BYD yatırımı neden önemli? Hangi modeller Türkiye'de üretilecek?
Türkiye'ye 27 yılın ardından ilk kez doğrudan bir otomotiv yatırımı geldi. Çinli üretici BYD ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı arasında imzalanan anlaşmaya göre, BYD, Türkiye'ye 1 milyar dolarlık yatırım yapacak. Bu kapsamda, yıllık 150 bin adet kapasiteli otomotiv fabrikası kurulacak, tesiste 2026 yılından itibaren elektrikli ve plug-in hibrit modeller üretilecek. Bu modellerin hangileri olacağı henüz açıklanmış değil. Fakat bu konuda bazı ip uçları bulunuyor. Büyük Çinli markaların Avrupa'da üretim yeri aradığı bir döneme denk gelen BYD'nin Türkiye'ye yatırım haberi, yerli otomotiv sanayisi için kritik öneme sahip. Türkiye'ye Çin'den gelen ilk otomotiv yatırımının önemine gelin birlikte yakından bakalım.... Yiğitcan Yıldız yazdı
Çinli otomotiv üreticisi BYD, Türkiye'ye yatırım için düğmeye bastı.
Çinli otomotiv deviyle imzalar Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ve BYD Yönetim Kurulu Başkanı Wang Chuanfu tarafından atıldı.
Yapılan anlaşma çerçevesinde, Çinli üretici Türkiye'de 1 milyar dolarlık yatırım yapacak.
Bu yatırım kapsamında yıllık 150 bin adet kapasiteli elektrikli ve şarj edilebilir hibrit otomobilin tesisi ile sürdürülebilir mobilite teknolojilerine yönelik Ar-Ge merkezi kurulması öngörülüyor.
İşte bu gelişme, her şeyden önce, Türkiye otomotiv sanayisinde yaklaşık 30 yılın ardından ilk kez bir doğrudan yatırım gelmesi bakımından büyük önem taşıyor.
Öyle ki, 90'lı yıllarda Japon otomotiv üreticisi Toyota, tüm dünyada en çok satılan modeli Corolla'nın 7'inci neslinin üretimine Sakarya'da başlamıştı.
Toyota'nın yatırımından 3 yıl sonra, yani 1997 yılında, bu sefer de bir başka Japon üretici Honda, Gebze'deki fabrikasında Corolla'nın rakibi Civic modelinin üretimine start verdi.
Aynı yıl bir başka uzak doğulu Güney Koreli Hyundai, Assan ile kurduğu fabrikasında hafif ticari modeli H100 ve sedan modeli Accent'i üretmeye başladı.
1997'den bu yana Türk otomotiv sanayisinde herhangi bir doğrudan yatırım yapılmazken, Haziran 2018 yılında şirket kurulumu gerçekleşen Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG) ile Türk otomotiv sanayisinde yeni bir dönemin kapısı aralandı.
Şimdi ise, BYD'nin yatırımı ile Türk otomotiv sanayisinde yepyeni bir döneme giriliyor.
Peki, BYD'nin yatırımı neden bu denli önem taşıyor? Gelin birlikte bu sorunun yanıtına bakalım...
ALINAN ÖNLEMLER İŞE YARADI
Çin, hem dünyanın en büyük otomotiv pazarına hem de dünyanın en büyük elektrikli otomobil pazarına ev sahipliği yapıyor.
Counterpoint raporuna göre Çin, 2027 yılına kadar küresel elektrikli otomobil satışlarında yüzde 50'den fazla pazar payına sahip olmaya devam edecek ve ülkedeki elektrikli otomobil satışları 2030 yılında Kuzey Amerika ve Avrupa'nın toplamını aşacak.
Asya ülkesinde neredeyse her yıl yeni bir girişim elektrikli otomobil üretmeye başlarken, satışlarını küresel düzeyde artırmak isteyen yerel üreticiler de gözünü batı pazarlarına dikiyor. Bu pazarların başında ise, sıfır emisyona geçişte sert regülasyonlar uygulayan Avrupa geliyor.
