2. tur seçmen psikolojisini anlamak
Birinci turda seçmenin oy kullanma psikolojisiyle, ikinci turdaki psikolojisi aynı değildir.
Her ne kadar Türkiye 2. tur seçim deneyimini ilk kez yaşıyor olsa da, buradaki seçmen davranışının farklı olacağını anlamak o kadar zor değil.
Bunu en kolay birinci turda farklı adayları destekleyen partilerin, ikinci turda aday değiştirmesinden bile anlayabiliriz.
ATA İTTİFAKI BİLEŞENLERİ GİBİ SEÇMENİ DE TUTUM DEĞİŞTİRECEK
İkinci turda tutum davranışının farklı olacağı en başta Ata İttifakı'nı oluşturan bileşenlerden belli.
Ortak Cumhurbaşkanı adayı Sinan Oğan Erdoğan’ı desteklerken, Zafer Partisi lideri Ümit Özdağ Kemal Kılıçdaroğlu’nu destekleyeceğini açıkladı.
Bu durumda Oğan’ın aldığı % 5.2 oyun benzer şekilde bölüneceği buradan anlaşılır.
Ancak daha önemlisi, bu iki siyasetçinin tutum değişikliğindeki psikolojik neden.
Sinan Oğan’ı Erdoğan’dan yana tavır almaya iten sebepler, ona oy veren, seven insanların bir kısmında da görülecektir.
AK PARTİ KÜSKÜNLERİ ÖNEMLİ BİR DÖNÜŞ YAPABİLİR
AK Parti bu seçimde en çok kan kaybını büyük şehirlerde yaşayacak dediğimde bunun iki nedeni olduğu söylemiştim:
1. Ekonomik krizi en çok büyük şehirlerde yaşayanlar hissediyor.
2. Kentli dindar seçmen ekonomik krizin yanı sıra, AK Parti’nin diğer bazı icraatlarından da şikayetçi.
Nitekim AK Parti kurumsal olarak büyük oy kaybını en çok büyük şehirlerde yaşadı.
Şimdi bu kentli dindar seçmen Erdoğan ve Kılıçdaroğlu arasında bir tercih yapmak zorunda.
Geleneksel olarak bu kesimin CHP’nin altı okuna oy vermesi ontolojik olarak pek mümkün görünmüyor.
Bu kesim 2. turda tüm eleştirilerini saklı tutarak, oyunu büyük oranda Erdoğan’dan yana oy kullanacaktır.
MİLLİYETÇİLİĞİN YÜKSELİŞİ YANLIŞ YORUMLANIYOR
İlk tur seçim sonuçlarında yükselen milliyetçilik konusu çok tartışıldı. Kanımca burada bir şey karıştırılıyor. Terör, HDP, PKK, Kandil gibi kelimelere tepki gösterip oy kullananların tamamını, Sinan Oğan ya da Ümit Özdağ’ın temsil ettiği milliyetçilikle aynı görmek yanlış bana göre.
CHP içindeki sosyal demokratlar, AK Parti, Saadet, Gelecek, Deva içindeki dindar kesim de aynı tepkiyi gösteriyor ama bunları Zafer Partisi, MHP ya da İYİ Parti içindeki “milliyetçi” kavramıyla tanımlayamayız.
Öte yandan “kendinizi ne olarak tanımlıyorsunuz” sorusunu soran araştırma şirketlerinin, aldıkları cevaplar karşısında kafasının karıştığını da biliyorum. Çünkü ilk üç sırada kendini Atatürkçü, Milliyetçi, dindar, İslamcı gibi kavramları aynı anda tanımlayan insanlar olduğu görüldü.
Aşırı uçlardaki insanlar hariç, Türkiye’de herkes vatanını, bayrağını, devletini sevmek anlamında Milliyetçi olarak kendini görür.
Ümit Özdağ gibi tüm siyasi paradigmasını mülteci karşıtlığı üzerine kurmuş bir milliyetçilikten bahsediyorsak, onların aldığı oy % 2.2.
İkinci turda, büyük bir milliyetçi kesimden bahsedip, bunların tümünün bir adaya yönlendirileceğini düşünmek bu açıdan yanlış.
