Kısmi süreli çalışmayı kabul etmeyen işveren tazminat öder
İş Kanunu'na göre, doğum veya evlat edinme sonucu çocuk sahibi olan işçi, çocuk ilköğretime başlayıncaya kadar kısmi süreli çalışma hakkına sahiptir. Mevzuatta izin verilen sektörlerde işçinin kısmi süreli çalışma talebi konusunda işverenin takdir hakkı bulunmuyor. Peki kısmi süreli çalışma başvurusu nasıl yapılır? Talebi kabul edilmeyen işçi kaç gün içinde iş akdini feshedebilir? İhbar tazminatı öder mi? Kıdem tazminatını alabilir mi? Hangi sektörlerde kısmi süreli çalışma yaptırma zorunlu değil? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, kısmi süreli çalışma hakkına ilişkin merak edilenleri yazdı
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın konuyla ilgili yönetmeliği, analık izni veya ücretsiz izin sonrası yapılacak kısmi süreli çalışmaları düzenliyor. İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saattir. Tam süreli çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma ise kısmi süreli çalışma olarak adlandırılıyor. Kısmi süreli çalışma mevzuatta öteden beri yer alıyor. 2016 yılında getirilen yenilik ise çalışan anne babalara çocukları ilköğretime başlayıncaya kadar kısmi süreli çalışma hakkı tanınması.
Yeri gelmişken hemen hatırlatalım. Kısmi süreli çalışma hakkı işçiler açısından hayata geçti ama kanun çıkalı 6 yıl olmasına rağmen yönetmelik yayımlanmadığı için memurlar hala bu haktan yararlanamıyorlar.
Annelere yeni doğan çocuk için doğum öncesi ve sonrasında 8’er haftadan toplam 16 haftalık analık izni veriliyor. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden biri veya evlat edinen işçi de 8 hafta analık izni kullanabiliyor.
Çocuğun hayatta kalması şartıyla, analık izninin bitiminden itibaren kadın işçiye (üç yaşını doldurmamış çocuğun evlat edinilmesi halinde ise evlat edinen kadın veya erkek işçilere) birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün ekleniyor.
Kadın işçiler, analık izninin bitiminden itibaren isterlerse 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilirler. Ücretsiz izin, üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene veriliyor.
İLKÖĞRETİM ÇAĞINA KADAR KISMİ SÜRELİ İZİN
Buraya kadar anlattığım izin sürelerinin bitiminden itibaren çocuğun zorunlu ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar kısmi süreli çalışma hakkı bulunuyor. İşçi, söz konusu dönemde, herhangi bir tarihte kısmi çalışma talebinde bulunabilir.
Altı aylık ücretsiz izin kullanmakta olan işçi, ücretsiz izin süresini keserek de kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Ücretsiz izinden kısmi süreli çalışmaya geçişte, ücretsiz iznin tamamını kullanması şartı aranmaz.
BAŞVURUYA DİKKAT!
Kısmi süreli çalışma talebinin, bu haktan yararlanmaya başlamadan en az bir ay önce yazılı olarak işverene bildirilmesi gerekir.
İşverenin elden verilen dilekçeyi kabul etmemesi halinde veya daha sonra inkâr etme ihtimali varsa talebin noter aracılığıyla bildirilmesi yerinde olur. Ancak, işyerinin kurumsal elektronik posta sistemi üzerinden de yazılı talepte bulunulabilir.
İşçinin başvuru yazısında, kısmi süreli çalışmaya başlayacağı tarih yer almalıdır. Yazıda ayrıca haftanın tüm iş günlerinde çalışacak ise çalışmanın başlama ve bitiş saatlerini, haftanın belirli günlerinde çalışacak ise tercih ettiği iş günlerini belirtmelidir.
Eşi çalışmayan kişiler kısmi çalışma hakkından yararlanamaz. Bu nedenle, kısmi çalışma talebinde bulunurken, eşin çalıştığına dair belgenin yazıya eklenmesi zorunludur. İşçinin kısmi süreli çalışma talep dilekçesi, işverence işçinin özlük dosyasında saklanmalıdır.