Avrupa ile birlikte, Türkiye de Çinlilerin radarına girmiş durumda.
İç pazarda, başta yerli üretici Togg'un etkisi ile, elektrikli otomobil satışları son 1 yılda yaklaşık 10 kat büyüdü. Ayrıca, Gümrük Birliği'ne dahil olmamız da, Çinlilerin Türkiye'yi Avrupa'ya açılan bir kapı olarak görmesine neden oldu.
Bu kapsamda, 2023'ten itibaren birçok Çinli marka Avrupa'dan önce veya eşzamanlı olarak Türkiye'ye giriş yaptı.
Gelinen noktada, toplam satışların neredeyse yüzde 10'u Çinli markalar tarafından yapılır hale geldi. Hatta, Türkiye'de en çok satış yapan üçüncü marka da bir Çinli oldu. Gelişmeler, satılan her 100 otomobilin 70'ini ise ithal hale getirdi.
Avrupa'da da satılan elektrikli araçlar içinde Çin markalarının payı 2019'da yüzde 1'in altındayken, son dönemde yüzde 8'e ulaştı. Ayrıca, Avrupa'ya elektrikli araç ihracatı 2023'te 10 milyar Euro'ya yaklaşan Çin'in benzer segmentlerdeki elektrikli otomobil fiyatları Avrupa'da üretilen modellerin yüzde 20 altında seyrediyor.
Bu tablo, hem Türkiye hem de Avrupa Birliği'ni, yerli üreticilerini 'Çin akınına' karşı korumak üzere çeşitli önlemler almaya itti.
Türkiye'ye Çin'den ithal edilen tüm yakıt türlerinden otomobillere ilave yüzde 40 gümrük vergisi uygulanırken, Avrupa Birliği de Çin'de üretilen elektrikli otomobillerin Birlik üyesi ülkelere ithalatında yüzde 38.1'e varan oranlarda ilave vergi uygulamaya başlayacak.
Çinli üreticiler için bu vergilerden kaçınmak ve rekabetçiliği korumanın tek yolu ise, Türkiye ve Avrupa pazarlarında satılacak otomobilleri bu coğrafyada üretmek.
Yatırım haberinin gelmesi ile, çekilen 'gümrük duvarı'nın doğru bir hamle olduğu da ortaya çıkmış oldu.
Ayrıca, imza töreninde BYD tarafının "Avrupa'daki tüketicilere ulaşmayı hedefliyoruz" cümlesi de ayrıca değerli.
Bu kapsamda, Türkiye'deki fabrikada üretilecek otomobillerin önemli bir bölümü Gümrük Birliği kapsamında Avrupa'ya vergisiz gönderilecek. Bu da, ihracatımıza olumlu katkı sağlayacak ve ülkeye döviz girdisi bakımından önemli bir kazanç yaratacak.
TOPLAM KAPASİTENİN YÜZDE 7'SİNİ KARŞILAYACAK
Türkiye'de toplam otomotiv üretim kapasite 2 milyon adet civarında. BYD'nin yatırımı ile bu 2.2 milyon adede yaklaşacak, bu kapasitenin yüzde 7'sine yakını ise BYD tarafından karşılanacak.
Diğer yerli otomotiv üreticilerinin kapasitelerini bakıldığında ise Tofaş'ın 450 bin, Ford Otosan'ın 440 bin, Oyak Renault'un 360 bin, Hyundai Assan'ın 230 bin, Karsan'ın 60 bin adet yıllık kapasitesi bulunuyor.
Türkiye'deki tüm ağır ticari, traktör ve askeri araç üreticileri ile birlikte ise toplam otomotiv sanayi üretim kapasitesi 2 milyon adedi aşıyor.
HANGİ MODELLER ÜRETİLECEK?
BYD'nin adı 'Build Your Dreams', yani 'Hayallerinizi Oluşturun' mottosunun baş harflerinden geliyor. Zaten, Çinli markanın otomobillerinin arka kısmında da bu slogan açık şekilde yazıyor.