HALA TERÖR VE GÜVENLİK KONUSU BİRİNCİ ETKEN
Bu seçimin ana duygusunu HDP ve PKK oluşturdu aslında. HDP'nin aday çıkartmayıp, Kılıçdaroğlu’nu destekleyeceğini açıklaması, bu yetmezmiş gibi terör örgütünün önde gelen teröristlerinin Erdoğan’a karşı Millet İttifakı ve Kılıçdaroğlu’nu destekleme beyanatları, Cumhur İttifakı'na bulunmaz bir fırsat verdi.
Bunu, seçim propagandalarının ana merkezine oturttular ve güçlü bir rüzgar estirmeyi de başardılar.
Erdoğan her mitinginde terör örgütü ve HDP açıklamalarını videolarla izletti seçmene. Bu esnada videolara eklenen Kılıçdaroğlu fotoğrafı büyük hataydı. Dün Kılıçdaroğlu’nun bu görüntüsü videolardan çıkartıldı fakat Erdoğan yeni versiyonunu izletmeye devam etti.
Seçmenin bu konudaki duyarlılığı hala devam ediyor ve 2. turda da yine belirleyici etken olacak kanımca.
EKSEN DEĞİŞİKLİĞİ KAFA KARIŞTIRIR
Kılıçdaroğlu terör ve HDP meselesinin seçmeni çok etkilediğini biraz geç fark etti. İlk turda son hafta teröre karşı söylemini sertleştirdi ama yeterli olmadı.
Şimdi ikinci turda konuşmalarında, billboardlarda, afişlerde ve ilanlarda teröre karşı sert ifadeler kullanıp, milliyetçi söyleme kaydı.
Bunu Ümit Özdağ ittifakıyla perçinledi.
Bu eksen değişikliği yüzünden Doğu ve Güneydoğu illerinden Millet İttifakı partilerine mesaj yağmaya başladı.
HDP Zafer Partisi mutabakatına karşı eleştiri açıklamaları yaptı ama son anda yine Kılıçdaroğlu’nu destekleyeceğini söyledi. Seçmeni aynı düşünür mü emin değilim.
İlk turda % 3 oy kaybeden HDP 2. turda seçmenini aynı şekilde mobile edemeyecektir bana göre.
Çünkü Ümit Özdağ’ın (şaka olduğu söylendi sonra) İçişleri Bakanı olacağını açıklamasına çok büyük tepki oluştu bir anda.
Tıpkı AK Parti’nin 2019 yerel seçimlerinde yaptığı hatanın benzerini Millet İttifakı yapıyor şimdi.
Bu kısa sürede böyle radikal bir söylem değişikliğinde, “milliyetçi” oylar ile “Kürt seçmen" oyların nasıl hareket edeceğini kestirmek güç.
Fakat bir kafa karışıklığı olduğu kesin.
MECLİS ÇOĞUNLUĞU VE ARADAKİ OY FARKI DA ETKİ EDECEK
Millet, devlet yönetiminde kargaşa, kaos ve belirsizliği sevmez ve korkar. İlk turda bunu sahada çok net bir şekilde sanırım herkes gördü.
Şimdi Cumhur İttifakı'nın Mecliste çoğunluğu aldığı bir durumda, Cumhurbaşkanı’nın Millet İttifakı'ndan olması, vatandaş zihninde bir "Kaos çıkar" şüphesi yaratır.
Nitekim hem Meral Akşener hem de Kılıçdaroğlu buna çok dikkat çekmiş, Meclis çoğunluğunu almanın Cumhurbaşkanlığı için önemli bir avantaj olacağını söylemişlerdi. Korktukları durum gerçekleşti şimdi.
Dolayısı ilse 2. turda bunun seçmende etkili olacağını düşünüyorum.
Erdoğan ve Kılıçdaroğlu arasındaki 2.6 milyon oy farkı, Erdoğan’ın sadece % 0.5 oya ihtiyaç duyması da CHP seçmenini “Nasılsa kazandı” duygusunu ittirmiş olabilir. Bu yüzden Millet İttifakı’nın tüm bileşenleri seçmenini sandığa götürmek, motive etmek için büyük uğraş içinde olduğu görülüyor.
AK Parti’de de rehavet korkusu var. Onlar da nasılsa kazanır diye sandığa gitmeyecek seçmeni motive etmeye çalışıyor.
Sonuç olarak 2. tur seçiminin psikolojisi birbirinden çok farklı olacak. Bunun farkına varmayan sonucu yanlış tahmin eder.
