Bilginin hem kapasite hem süre bakımından kısıtlı olarak saklandığı bir bellek sistemidir. Atkinson ve Shiffrin'in modelinde kısa süreli bellek, bilginin geçici olarak tutulduğu bir depo olarak tanımlanmıştır. Kısa süreli belleğe giren yeni bir bilgi hızla eskilerinin yerini alıp, onların unutulmasına neden olur. Depolama kapasitesinin ve süresinin kısıtlılığı, kısa süreli belleği diğer bir bellek sistemi olan uzun süreli bellekten ayırmaktadır. Bilgi tekrar edilmediğinde, kısa süreli bellekte 15 ile 30 saniye arasında tutulurken, tekrarlandığı takdirde bilginin uzun süreli belleğe aktarımı kolaylaşır ve bu şekilde daha kalıcı olarak saklanması sağlanır. Örneğin yeni tanıştığınız bir arkadaşınız size telefon numarasını söylediğinde, bu bilgi kısa süreli belleğinizde depolanır ve siz bu numarayı yeterince tekrar etmezseniz hızla unutursunuz. Kardeşinizin ya da çok yakın bir arkadaşınızın telefon numarasını ise sıklıkla kullandığınız için bu bilgi uzun süreli belleğe aktarılır ve siz bu bilgiyi unutmazsınız.
Yapılan araştırmalar, kısa süreli belleğin sadece depo olarak kavramsallaştırılmasının sınırlılıklarını ortaya koymuştur. Bunun üzerine Baddeley ve Hitch çalışma belleği (working memory) modelini ortaya atmıştır. Bu modele göre çalışma belleği, hem kısa süreli bir depo hem de bilginin kavrama, akıl yürütme ve planlama için kullanıldığı geçici bir çalışma alanı ya da kara tahta (workbench) işlevi gören bir bellek sistemidir.
Brown-Peterson oyalama görevi, kısa süreli belleğin süresini ölçmek için kullanılmaktadır. Bu görevde, hatırlanması beklenen maddeler verilir (örn. kelimeler), sonra sunulan maddelerin tekrar edilmesini önlemek için, katılımcılardan 1 dakika kadar süren bir oyalama görevi yapması beklenir (örn. 100'den geriye 7'şer saymak). Ardından, katılımcılar hedef maddeleri hatırlamaya çalışırlar. Bu araştırmalar, kısa süreli belleğin tekrarlama olmadığı durumda bilgiyi çok kısa süreliğine (15-30 sn) sakladığını göstermektedir.
Bellek uzamı testi de kısa süreli belleğin kapasitesini ölçmek için kullanılmaktadır. Verilen bir madde listesinin tek bir kere sunulmasının ardından, doğru sırada hatırlanabilen en uzun madde sayısı kişinin bellek uzamını belirtmektedir. Araştırmalar, uzamın yedi madde (artı-eksi iki madde) ile sınırlı olduğunu göstermektedir.
Kısa süreli belleğin önemli işlevleri arasında bilgiyi uzun süreli belleğe aktarmak, dili kavramak, problem çözme süreçlerinde çözme aşamalarının planlanması ve gereksiz bilgilerin göz ardı edilmesi yer almaktadır.
YAZAR
Tuğba Uzer Yıldız
