"Turan Koridoru" hayata geçirilebilir mi?

Türk Konseyi devlet başkanları zirvesinde konuşan Kazakistan’ın kurucu cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, karşılıklı ticareti artıracak bir potansiyel olarak Trans Hazar Uluslararası Ulaşım Koridoru’nu öne çıkarmış ve buraya “Turan Koridoru” demişti. Eğer gerekli adımlar atılabilirse böyle bir güzergah Avrupa ile Asya’yı birbirine bağlayan en kısa ve güvenli ticaret yolu haline gelebilir. Karabağ’da varılan anlaşma ve burada ortaya çıkacak yeni ulaşım yolları da bunun bir parçası…

Bu yolla sadece Türkiye değil Türk Dünyası’nın diğer ülkeleri de dünyanın dört bir yanına daha hızlı ve daha ucuz taşıma gerçekleştirebilecek. Bu sebeple salgının etkisiyle tedarik zincirlerinde olası değişmeler beklenirken Türk konseyi ülkelerinin taşımacılık konusundaki engelleri ve aksaklıkları gidermesi gerekli.

Nazarbayev’in bahsettiği bu hat Avrupa’dan Türkiye’ye (Marmaray kritik role sahip), buradan Azerbaycan, Gürcistan’a ve Hazar üzerinden Kazakistan, Türkmenistan’a uzanıyor. Böylece Özbekistan ve Kırgızistan’da hattın bir parçası oluyor. İçerisinde Bakü-Tiflis-Kars demiryolu da var. Hattın diğer ucunda Çin...Ve aslında koridorun Çin'e açıldığı yer bugünkü Doğu Türkistan!

Yaklaşık 4.5 milyar insanı ilgilendiren, 800 milyar dolarlık bir ticari büyüklükten bahsediyoruz. İlk planlamalara göre en az 4 milyon tonluk yük taşınması mümkün.

Geçen yılın tahminlerine göre Çin'den Avrupa’ya yük taşıma süresi 45-60 gün sürerken Turan koridoru ile 12-15 güne indirilmesi mümkün. Bu güzergahta yoğunlaşacak ticari taşımacılık yukarıda Rusya merkezli kuzey koridoru ile güneydeki İran merkezli koridora göre Türk Konseyi alanını gerçekçi kılabilir. Konseye katılmak isteyen diğer üyeleri de dikkate aldığımızda bu süreç daha da hızlanacaktır.

Ancak siyasi dengeleri bir tarafa koyarsak halihazırda Nazarbayev’in bahsettiği Turan Koridorunun gerek fiyat gerekse hedeflenen zaman avantajına ulaşmak için ciddi eksiklikleri söz konusu.

Geçtiğimiz gün Türk TIR şoförlerinin sorunlarını içeren bir haber vardı. Habere konu TIR üzerindeki afişte “Türk Dünyası Türk TIR’larına kapalı” yazılıydı. Bazı şoförler nakliye süreçlerinde yaşadıkları sorunları anlatmak için bu afişi hazırlamışlar. Geçiş belgelerindeki aksaklıklar ve geçiş ücretini dile getiriyorlardı. Örneğin bir TIR’ın Orta Asya'ya gidişi yaklaşık 8 bin dolar.

Bu arada geçenlerde ulaştırma konusunda gerçekleşen bakanlar arası görüşmede Kazakistan tarafı Hazar geçidi için ulaştırma maliyetlerini düşürmeye hazır olduklarını ifade etti.

Açıkçası Hazar üzerindeki gemi ve liman işletmeciliği daha az masraflı ve verimli çalıştırılmalı. Hazar transit koridorunun etkinlik kazanması için öncelikle Bakü Limanı – Aktau Limanı arasında çalışan gemi ücretleri düşürülmeli. Ayrıca Azerbaycan'ın aldığı ücrette de indirim yapılması şart gözüküyor. Zira maliyet yükseldiği için Kazakistan hattı yerine Rusya hattına yoğunlaşma oluyor.

Türk Konseyi’nin de ulaştırma komisyonuyla işlevini artırmaya çalıştığı Ro-Ro işletmesinin düzensiz çalışması sebebiyle limanlarda park ve diğer masraflar oluşuyor. Bir de taşımacılar geri dönüş yüklerinin sağlanmasına odaklanıyor. Aslında yük yok değil, var. Fakat diğer iki koridor temelinde kıyasıya bir rekabet yaşanıyor. Türk Konseyi ülkelerinin karşılıklı yerelden liman noktasına kadar dinamik bir haberleşme ağı kurması katkı sağlayacaktır. Ayrıca yine Konsey kapsamındaki Kardeş limanlar projesinin bu sorunlar temelinde eşgüdümünü derinleştirmesi çok önemli..