Kuduz ne zaman ölümcül? Uzmanlardan kritik uyarılar
İnsanlarda ve hayvanlarda merkezi sinir sistemine zarar veren ve genellikle ölümle sonuçlanan viral bir hastalık olan kuduza karşı aşı yüzde 100 koruyucu. Uzmanlar, kedi veya köpek tarafından ısırıldıktan ya da tırmalandıktan sonra yapması gerekenleri anlattı. Habertürk'ten Demet Demirkır'ın haberi
Şanlıurfa'da bir süredir kuduz tedavisi gören ve ambulans helikopterle Elazığ Fethi Sekin Şehir Hastanesi’ne getirilen 9 yaşındaki Muhammed Muaz 10 Aralık Salı günü hayatını kaybetti.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, her yıl dünyada 59 bin kişiden fazla insan kuduz nedeniyle hayatını kaybediyor. Türkiye'de ise Sağlık Bakanlığı verilerine göre, 2023 yılında evcil hayvanlar da dahil olmak üzere kuduz riskli temas sayısı ortalama 437 bin oldu.
Kuduz ne zaman ölümcüldür? Kuduz aşısı, ölüm riskini azaltıyor mu? Hayvanın kuduz olduğu nasıl anlaşılır? Kedi veya köpek tarafından ısırılan veya tırmalanan kişi neler yapmalı?
Kocaeli Üniversitesi Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sıla Akhan ve VetAmerikan Hastanesi Başhekimi Uzm. Veteriner Hekim Dr. Onur Ülgenalp, kuduz hakkında mutlaka bilinmesi gerekenleri Habertürk'e anlattı.
KUDUZ AŞI YAPILMADIĞINDA ÖLÜMCÜLDÜR
Kuduz aşısının hayvan ısırığına maruz kaldıktan sonra vakit kaybetmeden yapılmasıyla aşı koruyuculuğunun yüzde 100'e yakın olduğunu belirten Prof. Dr. Sıla Akhan, "Kuduzdan virüsle karşılaşmadan önce veya karşılaştıktan sonra aşılarla kurtulmak mümkün. Ancak kişi hemen aşı olmazsa kuduz ölümcül seyreder. Bunun antiviral bir ilacı yok bu nedenle ısırıklara çok dikkat edilmesi gerekir. Muhtemelen semptomlar ortaya çıktıktan sonra hastaneye gidildi. Bu durumda hastalıktan geri dönüş olamıyor" dedi.
ISIRIK KADAR ISIRIĞIN YERİ DE ÖNEMLİ
Aşı koruyuculuğu yüksek olsa da bu durumun diğer faktörlerle de ilişkili olduğunu kaydeden Prof. Dr. Akhan, "Isırıkla alınan virüsün fazlalığı, aşıya ne kadar geç kalındığı, yaranın ne kadar derin olduğu, yapılması gereken temel uygulamaların yapılıp yapılmadığı ve yaranın beyine ne kadar yakın olduğu önemlidir. Kişi kafa bölgesinden ısırıldıysa virüs beyne çok daha kolay ulaşır ama ayaktan ısırıldıysa beyne daha zor ulaşır. Aşıyla bundan kurtulmanın mümkün olduğunu bilmek lazım. Aşı olunmadığında ise semptomlar ortaya çıktığında maalesef çözümü yok. Dolayısıyla semptomlar ortaya çıktıktan sonra yapılan aşı faydasızdır" diye konuştu.
KUDUZ HAYVANIN ISIRMASI YA DA TIRMALAMASIYLA BULAŞIYOR
Uzm. Veteriner Hekim Dr. Onur Ülgenalp, "Kuduz, rabies virüsünün neden olduğu, insanlarda ve hayvanlarda merkezi sinir sistemine zarar veren ve genellikle ölümle sonuçlanan viral bir hastalıktır. Kuduz virüsü, genellikle kuduz bir hayvanın tükürüğü aracılığıyla bulaşır. Bu bulaşma, hayvanın ısırması veya tırmalamasıyla gerçekleşebilir. Virüs, ısırılan bölgedeki deriden geçerek kan dolaşımına ve sinir sistemine girer. Ayrıca, virüsün bulaşması, bir hayvanın tükürüğünün açık yaralara, gözlere, burun veya ağız mukozalarına temasıyla da mümkündür" diyerek, kuduzun hava yoluyla ya da yemeklerdan bulaşmadığını söyledi.
HASTA TEDAVİ EDİLMEZSE ÖLÜM ORANI YÜZDE 100
Dr. Ülgenalp, "Kuduz virüsü, merkezi sinir sistemine, özellikle beyin ve omurilikte enfeksiyon yapar. Hastalık genellikle bir hayvanın tükürüğü aracılığıyla bulaşır ve virüs, ısırık yoluyla vücuda girer. Virüs, sinir hücrelerine yerleşir ve beyin fonksiyonlarını bozarak nörolojik belirtilere yol açar. Hasta tedavi edilmediği takdirde, kuduzun ölümle sonuçlanma oranı yüzde 100’dür" ifadelerini kullandı.
