Baharın müjdecisi Nevruz'un renkli ritüelleri
Yeni yılın başlangıcı ve baharın müjdecisi olarak kabul gören Nevruz Bayramı, asırlardır süren gelenekleriyle Anadolu'da ve çeşitli ülkelerde coşkuyla kutlanıyor. Ateşten atlama, renkli yumurta tokuşturma, 7 çeşit yemekten oluşan nevruz sofrası, demir dövme, evlerin temizlenmesi ve onarılması gibi adetlerin uygulandığı nevruz, Türk kültür havzasında nesilden nesle geçiyor
Türk dünyasında 'yeni yılın başlangıcı', 'baharın müjdecisi', 'doğa bayramı' olarak kabul gören ve bilinen tarihi 18 asırdan fazla olan Nevruz Bayramı, asırlardır devam eden gelenekleriyle 21 Mart'ta Anadolu'da coşkuyla kutlanıyor.
Dünyanın en geniş kültürüne sahip Nevruz Bayramı, 'kötü söz orucu', 'çevre temizliği ve alav alav', 'ölü bayramı', 'yaşlı ve hastaları ziyaret', 'çocuk günü', 'gençlik günü' ve 'yeddi levin' olmak üzere 7 aşamada icra ediliyor.
Bayramdan 2 hafta önce, inananlar tarafından kötü söz orucu tutuluyor. Bu çerçevede kötü söz konuşmanın günah sayıldığı Nevruz boyunca, herkes geçen yılın sıkıntılarını, acılarını unutmaya çalışırken, küs olanlar ise barıştırılıyor.
Uzun ve sert kış aylarından sonra tabiatın baharla yeniden canlanmasını sembolize eden Nevruz, Orta Asya'dan Anadolu'ya birçok coğrafyada toplumsal birliği, dayanışmayı, yardımlaşmayı sağlayan içeriğiyle varlığını koruyor.
Çin kaynaklarında, milattan önce 3. yüzyılda Hunların bahar aylarında şenlik düzenlediğinin yer alması dolayısıyla geçmişi o yıllara kadar dayandırılan Nevruz, Türklerin Ergenekon'dan çıkış günü olarak da kabul ediliyor.
Kelime olarak yeni gün anlamına gelen bu özel günde, tabiatın canlamasıyla yeni bir yılın başladığına ve ne kadar bolluk, bereket, yardımlaşma ve dayanışmayla geçirilirse tüm senenin o şekilde geçeceğine inanılıyor.
NEVRUZ'DA RİTÜELLER
Başta Anadolu, Orta Asya ve çeşitli coğrafyalarda kutlanan Nevruz Bayramı'nın ritüelleri de kuşaktan kuşağa aktarılıyor.
Kimi inanışlarda yeni senenin başladığı o güne günahlarından arınmış girmek isteyenler ateşten atlıyor. Yıkanmak ve sudan atlamak da arınmak için yapılan adetler arasında bulunuyor. Ateş ve sudan atlamak tüm nevruz kutlamalarındaki ortak unsurlardan biri olarak dikkati çekiyor.
Bugüne özel kurulan ve 7 çeşit yemeğin bulunduğu Nevruz sofrasına toplu halde oturuluyor. Yılın bolluk ve bereketle geçmesi için kurulan zengin sofrada, herkes her yemekten yiyerek, senenin o rahatlıkta geçmesini diliyor.
Semeni geleneği de uzun yıllardır yaşatılıyor. Bu gelenekte, tarımda bereketli bir yıl dileğiyle, Nevruz'dan önce kaplarda arpa, buğday çimlendiriliyor ve bunlar sofralara konuluyor.
Yeni yılı yeni kıyafetler giyerek karşılayan insanlar, öncesinde evlerini temizliyor, varsa yıkılan yerleri onarıyor, badanalarını yapıyor. İnsanlar böylece yeni yılda her şeyin yeni olmasına özen gösteriyor. Nevruz'da mezarlık ziyareti de sık görülen ritüellerden. Bu ritüel, ecdatla evladın buluşması olarak görülüyor. Kabir ziyaretlerinde atalara saygı gösteriliyor.
Nevruz Bayramı kutlamalarında yumurtaların tokuşturulması da yaygın görülüyor. Üremeyi ifade eden yumurtalar, bolluk için boyanıyor ve tokuşturuluyor.
Ayrıca spor müsabakaları düzenleniyor, şarkılar söylenip dans ediliyor, şairler şiir okuyor. Nevruz'un tarihi Ergenekon'a dayandırıldığından o gün demir dövülerek Ergenekon'dan çıkış da kutlanıyor.
DÜNYADA 21 MART NEVRUZ BAYRAMI RİTÜELLERİ
İranlıların çok önem verdikleri günlerden biri olan Nevruz, ülkenin en büyük bayramı olarak kutlanıyor. İran'da Nevruz öncesi ev temizliği, büyük çaplı alışverişler ve taşınmalar yapılıyor.
İran'daki Nevruz kutlamalarının en önemli bölümünüyse s harfiyle başlayan 7 şeyin bulunduğu sofranın (sofrayı haft sin) hazırlanması oluşturuyor. Bu sofrada, sebze (yeşillik), sib (elma), sirke, sekke (demir para), sir (sarımsak), semenu (buğdaydan yapılan bir tür tatlı) ve senced (iğde) bulunuyor. Bu 7 şeyin bereket ve uğur getireceğine inanılıyor.
Azerbaycan ve Türkmenistan’da Nevruz öncesinde evler temizlenip yiyecekler hazırlanıyor. Mezarlıklar ziyaret ediliyor ve kutlama yapılıyor. Doğumu ve üretkenliği sembolize eden yumurta boyama ve tokuşturma Azerbaycan'ın en bilinen Nevruz ritüellerinden.
Nevruz süresince halk iyi dileklerde bulunup birlikte müzik yapıyor, dans ediyor. Azerbaycan'da ayrıca bir kaba konularak ıslatılan buğdayların yeşermesi sonucu oluşan semeni, Nevruz'un en önemli sembolü olarak kabul ediliyor. Semeni, Azerbaycan'da, çeşitli tatlı ve şekerlerle süslenen Nevruz sofrasının olmazsa olmaz süsü.
Nevruz, Kırgızistan'da yöresel danslar eşliğinde kutlanıyor, böylelikle beraberlik ve birlik duygusu hatırlatılıyor.
Türkmenistan'daki Nevruz törenlerinde atlı spor gösterileri gerçekleşiyor. Halk oyunları da mutlaka oynanıyor. Geleneksel çadırların kurulduğu Nevruz Yaylası’nda tarihsel tarım yöntemlerinden el sanatlarına kadar pek çok unsur sergileniyor.
Kazakistan'da ise Nevruz için kurulan çadırlarda geleneksel dans gösterileri ve sanatsal etkinlikleri düzenleniyor. Afganistan'da Nevruz günü halk en güzel kıyafetlerini giyerek Nevruz kutlamalarının merkezi Mezar-ı Şerif'e gidiyor. Sultan Nevruz adıyla kutlanan Arnavutluk'ta kalabalık sofralarda yemekler yeniyor.
