Antlaşma yapma ehliyetini haiz iki ya da daha fazla milletlerarası hukuk kişisi arasında hak ve borç doğurmak niyetiyle yapılan yazılı bir anlaşmadır. Anlaşmanın belirli bir biçimde yapılması zorunluluğu yoktur. Sözlü veya yazılı olabilir. 1969 tarihli Viyana Antlaşmalar Hukukuna Dair Sözleşme'yle yazılı anlaşmalara dair kurallar düzenlenmiştir. Önceleri, antlaşmanın "resmi biçimde akdedilmiş" bir anlaşma olduğu anlayışı egemendi. Resmi biçimde akdedilmemiş olan anlaşmaların bağlayıcılığı reddedilmemekle birlikte antlaşmalar hukukuna tabi olmadıkları kabul ediliyordu; günümüzde bu anlayış terk edilmiştir. Antlaşmalar hukukunun temeli, "ahde vefa" ilkesine dayanır. Taraflar verdikleri sözleri iyi niyet ilkesi gereği yerine getirmelidir. Bir antlaşmanın ayırt edici özelliği bağlayıcı olmasıdır. Antlaşma, yazılı anlaşmaların hepsini ifade eden genel bir terimdir. Bununla beraber uygulamada sözleşme, senet, genel senet, şart, protokol, mektup teatisi gibi başka ifadeler de kullanılmaktadır. Ancak aralarında hukuki sonuçları itibarıyla bir fark bulunmamaktadır.
Antlaşma akdi, bir süreci ifade eder. Önce görüşmeler, metnin yazılması, kabulü ve kesinleştirilmesi, daha sonra ise antlaşma metni ile bağlanılması ve yürürlüğe girmesi aşaması gerçekleşir. Tarafların antlaşmayla bağlanması için bazı işlemleri yapmaları zorunludur. Bir kişinin antlaşma akdine ilişkin işlemleri yapma yetkisini haiz olması için devleti temsil ettiğine dair bir yetki belgesi sunması gerekir.
Bir antlaşma, o antlaşmaya taraf olanlar için hak ve borç doğurur. Antlaşmaya taraf olmak isteyen bir devlet, yaptığı tek taraflı yazılı bir irade beyanı olan çekince ile antlaşmanın bazı hükümlerinin kendisiyle olan ilişkilerde uygulanmamasını veya değiştirilerek uygulanmasını isteyebilir. Antlaşmada yer alan bir hükmün anlamının saptanamaması yorum işlemini gerekli kılar. Bu noktada tarafların antlaşma metninde ifade edilen niyetleri esas alınır. Antlaşma, içeriği uyarınca hukuki sonuç doğurma özelliğini yitirirse sona erer. Taraflar bir antlaşmayı kendi iradeleri ile veya iradeleri dışında önemli ihlal, sonradan imkansızlık, antlaşmanın akdi sırasında mevcut hal ve koşullarda esaslı değişiklik meydana gelmesi, yeni ortaya çıkan emredici hukuk kurallarıyla çatışma gibi bizzat hukukun öngördüğü bazı nedenlere dayanmak suretiyle de sona erdirebilirler.
YAZAR
Ayşe Nur Tütüncü
KAYNAK
