Kaside nedir? Nazım biçimi olan kaside ne demek, özellikleri ve örnekleri neler?

13. yüzyılda başlayıp 19. yüzyıla kadar devam eden Divan edebiyatında birçok farklı nazım biçimi kullanılmıştır. Bu nazım biçimleri, dizelerin yapıları, aruz ölçüleri, kafiye düzenleri ve şiirde işlenen konulara göre ayrılırlar. Peki bu nazım biçimlerinden biri olan kaside nedir? Kaside nazım biçiminin özellikleri nelerdir? Bu soruların cevaplarını ve kaside örneklerini sizler için hazırladık.

Giriş: 23.11.2023 - 17:38 Güncelleme: 23.11.2023 - 17:38

Arap edebiyatından İran edebiyatına oradan da edebiyatımıza geçen kaside, genellikle din, devlet büyüklerini ve önemli şahsiyetleri övmek amacıyla yazılan şiirlere verilen addır.

Kaside Nedir?

Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan kaside, “kastetmek, azmetmek, bir şeye doğru yönelmek” anlamlarına gelen Arapça “kasd” kökünden gelmektedir. Gazel ile birlikte Divan edebiyatında en çok kullanılan nazım biçimlerinden biri olan kaside, beyitlerden oluşur. Kasidenin beyit sayıları 33 ile 99 arasında değişmekle beraber 33 beyitten daha kısa kasideler de bulunmaktadır. Aruz ölçüsüyle yazılan kaside, içinde farklı bölümler bulundurur. Kasidenin bizim edebiyatımızdaki ilk örneklerine 13. yüzyılda rastlarız.

REKLAM

Kaside Özellikleri nelerdir?

Beyitlerle yazılır.
İlk beyit kendi içinde, sonraki beyitlerin de ikinci dizeleri ilk beyitle kafiyelidir.
Kafiye düzeni aa, ba, ca, da.. şeklindedir.
Aruz ölçüsüyle yazılır.
Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılır.
Beyit sayısı genelde 33 ile 99 arasında değişmektedir.
İlk beytine “matla beyit” son beytine “makta beyit” denir.
Şairin mahlasının geçtiği beyte “tac beyit” denir.
En güzel beytine “beyt’ül kasid” denir.
Kasideler 6 bölümden oluşur.
Bu bölümler sırasıyla,Nesib ya da Teşbib: Kasidenin giriş bölümüdür, uzunluğu 15-20 beyit arasındadır. Eğer işlenen konu aşk ise bu bölüme “nesib”, işlenen konu aşk dışında başka bir konu ise “teşbib” denir. Nesib ya da teşbib bölümleri kasidenin edebi değeri en yüksek olan bölümlerindendir.
Girizgâh (Gürizgâh): Şairin övgüye hazırlık yaptığı bölümdür.
Medhiyye (maksad, maksûd): Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür. Bu bölümde övgünün başarısı, şairin edebi başarısı ile de ölçülür. Bu sebeple kasidenin edebi değeri en yüksek bölümlerinden biridir. Dili, nesib bölümüne nazaran daha ağırdır.
Tegazzül: Kasidenin içinde yer alan gazelin bulunduğu bölümdür. Her kasidede görülmez.
Fahriyye: Kaside şairinin kendi şairliğini ve şiirini övdüğü bölümdür.
Du’â: Kasidenin yazıldığı kişiye dua edilen bölümdür. Bu kişi dışında şiir tamamlandığı için Allah’a da dua edilir.