Çalışan annelerin A'dan Z'ye bütün hakları

DOĞUM SONRASI 6 AYA KADAR YARIM ÇALIŞMA HAKKI

Analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması şartıyla kadın işçi ve memur ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçi/memurlara istekleri hâlinde birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışma hakkı tanınıyor. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün ekleniyor. Çocuğun engelli doğması hâlinde ise bir yıl süreyle yarım gün çalışma hakkı tanınıyor.

Özel sektörde işveren, yarım gün ücretsiz çalışma hakkının kullanıldığı dönemde yarım aylık ücret öder. İşsizlik Fonu’ndan da brüt asgari ücretin yarısı tutarında ödeme yapılır. 2019 yılı için İşsizlik Fonu’ndan ödenen tutar aylık 1.279 liradır. Yarı zamanlı çalışma döneminde yarım maaş hakkından yararlanabilmek için, işçi adına son 3 yılda en az 600 gün prim bildirilmesi gerekiyor. Bu haktan yararlanabilmek için analık hali izninin bitiminden itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a yazılı başvuruda bulunmalı.

Kadın memurlar ise yarım gün çalıştıkları süre boyunca tam maaş almaya devam eder. Bu dönemde sadece, doğrudan çalışmaya bağlı olarak yapılan ödemelerden yararlanamazlar.

DOĞUM SONRASI ÜCRETSİZ İZİN

Doğum yapan memur, talep ederse 16 haftalık analık izninin veya 6 aya kadar olan yarım gün çalışma döneminin bitiminden itibaren 24 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir.

Kadın işçiler ise sadece 16 haftalık analık izni süresinin bitiminden itibaren 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir.

İŞÇİ ANNELERİN YARIM ZAMANLI ÇALIŞMA HAKKI

2016 yılında yapılan düzenlemeyle çalışan anne babalara, çocuk okula başlayıncaya kadar yarım zamanlı çalışma hakkı tanındı. Bu kapsamda, işçi ve memurlara doğum sonrası 2 ay ile 6 ay arasında değişen yarım gün çalışma hakkını kullandıktan sonra, çocukları ilköğretime başlayıncaya kadar yarım zamanlı çalışma olanağı sağlandı.

İşçilerin yarım zamanlı çalışma haklarına ilişkin yönetmelik 2016 yılının kasım ayında Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Buna göre, çocuğunu kendisi büyütmek isteyen işçi anne, çocuk okula başlayıncaya kadar işvereninden “kısmi süreli çalışma” talebinde bulunabilir.

Kısmi süreli çalışmak isteyen işçinin bir ay önceden işverene yazılı talepte bulunması gerekiyor. Talep yazısında kısmi süreli çalışmaya hangi tarihte başlanacağının, hangi günlerde veya hangi saatler arasında çalışılacağının belirtilmesi zorunlu. Kocasının çalışmaması halinde işçi anne kısmi süreli çalışma hakkından yararlanamaz. Ancak, çalışmayan kocasının sürekli bakım ve tedavi gerektiren hastalığı bulunması halinde, işçi anne kısmi çalışma hakkını kullanabilir.

İşveren, işçinin kısmi süreli çalışma talebini bir ay içinde karşılamak zorunda. İşveren bir ay içinde yazılı olarak talebi karşıladığını bildirmezse, işçi, dilekçede belirttiği tarihten itibaren kısmi zamanlı çalışmaya başlayabilir. Bu durumda işveren işçiyi işten atarsa, ihbar ve kıdem tazminatını ödemek zorunda kalır.

Özel sağlık kuruluşlarında mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler ile postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde ve mevsimlik işlerde çalışanların kısmi süreli çalışma hakkından yararlanabilmesi işverenin takdirinde bulunuyor. Bu sayılanların dışındaki işlerde işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli iş yapılabilir.

MEMUR ANNELER YARIM ZAMANLI ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİNİ BEKLİYOR

Yarım zamanlı çalışmaya ilişkin yasa 2016 yılında çıkmasına karşın, yasa işçiler açısından yürürlüğe girerken, memurlar hala konuyla ilgili yönetmeliğin çıkmasını bekliyor. Yarım zamanlı çalışma hakkından hangi memurların nasıl yararlanabileceği, yönetmelik ile düzenlenecek.

Memur okurlarımızdan bu konuda son derece duygusal mesajlar geliyor. Çocuklarını bırakacak yakınları olmadığını belirten memur anneler, yönetmeliğin bir an evvel çıkmasını istiyor.

