İngiltere’de galibi önceden belli genel seçimin heyecanlı tarafları da var. Mesela 800 yıllık Britanya hazinesinin başına ilk kez bir kadın geçti; dolayısıyla bakanlık makamındaki özel tuvalette pisuvara ihtiyaç olup olmadığı bir süredir tartışma konusuydu. Son 14 yılın iktidarı Muhafazakar Parti’nin gidici olduğu ve beklendiği üzere seçimin mutlak galibi İşçi Partisi’nin Gölge Maliye Bakanı Rachel Reeves görevi devralacağı için 800 yıldır erkeklere mahsus tuvaletin de artık miadını doldurduğu belliydi.
Sadece bakanlık mı! Hazine Bakanı’nın Downing Sokağı 11 Numara’da, yeni Başbakan Keir Starmer’a komşu konutunun banyosundaki pisuvar da zamanın ruhuna uygun bulunmuyordu. Velhasıl bakanlığın siyah-beyaz fayanslı özel tuvaletinde, 800 yıllık olmasa da Edward döneminden kalma “antika” unsurlar uzaklaştırılıyor, kadın uyumlu modernize ediliyor.
İngiltere üç kadın başbakan, kadın içişleri, dışişleri ve savunma bakanları, kadın meclis başkanı gördü ama maliyeyi ilk kez bir kadın aldı. Reeves’in deyişiyle “Siyasetteki son cam tavan da kırıldı.”
İşçi Partisi para idare etmeyi bilmez önyargısını yıkacak bir profile sahip Rachel Reeves. London School of Economics’te yüksek lisansın ardından Merkez Bankası’nda kariyer yapmış, 2010’da ilk kez milletvekili seçilmiş. Belli ki ileri hamleleri görmek bakımından kariyeri kadar zekası da parlak; okul zamanlarında 14 yaş altı satranç şampiyonluğu var.
İş dünyasına yakın, katı kamucu politikalara uzak tarzı nedeniyle yeni “Demir Lady” diye lakaplandıranlar var, ancak ekonomik istikrar ve ekonomik büyüme için kadının güçlenmesi yönündeki politikası Thatcherizm’den hayli uzak. Reeves’in programındaki toplumsal cinsiyet eşitliğiyle Margaret Thatcher’ın kadın emeğine yabancı duruşu arasında bir yakınlığı hayal etmek bile imkansız. Ancak mali disiplin ve denk bütçe konusunda “demir” gibi sağlam duracağını kendisi ifade ediyor Reeves.
Reeves’in kadın rol modelleri başka; 1940’larda zorunlu eğitim süresini uzatan Eğitim Bakanı Ellen Wilkinson, 1970’de eşit ücret yasasını çıkartan Çalışma Bakanı Barbara Castle ve 2010’da ayrımcılığa karşı eşitlik yasasının mimarı olan Kadın Bakanı Harriet Harman. Kadınlar adına onların başarılarının izinden gideceğini söylüyor Reeves. Yasaya rağmen cinsiyetler arası ücret uçurumu varlığını koruyor; hedeflerinden biri de “eşit işe eşit ücret”. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin ekonominin itici gücü olması nedeniyle, çocuk bakımı ve esnek çalışma saatleri gibi kadın istihdamını destekleyen yatırımları öngörüyor.
KENDİ EVİNDE DE TUTUMLU
Gerçi rol modellerin dönemlerinde hükümetler kamu hizmetlerine büyük yatırımlar yapmıştı. Şimdi ise kamu harcamalarında kısıntı görünüyor ufukta. Kemer sıkma politikalarını gevşetmek üzere İşçi Partisi içinden bile daha fazla yatırım baskısı gelse de Rachel Reeves, “Paranın nereden geleceğini izah etmeden asla söz vermem. Son birkaç yıldır tutulamayan nice vaatte bulunuldu, ben o politikacılardan olmayacağım” diyordu seçim kampanyasında.
