Geleneksel Türk kahvaltısının olmazsa olmazları

Sadece kahvaltıdan bahsetmek bile keyiftir

Anadolu’da kahvaltı sofralarının hazırlanması da yapılması da keyiftir ki bahsi bile insanın yüzünde gülümsemeye yol açar. Dünyanın tüm kültürlerinde kahvaltı önemlidir ama bizim zenginliğimiz pek görülmez.

İnce belli bardakta demlenen siyah çay, yöresine göre değişen peynir çeşitleri, domates-biber kızartması, söğüş doğranan salatalığın zeytinyağı ve karabiberle soslanması, tahin pekmez ve bal kaymak gibi ayrılmaz ikililer her sofranın baş tacıdır. Tereyağı ve mevsimine göre çeşit çeşit reçeller, yeşil ve yine zeytinyağı gezdirilmiş siyah zeytin, elbette taze ya da kızarmış ekmeksiz kahvaltı olmaz; ya da simit…

Türkiye’de kahvaltının bir diğer vazgeçilmezi yumurtadır. Kıvamına göre değişen haşlanmış, sahanda ya da biber ve domatesle menemen mutlaka sofranın ortasındadır. Acuka gibi çeşniler, sucuk ve pastırma gibi et ürünleri ve gözleme ya da börek de kahvaltının tamamlayıcılarıdır.

Serpme kahvaltı

Türk mutfağında kahvaltı serpme olarak kurulur, geniş bir sofrada tüm çeşitler yer alır ve çoğu zaman aile, dost sohbetleri eşliğinde saatlerce sürer. Doyanlar bile son bir bal-kaymak ya da çeyrek simit arası peynirle eşlik etmeye devam eder.

Serpme kahvaltı son yıllarda çoğu restoran ve kafede sunulsa da evde kurulanla dışardaki kahvaltılar arasında pek fark olmaz. Masa ne kadar kalabalıksa, sofra ne kadar çeşitliyse, o kadar kahvaltı olur.

Kahve altı

Türk geleneklerinin kahvaltılarının olmazsa olmazı ise Türk kahvesi keyfidir. Pek çok kişi bilmez ama kahvaltı kelimesi “kahve” ve “altı” kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Kahve türleri arasında en sertlerden biri olan Türk kahvesi boş mideyle içilmemesi tavsiye edildiğinden kahveye altlık anlamında kahvaltı denmiştir. Kahvaltı ve kahvenin ardından öğlen yemeğinin es geçilmesi ve erken akşam yemeği de oldukça normal karşılanır.

Ege kahvaltısı

Ege bölgesindeki kahvaltı genel olarak yeşillikler, Ege’ye özgü peynirler ve zeytinyağının ağır bastığı sofralardır. Kekik, nane gibi taze otlarla ve zeytinyağı ile süslenmiş İzmir tulumu ve Ezine peyniri masanın ortasındadır. Boyoz da yine kıyı Ege’deki kahvaltıların en önemli tatlarından biridir.

Ege’deki kahvaltıların en temel özelliği meyve ve sebzelerin, yeşilliklerin ağırlıkta olmasıdır. Yine taze meyvelerden yapılan rengarenk reçeller de bölgenin alameti farikasıdır. Kayısı, portakal, mandalina, vişne reçelleri ve incir, dut marmelatları sofrayı renklendirir.

Gaziantep kahvaltısı

Dünyanın en ünlü kahvaltılarından biri Gaziantep bölgesine aittir. Anadolu’da oldukça sık görülen, kahvaltıda çorba ikramı, Antep’te Beyran ile yapılır. Yanında katmer, nohut dürüm, ciğer, sahan kaymağı, muhammara, yumurta piyazı başta olmak üzere Gaziantep’te yöreye özgü lezzetler, insanları kilometrelerce kat edip bu muazzam kahvaltıya gelmeye ikna edebilir.

Van kahvaltısı

Tüm ülkeye mal olmuş, Anadolu topraklarının en zengin sofrası olarak kabul edilen Van yöresindeki kahvaltıların pek çok şehirde muadilleri sunulur. Ancak Van’daki kahvaltının özelliği, tüm sofranın doğal ve taze ürünlerden oluşmasıdır.

Otlu peynir, yabani sarımsak, geleneksel Van çöreği, yumurtanın un ve tereyağı ile pişirildiği murtuğa, geleneksel bir helva olan kavut gibi çeşitleri yöre dışında bulmak çok kolay değildir.

Van kahvaltısı her ne kadar ünlü olsa da Van dışında gerçek sofrayı bulabilmek, Van’a gitmekten daha zor olabilir. En iyisi yerinde tatmaktır.

Karadeniz kahvaltısı

Eşi benzeri, yöre dışında bulunamayan bir diğer kahvaltı seremonisi de Karadeniz’e aittir. Mıhlamayı, kızarmış ekmekle sahandan alıp yemek zaten başlı başına bir tören gibidir. Kaygana, turşu kavurması, mısır ekmeği, çeşit çeşit pideler, yöresel peynirlerle Karadeniz’de kahvaltı sofrasından kalkmak neredeyse mümkün değildir. Vakfıkebir ekmeğine yerel tereyağını sürüp üzerine de Anzer balını sürdüğünüzde, hayatınızın en muhteşem lezzet deneyimini yaşayabilirsiniz.

