Alternatifler (seçenekler) arasından seçim yapmayı ifade eden önemli bir yönetim kavramıdır. Örgütlerde kararlar, bir veya birden fazla kişi (grup) tarafından verilebilir. Karar verme, yöneticilerin çalışma zamanlarının büyük bir kısmını ayırdıkları, yönetim yazını ve uygulamasının önemli konuları arasındadır. Yönetim alanında, karar verme sürecine ilişkin çeşitli yaklaşımlar ileri sürülmüştür. Önde gelen karar verme yaklaşımları, rasyonel karar verme modeli, sınırlı rasyonellik modeli, içgüdüsel karar verme modeli ve yaratıcı karar verme modeli olarak sıralanabilir.
Rasyonel karar verme modeli, karar vericinin mümkün olan en iyi kararı vermeyi amaçladığını varsayar. Rasyonel karar verici, problemi tanımlar ve karar kriterlerini belirler. Kriterler ağırlıklandırılır, alternatifler belirlenir ve önceden belirlenen kriterlere sadık kalınarak en iyi alternatif seçilir.
Rasyonel karar verme modelinin varsayımlarının gerçekçi olmadığını göz önüne alan sınırlı rasyonellik modeli, karar vericilerin zaman ve kaynak kısıtları olduğunu, bu nedenle de belli sınırlar dahilinde, olabilenin en iyisi olan alternatifi seçme eğilimi gösterdiklerini belirtir. Bu modele göre karar vericiler, beklentilerini karşılayabilecek minimum kriterleri aşan bir alternatif bulduklarında karar verme sürecini tamamlarlar.
Sezgisel karar verme modeli, karar vericinin özellikle zaman baskısı altında karar vermesinin gerektiği durumlarda his ve sezgilerine güvenerek hızlı kararlar verdiğini belirtir. Bu modele göre, karar vericiler her bir alternatif seçildiği takdirde neler olabileceğini gözlerinde canlandırırlar. Aynı zamanda çevresel ipuçlarını değerlendirerek geçmiş deneyim ve gözlemlerinin rehberliğinde her alternatifin başarı şansını tartarlar.
Yaratıcı karar verme modeli ise karar vericinin problemi tanımladıktan sonra problem üzerinde yoğun çalışmasını öngörür. Daha sonra kendini problemden uzaklaştıran karar verici, fikirleri bilinç altında değerlendirir. Çözüm genellikle, problem üzerinde aktif olarak düşünülmeyen bir anda kendini gösterir. Karar verici çözümü bilinçli olarak değerlendirir ve uygular.
Karar verme süreci, sistematik hataların sık rastlandığı bir süreçtir. Karar verme hataları arasında, konu ile ilgisi olmayan faktörlere fazla önem verilmesi, karar verdikten sonra yanlış olduğu fark edilse bile geri adım atılmaması ve aşırı özgüven sayılabilir.
Grup kararlarının hangi koşullar altında bireysel kararlardan daha etkili olduğu da karar verme literatürünün uzun zamandır üzerinde çalıştığı konular arasındadır. Bireysel kararlar, daha hızlı alınır ve sorumluluğun kimde olduğu daha belirgindir. Grup kararları, ise daha uzun zaman gerektirmesine rağmen verilen kararın uygulanmasını kolaylaştıracaktır. Ayrıca özgün fikirlere ulaşılmasını sağlayabilir.
Gelişen iletişim ve akıllı bilişim teknolojileri, karar verme konusunda yöneticilere yeni imkan ve seçenekler sağlamaktadır.
YAZAR
Berrin Erdoğan
