İstiare nedir? Söz sanatı eğretileme - kapalı ve açık istiare ne demek ve örnekleri neler?
Türk edebiyatında bir metin içinde verilmek istenen ifadenin gücünü arttırmak için başvurulan yollara söz sanatı adı verilmektedir. Bir yazar ya da şair eserinde başvurduğu bu edebi sanatlar ile aktarmak istediği duygu ya da düşüncesinin pekiştirilmesini, okuyucunun tüm dikkatini eser üzerine yoğunlaştırmasını ya da eserin sürükleyiciliğini arttırarak monotonluktan sıyrılmasını amaçlamaktadır. Tüm bunlara ek olarak söz sanatları, bazı zamanlarda ise ancak uzun cümleler ile anlatılabilecek bir hali daha az kelime ile anlatmaya da imkân tanımaktadır. Peki bu amaçlar ile başvurulan söz sanatlarından bir tanesi olan istiare nedir? Açık istiare ne anlama gelmektedir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...
Türk edebiyatında başvurulan söz sanatları; anlama dayalı söz sanatları, mecaza dayalı söz sanatları, düşünceye dayalı söz sanatları ve söze dayalı söz sanatları olmak üzere 4 ana gruba ayrılmaktadır. Mecaza dayalı söz sanatlarından biri olan eğretileme ne demek? İşte, istiare ne demek sorusuna dair tüm detaylar...
İstiare Nedir?
Bir ya da birden fazla sözcüğün metin içinde gerçek anlamı dışında kullanılmasıyla karşımıza gelen istiare; iki varlık arasında var olan benzerlik ilişkisinden faydalanarak, bir kelimenin başka bir kelime yerine kullanılmasıyla yapılmaktadır. Teşbih unsurlarından ikisi olan benzeyen ve kendisine benzetilenden yalnızca birinin kullanılması ile yapılan istiare sanatının diğer adı ise eğretileme sanatıdır.
Özellikle Divan edebiyatında sıklıkla kullanılan bir söz sanatı olan istiare kendi içinde de açık, kapalı ve yaygın istiare olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bir metin içinde yapılan benzetme, yalnızca kendisine benzetilen öğesi kullanılarak yapılıyorsa buna açık istiare; benzetme öğelerinden yalnızca benzeyen öğesi kullanılıyorsa bu söz sanatına ise kapalı istiare adı verilmektedir. Yaygın benzetmede ise benzeye ile kendisine benzetilen kavramlar arasında birden fazla benzetme yönü olmaktadır. Bu söz sanatının bir diğer ismi ise temsili istiaredir.
Bir metinde istiare sanatından yararlanılıp yararlanılmadığını anlamak için ise şu üç temel hususun varlığına dikkat etmek gerekmektedir.
İstiare Ne Demek?
Bir önceki ara başlığımızda tüm detayları ile tanımını yaptığımız istiare sanatının örneklerini yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Örnek 1:
Dünyaya geldiğim anda,
Yürüdüm aynı zamanda.
İki kapılı bir handa,
Gidiyorum gündüz gece.
Örnek 2:
Bin gemle bağlanan yağız at şaha kalkıyor,
Gittikçe yükselen başı Allah’a kalkıyor…
Son macerayı dinlememiş varsa anlatın:
Zapt etmek isteyenler o mağrur, asil atın
Beyhudedir her uzvuna bir halka bulsa da
Boştur köpüklü ağzına gemler vurulsa da…
Coştukça böyle sel gibi bağrında hisleri
Bir gün başında kalmayacaktır seyisleri.
Son şanlı macerasını tarihe anlatın:
Zincir İçinde bağlı duran kahraman atın
Gittikçe, yükselen başı Allah’a kalkıyor,
Asrın baş eğdi sandığı at şaha kalkıyor.
Açık İstiare Nedir?
İstiare söz sanatının bir türü olan açık istiare; benzetme öğelerinden bir tanesi olan kendisine benzetilen varlık söylenmez; yalnızca benzeyen varlık dile getirilir.
Örnek:
Vurulup tertemiz alnından, uzanmış yatıyor,
Bir hilal uğruna, ya Rab, ne güneşler batıyor!
