İşçi alacaklarında zaman aşımı süresi ne kadar?
Önceki yıllarda işçi alacaklarında farklı zaman aşımı süreleri uygulandı. Ücretlerde beş yıl olan zamanaşımı süresi yıllık izin parası ve kıdem tazminatında on yıl iken 2017 yılından itibaren hepsi beş yılda eşitlendi. Peki işçi alacaklarında zaman aşımı süreleri nasıl uygulanır? Zaman aşımı hangi tarihten başlar? 2017 öncesinde sona eren sözleşmelerde zaman aşımı hakkı devam ediyor mu? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, işçi alacaklarında zaman aşımı uygulamasıyla ilgili merak edilenleri yazdı
İşçi ve işveren arasında alacaklar konusunda sıklıkla anlaşmazlıklar çıkabilmektedir. Bunların başında ücretler, fazla mesai ücretleri, dini veya milli bayramda çalışanların ücretleri, yıllık izin ücretleri, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, haksız fesih tazminatı gibi alacaklar gelmektedir.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Ücretler ve fazla mesai, bayram ve hafta tatilinde çalışma parası ile ikramiye gibi ücret sayılan ödemelerde zamanaşımı süresi öteden beri beş yıl olarak uygulanmakla birlikte geçmişte diğer işçi alacakları arasında uygulama birliği bulunmuyordu. Zaman aşımı bazı alacaklarda beş yıl, bazılarında on yıl uygulanıyordu.
Kullanılmayan yıllık izin ücretlerinde 2012 yılı öncesinde beş yıl olan zamanaşımı süresi Türk Borçlar Kanununun yürürlüğe girdiği 1 Temmuz 2012 tarihinde on yıla çıkartıldı. 12 Ekim 2017 tarihinde yürürlüğe kanunla ise tekrar beş yıla indirildi.
Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, haksız fesih tazminatı gibi alacaklarda zamanaşımı konusunda İş Kanunu’nda geçmişte hüküm bulunmuyordu. Bu tür alacaklarda Türk Borçlar Kanunu uyarınca on yıllık zamanaşımı uygulanıyordu. Ancak, 25 Ekim 2017 tarihinde yürürlüğe giren kanunla işçilerin tazminat alacaklarındaki zamanaşımı süresi beş yıla indirildi. Söz konusu tarihten itibaren tüm işçi alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıl olarak eşitlendi.
ÖNCEKİ SÖZLEŞMELERDE ON YILLIK ZAMAN AŞIMI GEÇERLİ Mİ?
İşçi alacaklarında zaman aşımı sürelerinin beş yıl olarak eşitlendiği 25 Ekim 2017 tarihinden önce sona ermiş sözleşmeler için geçiş süreci öngörüldü. Buna göre, söz konusu tarihten önce sona ermiş sözleşmelerden kaynaklı yıllık izin ücreti ile her türlü tazminat alacaklarında zamanaşımı süresi on yıl olarak uygulanacak. Ancak, 25 Ekim 2017 tarihinden sonraki süreler beş yılı aşamayacak.
Örneğin, 11 Ekim 2015 tarihinde sona eren sözleşmeden doğan yıllık izin ücreti ve kıdem tazminatı alacakları için zamanaşımı süresi, kanun değişmemiş olsaydı normalde 11 Ekim 2025 tarihinde dolacaktı. Fakat kanun değişikliği ve geçiş hükmü gereği söz konusu sözleşmeden doğan alacaklarda zaman aşımı süresi 25 Ekim 2022 tarihinde sona ermiş bulunuyor.
ZAMAN AŞIMI SÜRELERİ TÜM İŞ KANUNLARI İÇİN GEÇERLİ
25 Ekim 2017 tarihinde İş Kanunu’na eklenen Ek Madde 3 uyarınca, iş sözleşmesinden kaynaklanmak kaydıyla hangi kanuna tabi olursa olsun, yıllık izin ücreti ve kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, eşit davranma ilkesine aykırılık tazminatlarında zaman aşımı süresi beş yıl olarak uygulanacak. Buna göre, beş yıllık zaman aşımı süresi İş Kanununun yanı sıra Türk Borçlar Kanunu, Basın İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu kapsamındaki söz konusu alacaklar için geçerli olacak.
ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE ZAMAN BAŞLAR?
Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi sözleşmenin sona erdiği tarihte değil, her bir alacağın doğduğu tarihte başlar. Örneğin, 2023 yılında Kurban Bayramında birinci ve ikinci gün çalışan ve bu çalışma karşılığı ücretini almamış işçinin sözleşmesi 1 Şubat 2024 tarihinde sona ermişse, söz konusu ücret alacağı için zaman aşımı süresi 29 Haziran 2023 tarihinde başlar ve 29 Haziran 2028 tarihinde sona erer. Keza bu işçinin 2018 ocak ayında bir hafta fazla çalışmasından dolayı ödenmemiş fazla çalışma ücreti varsa bununla ilgili zamanaşımı süresi 2023 ocak ayında dolmuştur.
Aynı işçinin kullanmadığı yıllık izin ücreti, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı gibi alacakları için zamanaşımı süresi ise iş akdinin feshedildiği 1 Şubat 2024 tarihinde başlar ve 1 Şubat 2029 tarihinde sona erer.
İŞÇİ ZAMAN AŞIMI DOLSA DA TALEPTE BULUNMALI
Zamanaşımı dolduktan sonra işçi tarafından dava açılmasının önünde bir engel bulunmuyor. Yargıtay’a göre (9. H.D. Esas No: 2016 / 21854, Karar no: 2020 / 7673) mahkeme zamanaşımı süresi dolduğu gerekçesiyle kendiliğinden işçinin talebini reddedemez. İşçinin talebini zamanaşımı süresi dolduğu gerekçesiyle reddetmesi için işverenin zamanaşımının def’i talebinde bulunması, yani zamanaşımı süresinin dolduğunu iddia etmesi gerekir.
