık.

Dünya havacılık tarihinde hava ulaşımını engelleyen doğa hadiseleriyle ilgili çok fazla hadise söz konusu. Tedbirli olmak için yakın zamanda gerçekleşen önemli hava muhalefeti durumlarına dikkat çekmek istedim.

Salı günü Kuveyt Sivil Havacılık İdaresi, ülkedeki yoğun kum fırtınası nedeniyle uçak seferlerinin askıya alındığını açıkladı. İdarenin sosyal medya hesabından yapılan açıklamada, Kuveyt Havalimanı’nın yerel saatle 14:20 itibarıyla uçuşlara kapatıldığı belirtildi. Sivil Havacılık İdaresi, görüş mesafesinin iyileşmesiyle uçuşlara yeniden başlanacağını aktardıktan bir gün sonra uçuşlar tekrar başladı. Bir gün önce de Bağdat’ta bu durumun daha şiddetlisi meydana geldi, ama bölgede hava trafiğinin zayıf olması sebebiyle ciddi bir hadise yaşanmadı. Benzer durum Dubai ve Doha gibi dünyanın önemli aktarma merkezlerinde yaşansaydı, elbette etkisi farklı olurdu.

Mexico City Havalimanı’nda 2017’de gerçekleşen ve Harvey olarak adlandırılan kasırga nedeniyle havalimanını sular bastı ve ulaşım tamamen kapandı. Seferler iptal edildi, havalimanındaki çalışan yer hizmetleri görevlileri zor anlar yaşadı. Bunun yanı sıra Air France’ın A380 model uçağı da sular altında kaldı. En son Eylül 2021’de Meksika’da gerçekleşen dolu yağışı tüm ülkede çok büyük sıkıntılara neden olmuş, havalimanları uçuşlara kapatılmıştı.

İspanya’yı 2021 yılı ocak ayında “Storm Filomena” isimli fırtına vurdu ve neredeyse çevredeki tüm havalimanlarında uçuşlar 2-3 gün askıya alındı. Belki de İspanya’nın son dönemlerde gördüğü en ağır bilanço yaşandı. Özellikle Madrid bu durumdan çok etkilendi. Sokaklardaki arabalar zarar gördü, çatılar uçtu, insanlar evlerinden çıkamadı. Havalimanlarında olanlar ise burada mahsur kaldı.

Bu yıl şubat ayında İngiltere’de Eunice Fırtınası gerçekleşti ve 400’e yakın uçuş durdu. Daha önce İngiltere’de buna benzer birçok hava muhalefetinden dolayı uçuşlar durduruldu ya da iptal edildi. Ancak yakın zamanda gerçekleşen en büyük hava muhalefeti Eunice Fırtınası ile yaşandı. Bu kapsamda, Güney Batı İngiltere ve Güney Galler’i teslim alan 190 km hızındaki Eunice Fırtınası nedeniyle kırmızı alarm verildi. Havayolları ya uçuşlarını iptal etti ya da uçuşlarında yolcularına iptal esnekliği sundu.

Bu yıl 29 Ocak’ta Amerika Birleşik Devletlerinin (ABD) Kuzeydoğu hattı boyunca bir metreden fazla kar yağışı ve yüksek rüzgâr beklediği uyarısının ardından, havayolları yüzlerce uçuşu iptal etti. Ulusal Hava Durumu Servisi kış fırtınası uyarısı yaptı. O hafta sonu bin 200’den fazla uçuş iptal edildi. New York merkezli JetBlue Airways, programının yüzde 40’ını oluşturan 330’a yakın uçuşunu erteledi. Boston Logan Havalimanı’nda, programın yüzde 70’inden fazlasını oluşturan 475 uçuş iptal edildi. Başka havayolları da aynı şekilde uçuşlarını iptal etmek zorunda kaldı.