Bu defa otomobil sevdamıza ‘Togg’ ile kavuşacağız. Mantıksız iddialarla bu projeyi eleştiren sayısında da ciddi bir azalma var. ‘Devrim Arabaları’ gibi Togg’da bir Türkiye Cumhuriyeti projesi, fakat arkasında ciddi bir destek var. İlk açıklandığında ‘tasarım İtalyan’ diyerek eleştirenler, ‘pazarlama ağımızı güçlü değil’ düşüncesiyle burun kıvıranlarda olmuştu. Halbuki yeni çağın otomobilinde dört teker dışında hemen her şey yeni ve eskiden farklı.
Medyada son iki günde bolca Togg haberi yer aldı. Togg CEO’su Gürcan Karakaş hemen her soruya cevap verip, merakları giderdi. Togg’un dünya arenasına Las Vegas’ta Consumer Electronics Show’da (CES) çıkacağını duyurdu. CES ve Barcelona Mobile World Congress – GSMA fuarlarında da çeşitli elektrikli araçlar, otomobiller ve hava taksi şirketleri ürünlerini tanıttılar. Ben de son yıllarda birçok yeniliği CES ve GSMA’da yaşadım. Yazdım ve gündeme getirdim. Dolayısıyla Togg’un CES tanıtım atağı çok yerinde ve önemli. Çünkü Togg otomobilden çok daha farklı bir teknoloji ürünü…
Togg’un haberlerle gündemdeyken bir grup yazarla birlikte bir akşam vakti Togg’a Gürcan Karakaş’a misafir olduk. Bu girişime öncülük eden Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı (TOBB) Rifat Hisarcıklıoğlu, Anadolu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Özilhan, Zorlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Nazif Zorlu, Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı ve Turkcell CFO’su Osman Yılmaz da bu projeye nasıl katıldıklarını ve son durum itibariyle Togg’a yaklaşımlarını bizlerle paylaştılar.
Bir tarafta bu Togg’a inanmış profesyoneller, diğer tarafta bu projeye sermaye koymuş ve büyümesine merakla bekleyen patronlar vardı. Hepsi de kısa sürede kaydedilen başarıdan mutlu olduklarını her fırsatta dile getirdiler. Tuncay Özilhan, “Cumhurbaşkanı Erdoğan olmasaydı bu proje olmazdı, Rifat Hisarcıklıoğlu olmasaydı proje ilerlemezdi.” Hatırlatmasında bulundu. Rifat Hisarcıklıoğlu’ndan da Gürcan Karakaş’ı bu projenin başına getirme hikayesini dinledik.
Gürcan Karakaş da Avrupa ve dünyada otomotiv sektöründe isimlerini başarıyla en tepelere taşıyan Murat Günak, Talin Yıldız ve Özgür Özel’i Togg’a nasıl kazandırdıklarını ve tersine beyine göçüne dair çalışmalarını anlattı.
Türkiye’deki Renault fabrikasının tüm Renault fabrikaları içinde en iyi olması, yerlilik oranının yüzde 75’lere çıkmasının ülkemize katkısı sınırlıdır. Böyle bir yatırımın sütü bizde kalır, kaymağını şüphesiz sahipleri yer. Dünyada Çin’den sonra en fazla müteahhitte sahip olan Türkiye, aldığı işlerde ve projelerde ana üstlenici değildir. Dolayısıyla işlerin mühendisliğinde, işçiliğinde yer alır. Kazancıda azdır. Fakat Togg ile birlikte işin yol haritasına çizen olacağız. Mimarisi, tasarımı bize ait olan ürünle yola çıkacağız. Dolayısıyla bazı işçiliklerini başka yere yaptırabiliriz.
Togg projesi, Türkiye’nin yeni nesil mobilete araçlarından kaymak yiyeceği tartışmasız önemli bir yatırımdır. Türkiye’de Renault ve sektördeki diğer yatırımlarda ortaya konan kabiliyetin ete kemiğe bürünmesidir. Ancak Togg’un kesinlikle yerlilik serüvenine girmemesi gerekir. Togg, özgün ve milli bir Türk tasarımı olarak yoluna devam ederken “ne kadar yerli” gibi kayıkçı kavgalarından uzak durması, hatta çeşitli çevrelerin ve hissedarlarının bu tarz baskılarına da maruz kalmamalıdır. Sürekli yenilikçi, rekabetçi olmalıdır. Bunun için gerekirse yüzde 50’si yurt dışından gelen ürünlerle de donatılabilir. Ama teknolojinin gittiği, geliştiği, kritik noktalarda olmaktan geri durmaması lazım.
Yukarıdaki kaygıları ortadan kaldıran Togg’un teknoloji ve yönetim organizasyonun yeni çağa göre olması ise başarısındaki en önemli gösterge olarak değerlendirilebilir. Beş eşit hisseye sahip hissedarı var, ama hiçbirisi profesyonel yöneticilere müdahale etmiyor. Eleştirileriyle projeyi akamete uğratmaya çalışanlar da geri adım atmışlar ve Devrim Arabalarında olduğu gibi iş dünyasından da alenen Togg’a karşı olan da yok.
