Yeni dengeler oluşurken Orta Asya'dan önemli bir ziyaret...
Türkiye Salı günü Orta Asya’dan önemli bir konuğu ağırlıyor. Ocak ayında yaşanan üzücü olayların ardından Türkiye’ye gerçekleştirecek olan Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev çok geniş bir heyetle Ankara’ya geliyor.
Yassıada’daki Türk Devletler Teşkilatı zirvesini saymazsak bu aslında Tokayev’in Haziran 2019’da seçildikten sonra Türkiye’ye yaptığı ilk resmi ziyaret.
Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in özel bir önem verdiği Türkiye ve Türk Dünyası çalışmalarının Sayın Tokayev döneminde de Kazakistan’ın ana kulvarlarından biri olması beklentisi sadece ikili ilişkilerin değil dünyanın getirdiği koşulların da bir yansıması olarak görülebilir.
Tokayev ülkenin Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in görevi bırakma kararının ardından zor bir görev üstlendi. Kritik sınamalardan geçti. Bağımsızlıktan itibaren farklı üst düzey görevlerde Nazarbayev ile birlikte çalışan Tokayev birçok konuda hem sürekliliği sağlamak hem de yenilikçilik ortaya koymak zorundaydı. “Duyan/Dinleyen Devlet” gibi birtakım programlar oluşturdu. Yoksulluk ve yolsuzlukların üzerine gideceğini açıkladı, bu yönde kararlı adımlar attı. Anayasada yapılmak istenen değişiklikler ve devlet başkanının yetkilerinin azaltılması da birkaç aydır yoğunlaşılan hususlar. Bu amaçla 5 Haziran’da ülkede referandum yapılacak.
Ocak olaylarla beraber uzun yıllar bölgede bir istikrar ve denge ülkesi olmayı başarmış Kazakistan, bir yandan halkın istek ve eleştirilerini karşılamaya bir yandan da bölgedeki yeni dengeleri uyumlaştırmaya çalışıyor.
Bu noktada şüphesiz en uzun sınır komşuları olan Rusya ve Çin akla geliyor.
Ukrayna’daki savaşın seyri ve uygulanan yaptırımların etkisi ise bu dengede Kazakistan’ın dış politikasına yön verebilir. Avrasya Ekonomik Birliği’nin işlevselliği ve sürdürülebilirliği, açıklanan yaptırımlar karşısında Kazak petrollerinin alternatif güzergahlarla anılması şimdiden uzmanların değerlendirme konuları arasında…
İki ülke ilişkilerine bakıldığında özellikle Ukrayna’daki savaşın ardından geliştirilebilecek stratejik alanlar ve yeni fırsatlar bu ziyaretin önemini artırıyor. Trans Hazar Boru Hattı ve ticarette orta koridorun önem kazanması Türkiye-Kazakistan ilişkilerinde yoğun bir işbirliğini gerekli kılıyor. Örneğin Türk taşımacıları için geçerli olan kotalar ve Hazar üzerinden Ro-Ro taşımacılığının mutlaka karşılıklı makul bir noktaya getirilmesi gerekiyor. Öyle ki Azerbaycan, Türkmenistan ve Özbekistan’ın bu projede güçlü bir şekilde yer alması da bölge açısından ivme kazandıracak bir durum.
Ziyaret kapsamında Anıtkabir’e gidecek olan Tokayev aynı gün Cumhurbaşkanı Erdoğan ile baş başa görüşecek. Ardından heyetler arası görüşmeye geçilecek. Heyette savunma, dışişleri, ticaret dahil olmak üzere çok sayıda bakan ve bürokrat yer alıyor. Farklı başlıklarda protokoller imzalanacak ve yaklaşık 1.3 milyar dolarlık yatırım anlaşmasının sağlanması bekleniyor.
Türkiye, son 15 yılda Kazakistan ekonomisine 3,5 milyar dolardan fazla yatırım yaparak ülkenin önemli ticaret ve yatırım ortaklarından biri konumunda. Geçen yıl ticaret cirosu %33 artarak 4,1 milyar doları aştı. Kazakistan'da yaklaşık 3 bin 700 Türk sermayeli şirket faaliyet gösteriyor. Ancak potansiyelin gerisinde iki ülke ticareti…Hedef 10 milyar dolar.
Bu arada Kazakistan geçen yıl olduğu gibi SSCB’den miras, 9 Mayıs Zafer Kutlamalarını bu yıl da yapmama kararı almıştı. Ukrayna’daki savaşta ise “toprak bütünlüğü” ilkesini savunduğunu ve Donbas’taki ayrılıkçı bölgeleri tanımayacağını ortaya koymuştu…
Tokayev dün Vatan Savunucuları Günü’nde katıldığı bir törende şöyle konuştu: “30 yıl önce Birinci Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in Kararnamesi ile Kazakistan Silahlı Kuvvetleri kuruldu, bu da Devletliğimizi güçlendirme yolunda önemli bir adımdı. Dünyada benzeri görülmemiş jeostratejik gerilimin ortasında, ülkenin savunma kapasitesinin güçlendirilmesi özel bir önem taşımaktadır. Kazakistan için askeri ve teknik alanda işbirliğini geliştirmek de en önemli öncelikler arasında yer alıyor.”
Bugüne kadar savunma amaçlı bir güvenlik sistemi inşa etmeye çalışan Kazakistan, diplomasiyi kullanarak çatışma ikliminden uzak durmaya çalışıyordu. Şimdi bu yöntemin askeri kapasite ve teknolojiyle daha fazla desteklenmesi için adımlar atılacak mı? İlerleyen dönemde görebileceğiz.