ÇALIŞMAYAN EŞ ENGELLİ İSE ÇALIŞAN EŞ YARARLANIR
Ebeveynden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz dedik ama bazı durumlarda bu kural uygulanmaz.
Örneğin, diğer eşin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığı olduğuna dair rapor bulunması halinde eşin çalışma zorunluluğu aranmaz. Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveyn talepte bulunmuş ise diğer ebeveynin çalışıp çalışmadığına bakılmaz.
EŞ SONRADAN ÇALIŞMAYI BIRAKIRSA NE OLACAK?
Başvuru yapıldığı sırada çalışmakta olan eş, kısmi süreli çalışma hakkından yararlanmaya başladıktan sonra işten ayrılırsa kısmi süreli çalışma hakkı yine devam eder. Diğer eşin başvuru sırasında çalışıyor olması yeterlidir.
İŞVERENİN TERCİH HAKKI BULUNMUYOR
Kanun ve yönetmeliğe göre, kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içinde işverence karşılanır. Kanun emredici hüküm içeriyor. Talep “karşılanabilir” demiyor, “karşılanır” diyor.
İşverenin işçiye, talebinin karşılandığını yazılı olarak bildirmesi gerekir. İşverenin bir ay içinde işçinin talebine cevap vermemesi halinde, talep işçinin başvuru yazısında belirtilen tarihte ya da bu tarihi izleyen ilk iş gününde geçerlilik kazanır.
İŞVEREN CEVAP VERMESE DE O GÜN İŞYERİNE GİDİLMELİ
İşverenin bir ay içinde yazılı cevap vermemesi halinde işçinin hak kaybına uğramaması için, belirtilen tarihte kısmi süreli çalışma görevini yerine getirmek üzere işyerinde hazır bulunması gerekir. Aksi takdirde işveren açısından iş sözleşmesini geçerli fesih hakkı ortaya çıkar.
Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, işyerinin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak işverence belirlenir. İşçinin ücreti, çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.
İşçinin mevzuata uygun olarak yaptığı kısmi çalışma talebi, geçerli fesih sebebi sayılamaz.
HANGİ İŞLERDE KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA YAPILAMAZ?
Hangi sektörlerde kısmi süreli çalışma yaptırmanın zorunlu olup olmadığı yönetmelikte düzenleniyor. Buna göre, özel sağlık kuruluşlarında mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde kısmi süreli çalışma yaptırma zorunluluğu bulunmuyor. Ayrıca, nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde; bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde; iş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde kısmi çalışma işverenin inisiyatifine bırakılmıştır.
BİR ÇOCUK İÇİN BİR DEFA KULLANILABİLİR
Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere dilediği zaman tam süreli çalışmaya dönebilir. Tam süreli çalışmaya dönüş talebinin bir ay önceden yazılı olarak bildirilmesi gerekir.
İŞÇİ İÇİN 6 İŞ GÜNÜ İÇİNDE DERHAL FESİH HAKKI DOĞAR
İşveren, şartları taşıyan işçinin usulüne uygun şekilde yaptığı kısmi süreli çalışma başvurusunu kabul ettiğine dair yazılı cevap vermese bile bir aylık sürenin dolmasıyla işçi açısından kısmi süreli çalışma hakkı başlamış demektir. İşveren kısmi süreli çalışmayı kabul etmezse, işçi işyerine gittiği halde çalışmasına izin vermezse işçi açısından iş akdini derhal fesih hakkı ortaya çıkar.
Derhal fesih hakkının, 6 iş gününde kullanılması gerekir. Altı günlük süre, işverenin olumsuz cevap verdiği tarihten veya bir aylık sürenin ardından kısmi süreli çalışmaya başlama tarihinden itibaren işlemeye başlar. Derhal fesih hakkını kullanan işçi, kıdem tazminatı ve diğer alacaklarının ödenmesini talep ederek iş akdini fesheder. İhbar tazminatı ödemez.
