Felaketten geriye kalanlar... Nükleer bir hayaletten doğan yaşam: Çernobil'de bugün hayat nasıl?
Tarihin en büyük nükleer kazasından 40 yıl sonra, Çernobil'de hayat şaşırtıcı şekilde devam ediyor. Patlamanın yıktığı bölge, bugün vahşi doğa ve trajik insan hikayeleriyle dolu. Ama hala yanıt bekleyen bir soru var: Çernobil'in geleceği ne olacak?
Çernobil Nükleer Santrali'nde yaşanan patlama, insanlık tarihinin en korkunç kazalarından birine dönüştü. Bugün, bu trajedinin izleri Ukrayna'da hala belirgin bir şekilde duruyor. Ancak, Çernobil sadece felaketin hikayesini anlatmıyor; aynı zamanda doğanın insansız bir ortamda kendini yeniden inşa etme becerisini de gösteriyor.
ÇERNOBİL BUGÜN NASIL GÖRÜNÜYOR?
1986'nın 26 Nisan gecesi, çok az insanın hayal edebileceği bir felaket yaşandı: Çernobil Nükleer Santrali'nde meydana gelen patlama, sadece Ukrayna’yı değil, tüm dünyayı etkileyen bir trajediye yol açtı.
Sovyetler Birliği’nin gurur kaynağı olan RBMK-1000 tipi reaktörlerin tasarımındaki çıkarılmayı bekleyen hataların üstü örtülmüştü. Bu özgüven, çok kısa bir süre içinde yerini, tarih boyunca çok az görülmüş çapta bir felakete bıraktı.
ÇERNOBİL’İN KISA TARİHÇESİ: FELAKETE DOĞRU
Çernobil Nükleer Santrali’nin inşaatı 1970’lerin sonlarında başladı. Belarus sınırına yakın bir konumda bulunan tesis, şehirden yaklaşık 16 kilometre uzaklıktayken, tesisin işçi ve aileleri için kurulan Pripyat kenti sadece 2 kilometre mesafedeydi.
Sovyetler Birliği, enerji ihtiyacını karşılamak için nükleer enerjiye yönelmişti. Reaktörlerin çok yönlülüğü ve üretim sürecinde silah yapımında kullanılabilecek plütonyum çıkarması, projeyi daha cazip hale getiriyordu.
1970-1977 yılları arasında Birinci ve İkinci Üniteler tamamlandı; Üçüncü ve Dördüncü Üniteler ise 1983’te işletmeye alındı. Ancak, bu tesislerin dayanıklılığına duyulan fazla güven, çok kısa sürede çöktü.
1986 ÇERNOBİL FELAKETİ
25 Nisan gecesi, santralde rutin bir bakım testi yapılıyordu. Ancak test sırasında, reaktörde güzç kaybı yaşandı ve operatörler durumu düzeltmeye çalışırken, öngörülemeyen bir güc artışı meydana geldi. RBMK tipi reaktörün yapısal bir kusuru olan "pozitif boşluk katsayısı" kazayı tetikledi.
Bu durum, soğutucu sıvı buhara dönüştüğünde reaktörün reaktivitesinin artmasına neden oldu. Sonuç olarak, Dördüncü Reaktör bir patlamayla havaya uçtu ve devasa miktarda radyasyon atmosfere yayıldı.
Bu patlama, Hiroşima’da yaşanan radyasyon salımının 10 katı çapında etkili oldu. 36 saat içinde Pripyat tahliye edilirken, zamanla toplamda 335 bin kişi bölgeden göç etmek zorunda kaldı. Bugün ise araştırmalara göre çevredeki kanser vakalarının binlerce insanı etkilediği biliniyor.
FELAKET SONRASI ÇERNOBİL VE KARANLIK TURİZM
Çernobil, 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Ukrayna'nın kontrolü altına girdi. Ukrayna hükûmeti, 2000’li yıllardan itibaren belirli alanları turistik gezilere açmaya başladı.
Ziyaretçiler genellikle patlama alanını 300 metre mesafeden gözlemleyebiliyor. Ancak buralarda kalışları sadece birkaç dakika ile sınırlı. Turistik geziler şehir merkezinde terk edilmiş okullar, evler ve yollar boyunca devam ederken, çok sayıda alan halen çok yüksek radyasyon seviyelerine sahip.
Red Forest (Kızıl Orman) bunlardan biri ve patlama anındaki radyasyon seviyelerini halen barındırıyor. Turizmin canlandığı bu bölge, Ukrayna-Rusya savaşı nedeniyle bir kez daha dikkatleri üzerine çekti.
DOĞANIN GERİ DÖNÜŞÜ: VAHŞİ YAŞAMIN ÇERNOBİL’E ADAPTASYONU
İnsan aktivitelerinin azalmasıyla birlikte, Çernobil Çevre Korumalanı (CEZ), çeşitli hayvan türlerinin yaşama alanı haline geldi. Birleşmiş Milletler’in raporlarına göre vaşağından, bizona kadar pek çok hayvan türü bölgede artan popülasyonlara ulaştı.
Bazı bilim insanları, radyasyonun etkilerinin hayvanlar için bile ıkincil bir tehdit oluşturduğunu, asıl tehlikenin insan etkisi olduğunu söylüyor. Ancak, Timothy A. Mousseau gibi bilim insanları, genetik mutasyonlar nedeniyle belirli hayvan türlerinin popülasyonlarının zarar gördüğünü iddia ediyor. Buna rağmen, bölgede vahşi hayvan populasyonları genel olarak şaşırtıcı derecede yoğun.
ÇERNOBİL’DE YAŞAYAN KÖPEKLER
Felaket sonrası Pripyat ve Çernobil’de terk edilen evcil hayvanlar da dikkat çekiyor. 2017 itibariyle köpek popülasyonunda kayda değer bir artış gözlendi. Bilim insanları tarafından başlatılan "Çernobil Köpek Araştırma Girişimi," bu hayvanları inceliyor. Araştırmalara göre bu köpeklerin genetik olarak "dışı kırma ve safkan köpek popülasyonlarındanı" farklı olduğu ortaya çıktı.
Araştırmacılar, radyasyonun köpeklerin genetik yapısını nasıl etkilediğini anlamak için hala çalışıyor. Bu köpeklerin bazılarının 10 kilometrelik mesafelerle birbirinden farklı genetik gruplar oluşturması, bilim dünyasının ilgisini çekiyor.
BİR NESİL SONRA ÇERNOBİL’İN DERSLERİ
Çernobil’deki trajedi, sadece nükleer güvenlik önlemlerinin ne kadar kritik olduğunu değil, aynı zamanda doğayın insan etkisinden kurtulduğunda ne kadar dayanıklı olabileceğini de ortaya koydu.
Ancak, Ukrayna'daki savaşın çıkışıyla bölge yeniden bir tehlike altına girdi. Rusya’nın bölgeyi geçici olarak ele geçirmesi, uluslararası toplumda çevresel risklerle ilgili yeni endişeler uyandırdı.
