ÖTV'siz otomobil mümkün mü? İşte Türkiye'nin hurda araç teşvik tarihi...
Geçtiğimiz hafta TBMM'de yapılan bir yasa teklifi, otomotiv sektöründe ve yeni bir otomobil satın almak isteyenlerde heyecan yarattı. Kayseri Milletvekili İsmail Özdemir tarafından TBMM Başkanlığı'na sunulan yasa teklifine göre, 25 yaş ve daha büyük araçlarını hurdaya ayıranların, bir defaya mahsus olmak kaydıyla ÖTV'siz araç satın alabilmeleri öngörülüyor. Teklifte, ÖTV'den muaf tutulacak araçların ise sadece yerli üretim olmaları şartı yer alıyor. Fakat, söz konusu yasa teklifinin ikinci elde dengeleri bozabilecek eksik kısımları da bulunuyor. İşte tüm bu gelişmeler, en son 2019'da yürürlükten kalkan hurda araç teşviklerinin geçmişteki uygulamalarını da merak konusu haline getirmiş durumda. Yiğitcan Yıldız yazdı...
Yaklaşık 6 yıl sonra hurda araç teşvikleri yeniden gündeme geldi. Önceki hafta Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) yapılan yasa teklifi ile bir anda gözler hurda araçlara çevrildi.
Hatırlatacak olursak, Kayseri Milletvekili İsmail Özdemir tarafından TBMM Başkanlığı'na sunulan yasa teklifinde, 25 yaş ve daha büyük araçların trafikten çekilmesini teşvik amacıyla araçlarını geri dönüşüme verenlerin bir defalığa mahsus olmak üzere Türkiye'de üretilmiş olmak kaydıyla alacakları yeni araçların Özel Tüketim Vergisi'nden (ÖTV) muaf tutulması öngörülüyor.
TBMM'ye sunulan bir başka yasa teklifi ise, ticari araç alacak şoför esnafını ilgilendiriyor.
Yine, milletvekili İsmail Özdemir tarafından yapılan bu teklifte de, geçimini tek araçla sağlayan şoför esnafının 10 yıl süreyle ticari faaliyetlerle kullanmak üzere satın alacağı yeni aracın ÖTV ve KDV'den muaf tutulması talep edildi.
Yapılan teklifler eğer bu hali ile yasalaşırsa, Türkiye'de üretilen yerli otomobilleri ÖTV'siz satın almanın önü açılmış olacak.
Fakat, otomobillerin pandemide olduğu gibi bir rant haline gelmemesi için ve ikinci el piyasasında 2023'ün yaz aylarında tesis edilen dengeyi de korumak adına, hurda teşviki ile ÖTV'siz satın alınacak araçların ikinci el olarak satışına süre sınırı getirilmesi önemli.
Engelli raporuyla alınabilen ÖTV'siz araçların satışına getirilen 5 yıl satamama kuralı, bu noktada bir emsal olabilir. Fırsatçılığın önüne geçmek adına bir başka yöntem olarak da, olası bir hurda teşviki ile alınan ÖTV'siz aracın, ikinci el satışında ÖTV'sinin ödenmesi değerlendirilebilir.
HANGİ MODELLER ÖTV'SİZ ALINABİLECEK
Yapılan teklif eğer yasalaşırsa, Türkiye'de üretilen yerli otomobilleri ÖTV'siz satın almanın önü açılacak.
Türkiye'de üretilen yerli otomobiller ise şu şekilde;
- Fiat Egea
- Fiat Egea Cross
- Fiat Fiorino
- Ford Transit
- Ford E-Transit
- Ford Tourneo Custom
- Ford Transit Custom
- Ford Tourneo Courier
- Ford Transit Courier
- Hyundai i10
- Hyundai i20
- Hyundai Bayon
- Renault Megane Sedan
- Renault Clio
- Renault Duster
- Toyota Corolla
- Toyota CH-R
- Togg T10X
- Volkswagen Transporter
İşte tüm bu gelişmeler, Türkiye'de geçmişte uygulanan hurda araç teşviklerini bir kez daha hatırlama ihtiyacını doğurmuş durumda.
İLK KEZ 2003'TE UYGULANDI
Türkiye'de ilk defa 2003 yılında uygulanan hurda teşviki politikası, yıllar içinde şekil değiştirerek farklı aralıklarla uygulanmaya devam etti.
Otomobiller için ilk hurda teşviki 12 Ağustos 2003 ile 31 Aralık 2004 tarihleri arasında uygulandı. İlk hurda teşviki, hem belirli bir yaşın üzerindeki araçların piyasadan çekilmesine hem de otomotiv sektöründeki satışların artmasına katkı sağladı.
2004 sonunda sona eren uygulama, 2010 yılında tekrar gündeme geldi ve 4 Ekim 2010'dan 31 Aralık 2011'e kadar ikinci hurda teşviki yürürlükte kaldı.
İlk hurda teşvikinden farklı olarak ikinci teşvikte kapsama alınan motorlu araç türü sınırlandırıldı ve ağırlığı 3.5 tondan fazla olan yük ile yolcu taşımacılığına hizmet eden araçlar kapsama alındı.
