Savaşın piyasaya etkisi
Ukrayna-Rusya savaşının uluslararası ilişkilere, jeopolitiğe etkisini uzun uzun anlatan, yazan çok uzman oldu.
Ben ise biraz daha içe dönerek, bunun ülkemizdeki ekonomiye, sektörlere nasıl etki edeceğini anlatmak istiyorum.
Bu konuda çok sayıda sektör temsilcisiyle görüştüm.
İlk günden itibaren sektörlerin nasıl etkilendiğini kısa kısa aktarayım.
1. ENERJİ PAHALANABİLİR
Rusya bizim doğalgaz konusundaki en büyük tedarikçimiz. Gaz akışında bir sorun yaşamayacağımızı söyledi Enerji Bakanı. Ancak uluslararası piyasada varil petrolün fiyatı 100 doları geçti. Daha birinci günde bunu yaşıyorsak, önümüzdeki günlerde fiyatın artmasını bekleyebiliriz. Bu da kullandığımız benzin ve motorine zam olacağı anlamına gelir. Savaş uzadıkça fiyat artacaktır.
Nitekim bu yazıyı yazdığım esnada benzine 1.61 TL, motorine 1.51 TL zam geldi.
2. TURİZM GELİRLERİ DÜŞECEK
Ekonomi kurmayları, ekonomiyi düzeltmek için en çok turizm gelirlerine bel bağlamıştı. 2021 yılında 30 milyon turist geldi ülkemize ve 24.4 milyar dolar gelir elde ettik. Gelen turistlerin 3.5 milyonu Rusya, 1.2 milyonu Ukrayna’dan gelmişti.
Bu sene gelen turist sayısını daha yüksek bekliyorduk. Ancak şu anda Ukrayna’dan turist gelişi durdu. Rusya’da ise bir değişiklik yok.
Turizmle uğraşan özel sektör temsilcileri, Türkiye’nin savaşta Rusya aleyhine sert tutum alması halinde, Rusya’dan gelen turistlerin de cezalandırma amaçlı durdurulacağını söylüyor.
Ukrayna ve Rusya’dan gelen yaklaşık 5 milyon turistten geçen yıl 4 milyar dolar gelir elde edilmişti. Bu turistlerin % 70’i Antalya’da kalmıştı.
3. BUĞDAY/UN FİYATLARI ARTABİLİR
Türkiye son 3-4 yıldır buğday üretiminde açık veriyor. Bu açığı da ithalat yaparak kapatıyor. Bu hasat yılında yaklaşık 3 milyon ton buğdaya ihtiyacımızın olacağı tahmin ediliyordu. Buğday ithalatımızın % 80’i Ukrayna ve Rusya’dan. Ancak bu ülkelere doğalgazda olduğu gibi buğdayda bağımlı değiliz. Romanya, Polonya, Fransa da önemli buğday ithalatçısı. Buralarda fiyatlar pahalı olduğu için almıyorduk.
Dünya buğday borsasında dün fiyat 325 dolardan 380 dolara fırladı. Ancak bunun panik ya da ihtiyaten satış yapmayanlar nedeniyle oluştuğu tahmin ediliyor.
TMO en büyük buğday ithalatçısı. 2 Mart’ta yeni ihaleye çıkıyor. Fiyat ne olursa olsun, TMO ekmeklik buğdayı 380 dolardan alsa bile bunu un üreticilerine 150 dolardan satacak ve zararı Hazine’den karşılayacaktır. Ekmeklik buğdayın TMO fiyatı şu anda 200 TL (50 kg).
Ekmeğin fiyatı artmasa da, serbest piyasa da unun fiyatı artacaktır.
4. SEBZE-MEYVE İHRACATI DÜŞECEK
Savaş çıktığında erken saatlerde Antalya halinde toplanan üreticiler, ihracatçılar ve tüccarlar beni aradı. Durumdan kaygılıydılar.
Bizim sebze ve meyve ihracatımızın büyük kısmı Rusya’ya ve kısmen de Ukrayna’ya oluyor. 1 milyar dolar Rusya’ya, 220 milyon dolar da Ukrayna’ya sebze meyve satıyoruz.
Kara ve gemi yoluyla ulaştırıyoruz bunu.
Tırlarımız Bulgaristan, Romanya üzerinden Ukrayna’ya oradan da Rusya’ya taşıyor malları. Ukrayna sınırı kapandı dün. Akşam saatlerinde tırlara yeniden açılsa da, bu kez can güvenliği nedeniyle tır şoförleri geçiş yapmak istemedi.
Ukrayna’ya sebze meyve satışı durdu. Ayrıca oradan alacaklı olan ihracatçılar da bankalardan para alamıyor. Rusya’ya kara yoluyla Ukrayna üzerinden gidildiğinden bu güzergah da durdu.
Samsun limanı üzerinden gemilerle Ukrayna ve Rusya’ya ikinci bir gıda ulaşım hattı var. Ancak Ukrayna limanları kapandı. O limanda bulunan Yasa Jupiter isimli Türk gemisi Odesa’da vurulunca, sigorta şirketleri Ukrayna ve bazı Rus limanlarına gidecek gemileri sigorta kapsamından çıkaracağını duyurdu. Bu nedenle gemiler bu iki ülke limanlarına mal taşımayacak gibi gözüküyor. Ancak Rusya’nın Novorossiysk limanına şu anda gemilere yanaşabiliyor.
Sebze ve meyve üreticileri ihraç edemedikleri ürünleri iç piyasaya verecek. Bu da piyasanın ucuzlaması anlamına gelse de üretici ve ihracatçı zarar edecektir.
5. TAŞIMA SEKTÖRÜ
Karadeniz’de ciddi bir gemi taşımacılığı var. Savaşın başladığı dün 5 sigorta şirketi gemi sahiplerine gönderdiği mesajla, iki ülke limanlarına gidecek gemilerin sigorta kapsamından çıkartılacağını duyurdu. Bu nedenle bu sigorta şirketleriyle çalışan birçok armatör oraya gitmeme kararı aldı. Bazıları yolun yarısından döndü. Dönen gemilerin içinde mallar bekliyor. Ya geri boşaltacaklar ya da başka bir ülke limanına boşaltacaklar.
Romanya üzerinden Ukrayna ve Rusya’ya giden tırlar da geri dönüyor. Bu iki ülkeye mal sevkiyatı durmuş gözüküyor. Bu, taşıma sektöründeki iş insanlarını zor duruma sokacak.
6. DÖVİZ VE PETROLÜN ARTIŞI
Savaşın çıkmasıyla yaşanan panikle dolar bir anda 14.60 seviyesine çıktı, sonra 14.09 seviyesine indi. Bunun bir panik hali olduğu, asıl Rusya’ya uygulanacak yaptırımlar sonrası piyasanın belirleneceği söylendi.
Yaptırımlar zayıf olduğu için dün itibariyle dolarda yukarı doğru bir değişiklik olmadı.
Asıl sorun petrolün varil fiyatının artması. 100 doları bulan fiyat tüm piyasaları etkileyecek şekilde yükseldi.