Tutumlu maliye politikasını evinde de uyguluyor mu, o da soruldu kampanya gezisi sırasında. “Pazar gününden kalma kuzu rosto var dolapta, savurganlıktan hiç hoşlanmam. Akşam eve gidince artık rostoyla ‘curry’ pişirip dipfrize atarım, seçimden sonra yeriz” cevabını verdi.
Toplam yedi hazine bakanı değiştiren önceki Muhafazakar hükümetlerin bıraktığı enkaz ortada. Ekonomik büyüme zayıfladı, verimlilik düştü, hayat pahalılığı arttı, hizmet sektörü tökezliyor, sağlık sistemi uzun süredir iflasın eşiğinde, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en yüksek vergi yüküne rağmen borç rekor düzeyde. Son Hazine Bakanı Jeremy Hunt, eski Başbakan Liz Truss’ın kısa görev döneminde vergi indirimleri içeren mini bütçesiyle yarattığı güvensizliği gidermeyi başardı ama ekonomik tablo değişmedi.
YENİ EKONOMİ YAKLAŞIMI: SECURONOMICS
İşçi Partisi’nin manifestosunda yeni ekonomi yönetimi “securonomics” olarak tanımlanıyor; güven ve ekonominin bileşiminden oluşan bir kavram. Bu yeni yaklaşım hükümetin iş dünyası, sendikalar, sivil toplum ve önceki hükümetlerle yakın çalışma ve aktif işbirliğini içeriyor. Altyapı, eğitim ve istihdam piyasasına yönelik yatırımlarla yılda yüzde 2.5’lik ekonomik büyüme hedefleniyor; program vergi indirimleri öngörmüyor. Parti Keir Starmer liderliğinde merkeze yöneldiği için Jeremy Corbyn döneminin çeşitli endüstrilerin kamulaştırılması, zorla hisse devri gibi devlet müdahalesi içeren projeleri rafa kalktı.
Rachel Reeves’in ideolojik bagajı yok; partide Ed Miliband’ın liderliğini destekliyordu, ancak 2015’teki seçim yenilgisinden sonra Corbyn’in iş başına gelip partinin sola yatması üzerine fikir uyuşmazlığı nedeniyle gölge bakanlığı bırakmış ve geri planda meclis faaliyetlerine ağırlık vererek İş ve Ticaret Komisyonu başkanlığını üstlenmişti. Sadece kamu harcamaları yerine refah ve varlık artışını da düşünmeleri gerektiğini savunduğu için o dönem parti yönetimiyle ters düşüyordu.
DIŞ YATIRIMCIYA KIRMIZI HALI
Keir Starmer hükümeti beş alanda kendisine görev biçiyor: Ekonomiye ivme kazandırmak ilk sırada, ardından suçla mücadele ve iç güvenlik, çocuk bakım hizmetleri ve eğitim sisteminde reform, sağlık sisteminin modernleştirilmesi ve temiz enerji sisteminin geliştirilmesi geliyor. Yeni başbakanın çevresine göre Starmer ekonomi yönünden pek güçlü olmadığını bildiği için bu alanı tamamen Rachel Reeves’e bırakacak. Reeves gölge bakanlığı süresince iş dünyasıyla yakın temas, mali disiplin ve reform projeleriyle Keir Starmer’ın kamuoyunda güven politikasının temel dayanağı oldu.
Reeves’in reform projeleri dış yatırımı gerektiriyor. Bu amaçla görevdeki ilk yüz günde büyük bir zirveyle dış yatırımcılara kırmızı halı serileceğini söylüyor; “Eğer altyapıya ihtiyaç ölçeğinde yatırım yapacaksak, o zaman küresel yatırımcılara ihtiyacımız var. Eskiden İngiltere istikrarın simgesiydi, son birkaç yılda değişti, artık geri dönmek istiyoruz” diyor.
Peki Rachel Reeves, hazineye girişiyle pisuvarların çıkışı konusunda ne düşünüyor? Seçimden önce Spectator yazarı Katy Balls bakanlıktaki tartışmaları sormuş, Reeves yanıtlamış: “Cam tavanları ve pisuvarları kırmaya geliyorum.”