Yönetmelik çıktığında, yarım zamanlı çalışma hakkından yararlanan memurlara ayrıca süt izni verilmeyecek. Bu haktan yararlanan memura, yarım zamanlı çalışmaya başladığı tarihi izleyen aybaşından itibaren, mali haklar ile sosyal yardımlarına ilişkin her bir ödeme unsurunun yarısı esas alınarak ödeme yapılacak. Derece yükselmesi ile kademe ilerlemesi için aranan süreler açısından bu şekilde çalışılan dönemdeki hizmet süreleri yarım olarak dikkate alınacak.

YARIM ÇALIŞILAN GÜNLER İÇİN BORÇLANMA HAKKI

Yarım zamanlı çalışan işçi ve memurların bu dönemdeki fiili hizmet süreleri ile prim ödeme gün sayıları yarım olarak hesaplanacak. Beş yıl yarım zamanlı çalışan kişi, 2.5 yıl çalışmış gibi kabul edilecek. Ancak, dileyen işçi ve memur eksik günlerin primini, borçlanma suretiyle kendileri tamamlayabilecek.

6 YILA KADAR DOĞUM BORÇLANMASI

İşçi, memur, esnaf statüsündeki kadınlar, doğumdan sonra boşta geçen sürelerinin 2 yıla kadar olan kısmı için borçlanma yapabiliyor. Borçlanma hakkı, 3 çocuğa kadar kullanılabiliyor. Üç çocuğu bulunan anne, toplam 6 yıla kadar borçlanabilir. Doğum borçlanması hakkından yararlanabilmek için, doğumdan önce işçi, memur veya esnaf statüsünde sigortalı olmak gerekiyor.

STAJ SİGORTASI İLE ERKEN EMEKLİLİK

Her bir çocuk için 2 yıl olmak üzere, 3 çocuk için 6 yıla kadar varan doğum borçlanması hakkından yararlanmada staj sigortası kadınlara erken emeklilik hakkı sağlıyor. Meslek lisesi mezunları başta olmak üzere, öğrenim döneminde staj yaptıktan sonra doğum yapanlar, sigortalı olarak daha sonra çalışmaya başlamış olsalar da doğum borçlanması yapabiliyor. Bu durumda sigorta başlangıçları borçlandıkları süre kadar öne çekiliyor. Örneğin, 1995’te doğum yapan bir kadın ilk defa sigortalı çalışmaya 22 Mayıs 1998’de başlamış olsa da 1991 yılındaki öğrenciliği sırasında staj sigortası yapılmışsa, doğum borçlanması yapabilir. Staj sigortası olmayan benzer durumdaki kadın ise borçlanma yapamaz. Örneğimizdeki kadın, normalde 54 yaşında emekli olabilir iken, staj sigortası sayesinde yapacağı doğum borçlanması ile 52 yaşında emekli olma hakkı elde edebilir.

ENGELLİ ÇOCUK ANNELERİNİN ERKEN EMEKLİLİĞİ

Başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelerin erken emeklilik hakkı bulunuyor. Engelli çocuğuna bakarken bir yandan da sigortalı olarak çalışmaya devam eden veya isteğe bağlı sigorta primi ödeyen annelerin prim süresine, bu şekilde geçen günlerin dörtte biri oranında ilave yapılıyor. Bu süre ayrıca emeklilik yaş haddinden indiriliyor. Bu haktan işçi, memur, esnaf statüsündeki kadınlar ile isteğe bağlı sigorta primi ödeyen kadınlar yararlanabiliyor.

Örneğin, emeklilik başvurusu yaptığı tarihte toplam 6500 prim günü bulunan bir kadının, engelli çocuğuna baktığı dönemdeki hizmet süresi 1500 gün ise bu annenin 6500 olan prim gün sayısına, 375 gün ilave edilir. Emekli aylığı 6500 gün üzerinden değil 6875 gün üzerinden bağlanır. Ayrıca, emeklilik yaş haddinden 375 gün (1 yıl 15 gün) indirim yapılır.

MEMURUN EVLENME İZNİ 7 GÜN

İşçiler evlenme durumunda sadece üç gün izin kullanabilirken, memurların evlenme izni yedi gün. Memurlar, çocuklarının evlenmesi durumunda da 7 gün izin hakkına sahip. İşçilerin ise çocukları evlenirken mazeret izni kullanma hakkı bulunmuyor. Çocuğunu evlendirecek işçinin yıllık iznini kullanması gerekiyor.

ENGELLİ ÇOCUK ANNESİNİN MAZERET İZNİ

En az yüzde 70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğu bulunan memur ve işçilerin mazeret izinleri eşit. Her ikisinde de bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar ücretli izin verilebiliyor. On günlük mazeret izni anne veya babadan sadece biri tarafından kullanılabiliyor.