2010 yılındaki teşvikte, kapsama alınan motorlu araçlar için taşıtların ağırlığı model yılları baz alınarak belirlenen kilogram fiyatı üzerinden nakdi destek sağlandı.
2011 yılı sonuna kadar uygulanmaya devam eden hurda teşviki, toplam kaydı silinen araçlar içerisinde hurdaya ayrılan araç sayısını ise bir önceki yıla göre yüzde 73.9 oranında artırdı.
Dolayısı ile, 2010 ve 2011'de nakdi destek şeklinde sağlanan hurda teşvikinin, belirlenen motorlu araçların ve toplam hurdaya ayrılan araç sayısında önemli bir artış sağladığı görülüyor. Ayrıca, 2010 yılında toplam pazarın yüzde 38, 2011'de ise pazarın yüzde 14 oranında artmasında da verilen hurda teşvikinin etkisi olduğu anlaşılıyor.
2012'DE TEŞVİKLER 2'YE AYRILDI
2012 yılında ise, farklı içerik ve kapsama sahip iki ayrı hurda teşviki kararı uygulandı.
Bunlardan ilki, sadece kilogram fiyatları yükseltilerek 2011 yılında uygulanan nakdi destek uygulamasının 31 Aralık 2013 tarihine kadar uygulanmasına karar verilmesi şeklinde oldu.
17 Aralık 2012 tarihinden itibaren geçerli olan bu teşvik, 2012 sonuna kadar kalan 13 gün boyunca söz konusu yılın Aralık ayı içerisinde hurdaya ayrılan araç sayısını bir önceki aya göre yüzde 49.11 oranında artırmıştı.
2013'te ise, toplam kaydı silinen araç sayısı yüzde 80 ve hurdaya ayrılan araç sayısı yüzde 114 oranında artış yaşadı.
Bu dönemde uygulanan bir diğer hurda teşviki ise 04 Ağustos 2012 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere belirli bir model yılına ait olan motorlu araçların 31 Aralık 2014 tarihine kadar hurdaya ayrılması halinde, belirlenen tarihe kadar tahakkuk etmiş fakat ödenmemiş olan motorlu taşıtlar vergisi ile bu vergiye ait faiz, ceza, gecikme zammı ve faizi ile idari para cezalarının terkin edilmesi şeklindeydi.
2014 yılında vergisel yüklerin terkin edilmesi şeklinde uygulanan teşvik, toplam kaydı silinen araçlar içerisinde yer alan hurda araç sayısını bir önceki yıla göre yüzde 38 oranında azaltmıştı.
2019 SONUNA KADAR YÜRÜRLÜKTE KALDI
Son hurda teşviki ise 2017, 2018 ve 2019 yıllarında yürürlükte kaldı.
Belirli bir yaşın üzerindeki araçların trafikten çekilmesi ve geri dönüştürülebilir aksam ve parçalara sahip olması nedeniyle belirli araçların hurdaya ayrılmasını kolaylaştırmak amacı ile 20 Temmuz 2017 ile 31 Aralık 2018 tarihleri arasında uygulanan hurda teşviki, 2017'de hedefine ulaşamamış ve hurdaya ayrılan araç sayısı bir önceki yıla göre yüzde 14 oranında bir azalmıştı.
2018 yılında ise, vergisel yükümlülükler ve idari cezaların terkin edilmesi şeklinde hurda teşvik uygulaması devam ederken, ilgili yılın ikinci çeyreğinde otomotiv sektöründe yaşanan daralmanın olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla farklı içerikte hurda teşviki kararı alındı.
Bu karar kapsamında, 11 Haziran 2018 ile 31 Aralık 2019 tarihleri arasında, belirlenen şartları taşıyan motorlu araçların hurdaya çıkarılması halinde aynı cinsten yeni bir aracın satın alınmasında tahsil edilecek ÖTV miktarından belirlenen tutar kadar indirim sağlanması öngörüldü.
Bu uygulama kapsamında, 2018 yılı içerisinde hurdaya ayrılan araç sayısı bir önceki yıla göre yüzde 152 oranında arttı.
2018'de pazarın yüzde 35 oranında daraldığı göz önüne alındığında, hurda araç teşvikinin pazardaki daralmanın derinleşmesini önlediği de söylenebilir.
Yapılan düzenlemeler sonucunda, 2019 yılı sonunda da hurdaya ayrılan araç sayısı bir önceki yıla göre yüzde 56 oranında arttı.
HURDAYA AYRILAN ARAÇ SAYISI AZALDI
Herhangi bir hurda teşvikinin yürürlükte olmadığı yıllarda ise, hurdaya ayrılan araç sayısında azalma meydana geliyor.
Örneğin, 2023 yılı sonunda, trafikten kaydı silinen araç sayısının bir önceki yıla göre yüzde 11 azalması dikkat çekiyor.
TÜİK verilerine göre, 2022 sonunda yaklaşık 36 bine yakın araç hurdaya ayrılırken, bu sayı 2023 sonunda ise 31 bin adetlere geriledi.