Bu defa başaracak gibi görünüyoruz. Fakat bu proje Türkiye için önemlidir ve kesinlikle siyasete de malzeme edilmemelidir. Baykar ve TUSAŞ’ın İHA’ları Uğur Şahin ve Özlem Türeci’nin COVID-19 Biontech aşısı gibi başarılar dünyada Türkiye’nin ve Türklerin teknoloji algısını çok yukarı çektiği bir zamanda Togg’un CES’te tanıtımı da çok iyi tepkiler alacaktır.
Gebze’deki Bilişim Vadisi’nde Togg CEO’su Karakaş ve yatırımcılarla otomotiv sektörünün geleceğine dair de ufuk turu yaparken, yeni nesil elektrikli araçlarla kârlılık havuzunun nasıl değiştiğini, kritik teknolojilere sahip olmanın önemi ve özellikle pil konusunda yatırım yapmanın rolünü de kavramış olduk.
Togg’un ekosistemi sayesinde Türkiye batarya teknolojisine sahip dünyadaki 6 ülkeden birisi olacak. Beraberinde enerji depolama kabiliyeti de kazanacak. Hayatın hem her alanında gerekli olacak batarya ve enerji depolamada başarılı olmak Türkiye’yi epeyce ileriye taşıyacaktır.
Ayrıca Hisarcıklıoğlu, Togg’un yatırımı bittiğinde Türkiye’nin ödenmiş sermaye olarak en büyük sanayi kuruluşu olacağına ifade etti. Bu büyüklükteki bir kuruluşun ekosistemiyle Türkiye’ye farklı alanlarda da ürünler kazandıracağını, istihdam sağlayacağı ve katma değer üreteceğini düşünebiliriz.
Akıllı şarj sistemleri (alıp/veren) sistemler farklılık oluşturacağını, yeniliklerin yüzde 75’i start-up şirketlerden geldiğini ve geleceğini ifade eden Gürcan Karakaş, “Otomotivde kurallar değişiyor. Büyüklüğün, sermayenin önemi yok. Entelektüel sermaye, çeviklik önemli. Batarya, yazılım, güç elektroniği kıymetli.” vurgusunu yapıyor.
Togg kârlı bir şirket olacak mı? Şeklinde ilginç ve tuhaf sorularda gündeme geliyor. Togg CEO’su ve yatırımcıları projenin geleceğine inanıyorlar. Kar etmeyen, gelir sağlamayan bir şirket zaten ayakta kalamaz, yaşayamaz. Togg da bu anlayışla kurulmuş, bu şekilde yönetiliyor. Yatırımcıları da 15 yıl boyunca temettü almayacaklar. Kazançları bu süreçte yatırıma dönüşecek. Hatta kısa sürede değerinin katlanacağı beklentisi bile var. Belki ilerde halka bile açılabilir.
Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı ve BMC hissedarı Fuat Tosyalı da temettü konusuna yatırımcı olarak şu değerlendirmeyi yaptı; “Bu işin bizim için kârı keyfi.” Togg’un büyümesini görmek, başarılarıyla övünmek, ülkenin böyle bir değer kazanması yatırımcılar için en önemli motivasyon aracı olacak.
Ancak Togg’un başarısıyla birlikte Türkiye’nin sanayi alanında algısı da değişecek. Batarya teknolojisi, enerji depolama kabiliyeti tüm Türkiye için katma değer anlamına geliyor. Oluşacak ekosistemin herkese faydası dokunacak. Çinli pil üreticisi Farasis ile yapılan anlaşma çerçevesinde lisans hakları bize ait ürünler kurulan SIRO Temiz Enerji Çözümleri Şirketi’nde hayata geçirilecek. Böylece Togg’un batarya modülleri de Türkiye’de üretilecek. Dünyanın peşinde olduğu bir kabiliyet kazanılmış olacak.
Ayrıca burada kazanılacak deneyim ile enerji depolama çözümleri gerçekleştirilecek. Hisarcıklıoğlu da Türkiye’nin bu adımlarla batarya teknolojisine sahip 6 ülkeden biri olacağına işaret etti.
Togg bu gelişmeler eşliğinde 2023’ün ilk çeyreğinde satışa çıkacak. Karakaş güvenlik konusuna da büyük önem verdiklerini, çarpışma testinden 5 yıldız almayı hedeflediklerini belirterek, önümüzdeki dönemde araç güvenliğini test eden EuroNCAP’da siber güvenliklerinin test edilip yıldızlanmasının söz konusu olacağını söyledi.
Özetle Prof. Dr. Muhittin Şimşek ve Süleyman Aşık’ın kitaplarına göz atıldığında ‘Devrim Arabalarını’ eleştirenler ile Togg’u eleştiren yazarlar ve aydınların hemen hemen aynı parametrelerle hareket ettiği görmek mümkün. Tek fark var; Togg, ilk başlarda mantıksız eleştirenleriyle arz-ı endam edenleri peşine takmış ve takacak konuma gelmiş. Ancak makul, mantıklı ve yapıcı eleştiri ise her zaman gerekli ve şart. Hesapsız övgüler dizenler ise konumuzun dışında…
