İstihdam bürosundan işçi kiralayan işveren borçlu çıkabilir
İşletmeler, geçici personel ihtiyacını karşılamak için özel istihdam bürolarından "geçici iş ilişkisi" mevzuatı çerçevesinde işçi kiralayabiliyorlar. Geçici iş ilişkisinin nasıl kurulacağı ve süresi kanunda ayrıntılı şekilde düzenleniyor. Bazı özel istihdam bürolarının kanuna aykırı şekilde işçi kiraladığı, bazı şirketlerin ise özel istihdam bürosu gibi faaliyet gösterdiği tespit edildi. Bunun üzerine yeni bir karar alındı. İş müfettişlerinin 1 Kasım 2023 tarihinden sonra kanuna aykırılık tespit etmesi halinde geçici iş ilişkisiyle çalıştırılan işçiler asıl işverenin işçisi sayılacak. Bu işçilerin toplu iş sözleşmesi kapsamına girmesinden kaynaklı ücret farkı doğması halinde sosyal sigorta primleri de gecikme faiziyle tahsil edilecek. İşletmelerin işçilere de ücret farkı ödemesi gerekecek. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberi
Özel istihdam büroları Türkiye’de uzun zamandır faaliyette olmakla birlikte 2016 yılında yasal alt yapıya kavuşturuldu. Mevzuat, özel istihdam bürolarının, işçisini, geçici personel ihtiyacı olan işletmelere devretmesine imkân tanıyor. Kamuoyunda bu uygulama işçi kiralama olarak da adlandırılıyor. Uygulamada suistimaller yaşandığına dair iddialar gündeme geliyordu. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Kurumu, mevzuata aykırı olarak veya kanunda öngörülen süreler dolmasına rağmen geçici iş ilişkisinin devam ettirildiğine yönelik tespit yapılınca harekete geçti.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Önce mevzuatı kısaca özetleyelim. Kanuna göre, özel istihdam bürosu kurma izni ve geçici iş ilişkisi kurma yetkisi Türkiye İş Kurumu’nca veriliyor.
HANGİ HALLERDE GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ KURULABİLİR?
İş Kanunu’na göre, özel istihdam bürosu aracılığıyla ya da holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde görevlendirme yapılmak suretiyle “geçici iş ilişkisi” kurulabilir. Geçici iş ilişkisinin ne kadar sürebileceği de kanunla düzenleniyor. Buna göre, doğum iznine ayrılan veya doğum sonrası çocuk ilköğretim çağına başlayıncaya kadar yarım zamanlı çalışan personelin yerine kiralanan işçilerde süre, esas personelin izin süresi ile sınırlıdır.
Mevsimlik tarım işlerinde ve ev hizmetlerinde süre sınırı yoktur. Bunların dışında her ne şekilde olursa olsun işçi kiralamada süre dört aydır. Geçici iş ilişkisi sözleşmesi toplam sekiz ayı geçmemek üzere en fazla iki defa yenilenebilir. Geçici işçi çalıştıran işveren, bu sürelerin sonunda aynı iş için altı ay geçmedikçe yeniden geçici işçi çalıştıramaz.
MEVZUATA AYKIRILIKTA KİRALAYAN İŞVERENİN İŞÇİSİ SAYILIR
Sözleşmede belirtilen süre dolmasına rağmen geçici iş ilişkisinin devam etmesi halinde, geçici işçi çalıştıran işveren ile işçi arasında sözleşmenin sona erme tarihinden itibaren belirsiz süreli iş ilişkisi kurulmuş sayılıyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 3 Kasım 2023 tarihinde bakanlığa bağlı kurumlara yazı gönderdi. Özel istihdam bürosu ve özel istihdam bürosu gibi hareket eden gerçek ve tüzel kişiler ile bunların hizmet verdiği gerçek ve tüzel kişiler arasında kurulan geçici iş ilişkisinin mevzuata uygun kurulmaması halinde bu şekilde çalıştırılan işçilerin, hizmet alan işverenin personeli sayılması gerektiği yönünde talimat verdi.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) da taşra teşkilatına konuyla ilgili genel yazı yayımladı. Buna göre, kanuna uygun geçici iş ilişkisi kurulmadığı tespitinin sonucu olarak özel istihdam bürosu ve özel istihdam bürosu gibi hareket eden gerçek ve tüzel kişiler ile bunlardan hizmet alan işverenler arasında asıl işveren – alt işveren ilişkisi kurulamayacak.
Bu kapsamda olup bugüne kadar SGK’da farklı şekilde işlem gören işverenlerin sigorta prim teşvik, destek ile diğer hak ve yükümlülükler bakımından mağduriyet yaşamaması için Bakanlığın talimatı uyarınca gerekli önlemlerin alınması istendi.
1 KASIM 2023 TARİHİ MİLAT OLACAK
SGK’nın yazısında, özel istihdam bürolarının faaliyetlerine ve geçici iş ilişkisine yönelik inceleme, denetim ve teftişin Bakanlık iş müfettişlerince yapıldığı vurgulandı. İş müfettişleri tarafından 1 Kasım 2023 tarihinden sonra düzenlenen raporlar ile mevzuata aykırılığın ortaya konması ve işçilerin hizmet alan işverenlerin personeli sayılması halinde işlem yapılacak. Şayet işçiler fiilen çalışmışlarsa ve prime esas kazançlarında ve gün sayısında değişikliği gerektiren bir durum yoksa işçileri kiralayan işletmeye cezai yaptırım uygulanmayacak. İşçinin çalıştığı süreler, kiralayan işletmede geçmiş sayılacak. Primleri de kiralayan işletmenin ödediği kabul edilecek. Özel istihdam bürosuna prim iadesi yapılmayacak.
ÜCRET FARKI ÇIKARSA PRİM FARKINA GECİKME CEZASI UYGULANACAK
İşçinin asıl işverenin personeli sayılmasından kaynaklı ücret farkı ortaya çıkarsa, bu fark ücret için ek prim ödenmesi gerekecek. Bu durumda, yasal olarak ödeme yapılması gereken son tarihten ödemenin yapıldığı tarihe kadar gecikme cezası ve gecikme zammı hesaplanacak. Ayrıca idari para cezası uygulanacak.
İŞÇİ DE ÜCRET FARKI İSTEYEBİLİR
Buraya kadar anlattıklarımız SGK’nın kendi işleyişini kapsıyor. Ancak, iş müfettişlerinin raporu sonucu ücret farkından kaynaklı ek prim ödenmesi gerektiği sonucuna varılırsa bu noktada işçi açısından da ücret farkını talep etme hakkı doğar.
Örneğin, işçi kiralayan işyeri toplu iş sözleşmesi kapsamında ise işçinin asıl işverenin personeli kabul edildiği tarihten itibaren işçi açısından ücret farkı ortaya çıkabilir. İşveren ücret farkını ödememişse işçinin ücret farkını talep etmesi gerekir.