Kasım 2023'te ALJ Türkiye distribütörlüğünde Türkiye pazarına giriş yapan BYD, ilk etapta C-segment tam elektrikli modeli Atto 3'ü satışa sundu. 2024 başında ise plug-in hibrit teknolojine sahip D-SUV model Seal U DM-i Türk tüketicisinin beğenesine sunuldu.
2026'da üretime başlayacak fabrikada şimdilik hangi modellerin üretileceği henüz bilinmiyor.
Fakat, BYD'nin Avrupa'da satılan modellerine bakıldığında bu konuda ipuçlar elde etmek mümkün. BYD, Avrupa'nın en büyük otomotiv pazarına ev sahipliği yapan Almanya'da 4 SUV, 2 sedan model, 1 de ticari model satışa sunuyor.
Dolphin, Atto 3, Seal ve Tang markanın SUV modelleri, Seal ve Han markanın sedan modelleri, ETP 3 ise Çinli üreticinin hafif ticari modeli olarak Almanya pazarında mücadele ediyor.
Şirketin 2026 yılında hem Macaristan'da hem de Türkiye'de üretimi başlayacak. Dolayısı ile bu modeller yüksek iki fabrika arasında paylaştırılacaktır.
33'ÜNCÜ TESİS TÜRKİYE OLACAK
Türkiye'de üretim yapacak ilk Çinli marka olacak BYD'nin şirket profiline de yakında bakalım.
1995 yılında batarya üretimi ile işe başladı. Son yıllarda Çin'in elektrikli araç pazarında baskın oyuncu olarak ortaya çıkan marka, dünya çapındaki pazarlara yoğun yatırım yapıyor ve satışlarını bu şekilde artırıyor.
2023 yılındaki 240 bin otomobil ihracatı, markanın 3 milyonluk küresel satışın yüze 8'ini oluşturmuştu. Ancak otomobil üreticisi hızla yeni modeller ve yeni pazarları portföyüne ekliyor ve ihracatını bu yıl 400 bin adede çıkarmayı hedefliyor.
BYD'nin satış performansı da bu hedefi destekliyor. Çinli markanın ikinci çeyrek elektrikli otomobil satışları yıllık yaklaşık yüzde 21 artışla 426 bin 39 adede ulaştı. Markanın kendine rakip seçtiği Tesla'nın ikinci çeyrek teslimatları ise aynı dönemde yüzde 4.8 düşüşle 443 bin 956 araca geriledi.
Geçen yıl, BYD'nin hem tam elektrik hem de hibritlerinden oluşan toplam üretimi 3 milyonu aştı. Tesla ise aynı dönemde 1.84 milyon adet otomobil üretti.
BYD'nin 3 milyon adetlik üretiminin 1.6 milyon adedinin yüzde 100 elektrikli, 1.4 milyon adedinin ise hibrit olduğunu belirtelim.
Bu rakamlar, BYD'nin dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisi olduğunu ortaya koyuyor.
Otomobil haricinde elektrikli otobüs üretimi de yapan BYD'nin farklı coğrafyalarda fabrikaları bulunuyor.
Şirketin Brezilya'da 2, Macaristan'da 2, Hindistan'da 2, Endonezya'da 1, Tayland'da 1, ABD'de 1 ve Özbekistan'da 1 adet olmak üzere Çin dışında bulunan 10 adet fabrikasının bir kısmı faaliyette bir kısmı ise inşaat halinde.
Çin'de ise BYD'nin tam 22 fabrikasında üretim yapılıyor. Bu fabrikalarda, batarya, elektrikli otomobil, otobüs ve ticari araç üretiliyor.
Türkiye ile birlikte Çinli şirketin fabrikası sayısı 33'e yükselecek.
ÜRETİM MODELİ GELENEKSEL ÜRETİCİLERDEN FARKLI
Bir elektrikli otomobilin en pahalı bileşeni olan bataryaların maliyetini düşürmek üreticilerin en yoğun mesai harcadıkları alanın başında geliyor.
