Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesi nedir?

Yatırım projelerinin veya önerilerinin finansal açıdan uygunluğunun belirlenmesidir. "Sermaye bütçelemesi kararları" olarak da adlandırılan, yatırım projelerinin değerlendirilmesi, finans yazını ve uygulamasının önemli konularından biridir. Bu değerlendirmelere konu yatırım kararları, genellikle yüksek bütçe gerektirmesi, ve yatırımın geri dönüşünün uzun zaman alabilmesi nedeniyle bir işletmenin başarısında kilit rol oynamaktadır. Burada amaç, firmanın değerine katkı sağlayacak şekilde doğru yatırım alanlarının araştırılması ve bu kapsamdaki yatırım proje önerilerinin değerlendirilmesidir.

İşletmeler açısından projelerin yatırım yapılabilirliğinin değerlendirilmesi sürecinde iki husus öne çıkmaktadır. Bunlardan ilki, projenin ekonomik ömrü içerisinde katlanılması ve elde edilmesi beklenilen tüm "nakit akışları"nın (nakit girişleri ve nakit çıkışları) tahmin edilmesi; ikincisi ise ilgili nakit akışlarının "bugünkü değere dönüştürülmesi" amacıyla kullanılacak olan "iskonto faiz oranı"nın belirlenmesidir. 

Yatırım projeleri, genel olarak ya "yeni bir proje" ya "yenileme projesi" veya "genişleme projesi" şeklinde üç farklı yapıda olabilmektedir. İşletmelerin sınırlı kaynakları dikkate alındığında alternatif projeler arasından bir seçim yapmak, bunları önem derecesine göre sıralamak ve bazı yatırımlardan vazgeçmek zorunda kalabileceklerini belirtmek gerekir. Dolayısıyla, kaynakların işletmenin değerini artırmak amacına uygun şekilde sonuçlar verebilecek yatırımlara yönlendirilebilmesi için projelerinin değerlendirilip bir karara varılması gerekecektir. Bu doğrultuda, yatırım projelerinin değerlemesinde kullanılan başlıca yöntemleri geri ödeme süresi, net bugünkü değer, iç verim oranı ve karlılık endeksi (fayda/maliyet oranı) şeklinde sıralamak mümkündür.

"Geri Ödeme Süresi Yöntemi", ilk yatırım harcaması olan nakit çıkışının ne kadar sürede geriye kazanılabileceğine göre değerleme yapılmasını içerir. Geri ödeme süresi, projenin ilk yatırım harcamasından, projeye ait nakit girişlerinin sıfıra ulaşana kadar sırayla çıkartılması ile hesaplanır. Sıfıra ulaşılan yıl, projenin geri ödeme süresi olacaktır. İşletme bu yönteme bağlı olarak bir tercih yapacak ise geri ödeme süresi en kısa olan projeyi diğerlerine kıyasla seçebilir.

"Net Bugünkü Değer Yöntemi", yatırım projelerinin değerlendirilmesinde öncelikle tercih edilen bir yöntemdir. Projenin net bugünkü değeri; projeye ilişkin nakit çıkışlarının bugünkü değerinin, nakit girişlerinin bugünkü değerinden çıkartılması ile hesaplanır. Tek bir projede net bugünkü değerin sıfırdan yüksek olması, ilgili projenin kabul edilebilirliği açısından yeterli olmakla birlikte, eğer birden fazla proje arasından seçim yapılacaksa en yüksek pozitif net bugünkü değere sahip olan proje diğerlerine kıyasla tercih edilmelidir.