Karadeniz’in sahil kesiminin kahvaltı kültürü çok gelişmiştir, özellikle de yaylalardan gelen doğal ürünlerle. Sadece bir kez deneyimlediğinizde de neden insanların bunca yolu bir kahvaltı için geldiklerini anlıyorsunuz.

Geleneksel Türk kahvaltısının alametifarikaları

Elbette Türk kahvaltılarının en büyük özelliği çeşitliği ve serpme olarak sofraya kurulmasıdır. Ne kadar kalabalık olsa da her damak tadına göre masada çok sayıda çeşit bulunabilir. Etler, reçeller, meyve sebzeler, hatta yumurtalar bile sayısız şekilde sunulur. Anadolu’daki kahvaltılar çok ünlü olsa da her yörenin kendi şöhretine sahip olması takdire şayandır. Bunun altında her yörede ekmek, çörek, peynir çeşitlerinin değişik olması yatar. Dolayısıyla da bir Anadolu kahvaltısı deyimi kullanılmaz.

Türkiye’de içecek kültürünün en tepesinde çay bulunur. Bölgesel olarak siyah çay yetiştiricisi olan ülkemizde, çay tüketimi alışkanlıkları da beraberinde getirir. Çaydanlıkta ağır ağır kaynayan suyun üzerinde yavaşça demlenen çay uzun süre bekletilmez, genelde hızlıca tükenir. Güçlü bir tadı, ateşli kırmızı rengi ve elbette doğru demlendiğinde yayılan otumsu kokusu ile çayın tahtı sağlamdır. Kahvaltı ile başlayan çay içme alışkanlığı, akşam yemeğinin üzerine son kez demlenerek tamamlanır.

Sıklıkla bu ikiliye biber de eklenir, ancak domates ve salatalık her Türk kahvaltısında, özellikle de normal salatalıklardan daha küçük ve lezzetli olan Çengelköy salatalıkları mutlaka bulunur. Üzerine çiseleme zeytinyağı ve bir tutam tuz ile servis edilir.

Beyaz peynir, herhangi bir Türk kahvaltı masasında mutlak bir zorunluluktur ve genellikle kahvaltıda çeşitli farklı peynir türleri vardır. Seçenekler çoktur: Kars kaşarı, Kars gravyeri, Van otlu peyniri, lor, dil peyniri ve çok daha fazlası. Tulum peyniri Türkiye'nin her yerinde popülerdir, ceviz ve taze pişmiş ekmekle beraber yenir. Çökelek, hamur işlerinde mükemmeldir ve genellikle ekstra lezzet vermek için baharatlanır. Tek başına servis edilirse, genellikle zeytinyağı ve çörek otu ile sunulur. Türkiye'nin Marmara bölgesinden Mihaliç peyniri, tuzlu ve keskin tadı ile nefis ızgara peynirli sandviçler için mükemmel bir seçimdir.

Geleneksel Türk kahvaltısında siyah ve yeşil zeytin servis edilir.

Hemen hemen her Türk kahvaltısında bir çeşit pişmiş yumurta bulursunuz. Muhtemelen en yaygın yumurta; çırpılmış yumurta, domates, yeşil biber ve baharatlardan yapılan popüler bir kahvaltı malzemesi olan menemendir. Peynir veya et eklenebilir, çok lezzetlidir ve doyurucudur. Menemen damak tadınıza hitap etmiyorsa, haşlanmış yumurta, sucuklu yumurta da Türk kahvaltı sofralarında çok sık görülür.

Ekmek, Türk kahvaltısı için elzemdir. İçi gevrek dışı hafif kabarık olan standart Türk beyaz ekmeği her zaman sıcaktır ve taze pişirilir. Hemen hemen her Türk kahvaltısında susam kaplı çıtır simit bulunur. Genellikle peynirden ete, zeytin ezmesine kadar her şeyle doldurulan açma ve poğaça ruloları servis edilir. Ekmek, salatanın suyuna banmak ve menemeni sıyırmak için kullanılır.

Kaymak krema gibidir, süt kokar ve balla beraber en iyi kahvaltılıklar arasında yer alır. Çeşitlilik yerel faunaya bağlıdır. Türkiye'de yaygın olan petek baldır. Yerel halk dükkana gidip bir kavanoz yerine bütün bir petek satın alır.

Taze veya süzme yoğurttan üretilen tereyağına yayık tereyağı denir ve geleneksel olarak yüzyıllardır Türkiye'de üretilir ve tüketilir.

Bölgeden bölgeye lezzeti değişse de acuka temelde domates ve/veya kırmızı biber salçası, ceviz ve baharatlardan yapılan bir ezmedir ve ülkenin her yerinde kahvaltının bir parçasıdır. Çoğu zaman biraz acıdır.