Makara sorusu öğretmenleri ikiye böldü! Yapay zeka da şaşırdı
Geçtiğimiz hafta yapılan Liselere Geçiş Sınavı'nın (LGS) Fen Bilimleri testinde yer alan bir soru tartışmalara yol açtı. Kimine göre fen sorusunun yanıtı cevap anahtarında yanlış belirtilirken, kimileri de yanıtın doğru olduğunu iddia etti. Makara sorusu tartışmasına yapay zeka da dahil oldu
2 Haziran 2024 tarihinde düzenlenen Liselere Geçiş Sınavı’nın (LGS) Fen Bilimleri testinde yer alan bir soru tartışmalara yol açtı.
Milli Eğitim Bakanlığı'nın açıkladığı A kitapçığındaki 13. sırada yer alan sorunun doğru yanıtı, cevap anahtarına göre C seçeneği. Sosyal medyada sorunun doğru yanıtına ilişkin tartışmalar sürerken, bazı uzmanlar da sorunun doğru yanıtının C değil; A olduğunu ifade ediyor.
İŞTE TARTIŞMALARIN ODAĞINDAKİ O SORU
Özellikleri ve ağırlığı her yerinde aynı olan eşit bölmelendirilmiş bir tahtanın taşınması için kullanılan sistemde tavana ve tahtaya şekildeki gibi bağlanan makara ve makaralara esnemeyen bir ip geçiriliyor. Bu ip, işçiler tarafından şekildeki gibi tutulduğunda tahta yatay dengede kalıyor. Bu sistemde makaraların, makaraların bağlı olduğu çubukların ve ipin ağırlıkları ile sürtünmeler önemsenmemektedir.
Bu tahta, şekilde gösterilen konumdan belirli bir yüksekliğe en küçük kuvvetler uygulanarak çıkarılırken yapılan işlemde tahtanın sadece başlangıçta ve son durumda yatay dengede olduğu bilindiğine göre,
I. İşçiler ipi aynı anda çekmeye başlamıştır.
II. İşçilerin işlem boyunca çektikleri ipin uzunlukları birbirine eşittir.
III. İşçilerin başlangıçta ve son durumda ipe uyguladıkları kuvvet tahtanın ağırlığından küçüktür.
DOĞRU YANIT A SEÇENEĞİ Mİ YOKSA C Mİ?
Atakent Uğur Okulları'ndan Fen Bilimleri Öğretmeni Yalçın Erkuş, MEB tarafından yayımlanan yanıtın doğru olduğunu ifade ederek, yanıtı şöyle açıkladı:
Soru kökünde aktarılan bilgiye göre sistemde kullanılan basit makineler sabit ve hareketli makaralardır. Sistem ilk durumda dengede olduğuna göre ve şekle göre tahtanın iki ucu yere eşit mesafededir.
Buna göre;
Madde 1.
İşçiler isterlerse sıra ile farklı zamanlarda çekerler ve tahta son durumda yine dengede kalabilir.
Bu durumda 1. Öncül 'aynı anda çeker' ifadesi kesin değildir.
Madde 2.
En küçük kuvvetler uygulanacağı söylenmiş. Bu durumda çoğul ifadesi kullanıldığına göre iki işçi de kuvvet uygulamak zorunda ve tekrar dengeye ulaşması için eşit miktarda ip çekmelidir. (Sabit makaralarda yoldan kazanç veya kayıp yoktur)
Madde 3.
Sistemde kullanılan hareketli makara sayısı 3 tanedir ve 6 kol ile yük dengede tutulmaktadır. Bu durumda kuvvetten 6 kat kazanç vardır. Dolayısıyla kuvvet uygulayan işçiler her zaman tahtadan daha az kuvvetle tahtayı yukarı çekecektir.
Sonuç olarak 1. Madde kesin doğru değildir.
Sonuç olarak 2. Madde kesin olarak doğrudur.
Sonuç olarak 3. Madde kesin olarak doğrudur.
Yani cevap C ve 2 ve 3 doğrudur.
Erkuş, "Soruda itiraz edenlerin itiraz ettiği madde altı çizili bilgiyi dikkate almamalarıdır" dedi.
"YANIT C DEĞİL, A"
ODTÜ'de Fizik Bölümü Araştırma Görevlisi olan Ertan Sinan Şahin, YouTube kanalında sorunun doğru yanıtının C değil A olduğunu söyledi.
Mente Akademi Fizik Öğretmeni Merve Dönmez ise şu yanıtı verdi: "Bu tartışma 2. Öncül yüzünden tartışmalı bir soru haline geliyor. 'En tepe noktaya gelmeden' diye belirtilmiş olsaydı soruda bir problem olmazdı ve cevap A olurdu ama tepe noktaya geldiği anda ben ipi çektiğimde tek taraftan yine en tepede farklı miktarlarda çekilse de dengeye gelir.
Cevap anahtarı 2. ve 3. Öncülü kabul ediyor; fakat soru bize makaraların en üst noktaya çıkmayacağını belirtmediği için 2. Öncülün kesinliği ortadan kalkıyor. O yüzden bu sorunun cevabı yalnız 3 yani A oluyor.
YAPAY ZEKA DA ŞAŞIRDI
Soruya verilen cevaplar kafaları karıştırırken, yapay zeka da sorunun muhataplarından biri oldu.
Tartışmaların odağındaki Fen Bilimleri sorusunu yapay zeka sohbet botları olan ChatGPT ve Microsoft Copilot'a sorduk; ancak tutarlı bir yanıt alamadık.
İki kez üst üste aynı soruyu sorduğumuz ChatGPT, ilk önce doğru yanıtın, tıpkı cevap anahtarında olduğu gibi C olduğunu, ikinci defa sorulduğunda da doğru yanıtın A olduğunu belirtti.
Yine Microsoft Copilot üst üste sorulan LGS sorusuna iki ayrı yanıt verdi.
İlkinde doğru yanıtın D olduğu, ikincisinde de C olduğu yanıtını aldık.