BYD ve diğer Çinli otomobil üreticileri ve tedarikçilerinin son yirmi yılı lityum ve kobalt gibi kritik batarya minerallerini kilitlemek için dünya çapındaki madenlere erişimi güvence altına almakla harcadıkları biliniyor.
Öte yandan, BYD, dikey entegre tedarik zinciriyle geleneksel otomobil üreticilerine göre de önemli bir avantaja sahip. Marka, otomobillerinin neredeyse tüm bileşenlerini tedarikçilere dağıtmak yerine kendi bünyesinde üretiyor.
Bu kapsamda, şirketin Türkiye'deki tesisinde de kendi bataryalarını üretme ihtimali de bulunuyor.
Böyle bir durumda, otomotiv tedarik sanayisinin elektrikli dönüşümü hızlanacak ve gelecekte yeni yatırımların çekilme ihtimali de artacaktır.
YERLİ SANAYİ ATILIM SÜRECİNDE
BYD, geçen Aralık ayında Macaristan'da bir tesis kuracağını duyurmuş ve Avrupa'da üretim üssü olan ilk büyük Çinli otomobil üreticisi olacağını açıklamıştı. Şimdi ise, Türkiye yatırımı ile BYD aynı coğrafyada iki tesis ile birden üretim yapacak.
Bu durum, Çinlilerin Avrupa'da iki fabrikaya birden sahip olabileceğini göstermesi bakımından da değerli.
BYD'nin Türkiye'ye yatırım haberinin, Chery'nin kısa bir süre önce İspanya'da yatırım yaptığı, Tesla'nın Almanya dışında yeni bir lokasyon aradığı, SAIC, GAC ve Dongfeng gibi diğer Çinli üreticilerin de yatırım hazırlığında olduğu bir döneme denk gelmesi, Türkiye'yi yeni yatırımlar için de kuvvetli bir aday haline getiriyor.
Hatta, Çinli bir başka otomobil markası SWM, Türkiye'de yıllık 50 bin adet araç üretmek için görüşmelere başladı bile!
Unutulmamalı ki, yerli elektrikli otomobil markamız Togg, 3 yıl gibi kısa bir süre içinde sıfırdan fabrika yatırımı, tedarik anlaşmaları, batarya üretimi ve şarj istasyon ağı kurulumu gibi hiç de kolay olmayan evreleri tamamlayarak otomobil üretme aşamasına geldi.
Togg'un, çok kısa bir süre içinde bu kadar yol almasında, mühendisiyle, tedarikçisiyle ve yetişmiş iş gücüyle Türk otomotiv sanayisinin ortak başarısı bulunuyor.
Ayrıca, Ford Otosan'ın 2 milyar Euro'luk yatırım ile Ford'un Avrupa'daki en büyük ticari araç üretim merkezi haline gelmesi ve Volkswagen için de üretim yapacak olması da yerli sanayinin önemli bir başarısı olarak tarihe geçti.
İşte tüm bu süreçler, Türk otomotiv sanayisini rakip ülkelerin önünde konumlandırırken, kuşkusuz ki BYD'nin de yatırım kararında etkili oldu.
Zaten, resmi açıklamadaki, "Türkiye'nin gelişen teknoloji ekosistemi, güçlü tedarikçi tabanı, olağanüstü konumu ve nitelikli iş gücü gibi sahip olduğu eşsiz avantajlar sayesinde BYD'nin bu yeni üretim tesisine yaptığı yatırım, markanın yerel üretim yeteneklerini daha da geliştirmekte ve lojistik verimliliği artıracaktır" ifadeleri de bunun bir göstergesi niteliğinde.
Bugünden sonra otomotiv sanayisinin önünde yepyeni bir süreç var.
1990'lı yıllarda 4 yıl içinde 3 marka Türkiye'de üretim kararı almıştı. İçinde bulunduğumuz günlerde bu sürecin tekrarlanmaması için hiçbir neden yok, aksine yeni otomotiv yatırımları çekmek için elimiz artık daha da güçlü. Tüm bunlar alt alta konulduğunda, önümüzdeki günlerde yeni otomotiv yatırım haberleri duymak şaşırtıcı olmayacaktır.