Kuduz hastalığı genellikle 3 aşamada gelişiyor:
İnkübasyon dönemi: Virüs vücuda girdikten sonra, genellikle 1-3 ay süren bir inkübasyon dönemi vardır, ancak bu süre daha kısa ya da daha uzun olabilir. Bu dönemde hastanın herhangi bir belirtisi yoktur.
Prodromal dönem: Bu dönemde, hastalar ateş, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrıları ve yemek yemekte zorluk gibi genel belirtiler gösterir. Ayrıca, ısırık bölgesinde ağrı ve uyuşma olabilir.
Klinik dönem: Hastalığın ilerleyen aşamalarında nörolojik belirtiler görülür. Bunlar arasında huzursuzluk, ajitasyon, halüsinasyonlar, kas spazmları, felç, su korkusu, yutkunma güçlüğü ve koma yer alır. Son aşama, hastanın ölümüdür.
KUDUZ HAYVANDA HANGİ BELİRTİLER MEYDANA GELİYOR?
Kuduz hayvanın davranışlarında belirgin değişiklikler meydana geldiğini aktaran Dr. Ülgenalp, sözlerine şöyle devam etti: "Kuduz hastalığının hayvanlar üzerinde görülen bazı belirtileri şunlardır:
Davranış değişiklikleri: Kuduzlu bir hayvan daha agresif veya huzursuz olabilir. Ayrıca, sessiz ve temkinli hayvanlar bile aniden saldırganlaşabilir.
Saldırganlık ve huzursuzluk: Kuduzlu bir hayvan, insanlara ya da diğer hayvanlara saldırmaya başlayabilir.
Su korkusu: Su içmek ya da yutkunmakta zorlanabilir, çünkü virüs, yutak kaslarını etkiler. Bu da 'su korkusu' semptomuna yol açar.
Aşırı salya akması: Virüs, salya üretimini artırabilir. Bu, hayvanın ağzının salya ile dolmasına neden olur.
Koordinasyon kaybı ve felç: Kuduzlu hayvanlar genellikle hareketlerini koordine etmekte zorlanır, titreme, baş dönmesi ve felç görülebilir.
Diğer belirtiler: Hayvanın iştahı azalabilir, kaslarında zayıflık, inatçı titremeler ve havlama ya da miyavlama gibi anormal sesler duyulabilir.
Eğer bir hayvanın kuduz olduğundan şüpheleniliyorsa, insanlarla temasını derhal kesmek ve sağlık yetkilileriyle iletişime geçmek çok önemlidir."
ISIRILMA YA DA TIRMALAMA DURUMUNDA HEMEN TIBBİ YARDIM ALINMALI
Dr. Onur Ülgenalp, kuduz virüsünün vücuda girdikten sonra semptomların görülmeye başlamasının genellikle 1 ila 3 ay arasında değiştiğini ancak bu sürenin virüsün vücuda girdiği bölgeye ve kişinin bağışıklık sistemine göre daha kısa veya uzun olabileceğini dile getirdi.
Ülgenalp, sözlerine şöyle devam etti: "Baş ve boyun bölgesine yakın bir yerden ısırılan kişilerde, virüs daha hızlı yayılabilir ve semptomlar daha kısa sürede görülebilir. Semptomlar ortaya çıktıktan sonra, kuduz tedavisinin maalesef bir etkisi yoktur. Bu noktada hastalık, beyin ve sinir sistemi üzerinde geri dönüşü olmayan hasarlar bırakır. Semptomlar ortaya çıktığında, kuduz hastalığının tedavisi mümkün değildir ve ölüm kaçınılmazdır. Ancak kuduz tedavisi, hastalık belirtileri ortaya çıkmadan önce başlatıldığında oldukça etkilidir. Kuduz aşısı ve kuduz immün globulini (KİG) tedavisi, virüsün sinir sistemine ulaşmadan engellenmesini sağlar ve hastalığın gelişmesini önler. Bu nedenle, ısırılma veya tırmalama durumunda derhal tıbbi yardım alınması çok önemlidir."
KEDİ VEYA KÖPEK TARAFINDAN ISIRILAN YA DA TIRMALANAN KİŞİ NELER YAPMALI?
Uzm. Veteriner Hekim Dr. Onur Ülgenalp, kedi ya da köpek tarafından ısırılan veya tırmalanan bir kişinin izlemesi gereken adımları şu sözlerle anlattı:
Yara hemen temizlenmeli: Isırık veya tırmalama bölgesi, bol su ve sabunla iyice yıkanmalıdır. Bu, yaranın temizlenmesini sağlar ve enfeksiyon riskini azaltır.
Yaraya antiseptik uygulanmalı: Yaranın temizlenmesinin ardından, antiseptik solüsyonla dezenfekte edilmelidir.
Sağlık kuruluşuna başvurulmalı: Kuduz riski taşıyan bir hayvan tarafından ısırılan kişi, hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmalı ve durum hakkında bilgi vermelidir.
Hayvan gözlemlenmeli: Isıran veya tırmalayan hayvanın durumu da önemlidir. Eğer hayvan evcilse, sahibinden hayvanın kuduz olup olmadığına dair bilgi alınabilir. Eğer hayvan sokak hayvanıysa veya davranışlarından şüpheleniliyorsa, hızlıca karantinaya ve gözlem altına alınmalıdır.
