Kar iktisat biliminde, bir firmanın satış gelirleri ile yönetim, üretim ve fırsat maliyetleri arasındaki fark ile üretim faktörlerinden olan girişim gücünün getirisi ve dolayısıyla girişimcinin geliri olmak üzere iki temel anlamı ifade eder.
Muhasebe biliminde ise kar bir firmanın satış gelirleri ile yönetim ve üretim maliyetleri arasındaki farktır. Birinci tanımla muhasebe bilimindeki tanım arasında önemli bir fark göze çarpar: Muhasebeciler için maliyetler "tahakkuk etmiş / gerçekleşmiş" masraflardır. Bir masrafın muhasebecinin gözünde maliyet olabilmesi için gerçekleşmiş olması, yani ödemenin yapılmış olması gerekir. Bunun sebebi muhasebe biliminin işlem kaydıyla ilgili olmasıdır. Öte yandan bir iktisatçı için kar, firma veya üretici davranışını anlamak ve anlatmak için bir araçtır. Firmalar bir yatırımı veya üretimi yapmak için sadece gerçekleşmiş masrafları değil, aynı zamanda alternatif bir iş veya yatırımda ne elde edeceklerini de dikkate alır. Alternatif yatırımın getirisi, mevcut yatırımın fırsat maliyetini oluşturur. Fırsat maliyeti iktisatçıların çoğunluğu tarafından piyasadaki en düşük ve risksiz faiz oranı olarak tanımlanır. Bu da genelde, devlet iç borçlanma senetlerinin getirisi olarak alınır. Bu yüzden iktisat bilimindeki kar, muhasebe karının fırsat maliyetinin üstünde kalan fazlası olarak tanımlanır.
İkinci tanım ise karın kapitalist üretim sisteminde en önemli üretim faktörü olan girişim gücünün getirisi olduğunu belirtir. Diğer faktör getirilerinin (iş gücü - ücret, sermaye - faiz, toprak / gayrımenkul - rant / kira) aksine girişim gücünün getirisi olan karın ne düzeyi ne de ödenip ödenmeyeceği belirsizdir. Diğer üretim faktörleri sözleşme ile belirlenen getirilere sahipken kar, üretim ve satış işlemlerinden sonra diğer girdilerin ödenmesinden sonra kalan artıktır. Eğer firma zarar ediyorsa, girişimci bir gelir elde etmez. Girişimcinin arz ettiği girişim gücü karşısında bir gelir elde etmesi için firmanın gelirlerinin maliyetlerinden fazla olması gerekir.
Gerek muhasebe gerekse iktisat bilimleri çerçevesinde kar; sektörlere, firmalara, teknoloji düzeyine ve ülkeye göre farklılık gösterir. Ancak tam rekabet piyasası vaki olursa, o takdirde uzun dönemde karlar iktisadi anlamda sıfırlanır, yani muhasebe anlamında karlar risksiz faiz oranına eşitlenir.
YAZAR
Dündar Murat Demiröz
