Mecaz anlam ne demek? Kelimede mecaz anlam nedir ve örnekleri neler?

Tıpkı dil gibi canlı ve değişebilen bir varlık olan kelime; tek başına anlamlı olan ve birbirine bağlandığı takdirde de anlamlı bir bütün oluşturabilen sesler bütünü olarak tarif edilmektedir. Kendi başlarına sahip olduğu anlam ile bir varlığı, bir nesneyi ismen karşılama görevinde olan kelimeler, cümlelerin temel birimleri olmaları nedeniyle de büyük bir öneme sahiptir. Bir cümle içinde yer aldıkları zaman o cümlenin anlatmak istediği düşünce ya da ifadeye uygun olarak kendi anlamları dışında farklı anlamlara da gelebilen bu kelimeler; sözcükte anlam başlığı altından incelenmektedir. Peki, kelimelerin taşıdıkları bu anlamlardan bir tanesi olan mecaz anlam nedir? Mecaz anlam örnekleri nelerdir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında...

Giriş: 22.11.2023 - 17:09 Güncelleme: 22.11.2023 - 17:09

Cümlenin temel birimi olan ve birbirleri ile bağlanarak anlamlı ifadeler bütünü meydana getiren kelimeler, bazen gerçek anlamları ile bazen de mecaz anlam, yan anlam ya da terim anlam gibi farklı şekillerle de karşımıza çıkabilmektedirler. Peki, bu farklı anlamlardan biri olan mecaz anlam ne demek? İşte, tüm detaylar...

Mecaz Anlam Nedir?

Bir kelimenin gerçek anlamından uzaklaşması ve gerçek anlamı dışında kullanılmasına mecaz anlam adı verilmektedir. Mecaz anlama bürünen bir kelimede, ilgili kelime sözlük anlamından ve insanın aklına gelen ilk manasından sıyrılır. Bir kelimenin mecaz anlamı ile kullanılmasındaki temel amaç ise hem o kelimeyi hem de o kelimenin bir parçası olduğu cümleyi zenginleştirmek ve güçlendirmektir.

REKLAM

Bir kelimenin mecaz anlamı ile kullanılması ağırlıklı olarak şu 3 yol izlenerek gerçekleşmektedir.

Bir kelime benzetme ilişkisi kurularak, bir başka kelimenin anlamını kendi üzerine alır. Örneğin “Şeytan, bir şekilde bu işin içinden de sıyrılmasını bildi.” cümlesinde, şeytan kelimesi gerçek anlamından sıyrılmış ve kurnaz, uyanık gibi manalara gelen mecaz anlamıyla insan yerine kullanılmıştır.
Mecazların oluşturulmasında kullanılan bir diğer yöntem ise ad aktarması yani mecazı mürseldir. Ad aktarmalarında hiçbir benzetme ilişkisi kurulmadan bir kelime bir başka kelimenin yerine kullanılmaktadır. Örneğin “O tabak bitmeden masadan kalkmak yok” cümlesinde tabak kelimesi tabağın içinde yer alan yemeğin yerine kullanılmış ve bu yolla bir mecaz anlam oluşturulmuştur.
Herhangi bir ad aktarması ya da benzetme olmaksızın bir başka sözcüğün yerine kullanılarak gerçekleştirilen mecazlar da vardır. “Bu kadar ağır sözler söylemene gerek yoktu.” Cümlesindeki ağır sözcüğü aslında kırıcı, üçüzü gibi anlamlarda kullanılarak, bu kelimelerin yerine geçmiştir.

Mecazlar hususunda dikkat edilmesi gereken önemli bir husus da mecaz anlam ile yan anlamın birbirine karıştırılmaması gerektiğidir. Bir kelime gerçek anlamından tam manasıyla kopamamışsa yan anlamlı olarak değerlendirilirken; gerçek anlamında tamamen kopmuş olan sözcükler ise mecaz anlamlı olarak değerlendirilmektedir.

REKLAM

Örneğin; “Dün akşam ateşim yükseldi.” cümlesindeki ateş kelimesi gerçek anlamından çok fazla uzaklaşmadığı için yan anlamlıdır. Fakat aynı kelime “Bu haber ile ocağına ateş düştü.” cümlesindeki şekliyle kullanıldığında mecaz anlamlı olacaktır.

Mecaz Anlam Örnekleri

Yukarıda tüm detayları ile tanımını yaptığımız ve açıkladığımız mecaz anlam ile alakalı örnekleri yazımızın devamında bulabilirsiniz:

Örnek:

Yukarıda vermiş olduğumuz ilk cümledeki yanarız kelimesi mecaz anlamı ile kullanılırken; ikinci cümledeki yanmış sözcüğü ise kelimenin temel yani gerçek anlamında kullanılmıştır.

Örnek:

İlk cümlede mecaz anlamı ile kullanılan batmak sözcüğü, ikinci cümlede ise gerçek anlamıyla kullanılmıştır.

Haberi Hazırlayan: Mehmet Kerem Hançer