Başkan Trump Türkiye'ye yaptırımdan vazgeçme hakkını kullanabilecek mi?
Türkiye tüm S-400 sürecinde diplomatik manevralarını ABD’nin yaptırım yasasında var olan "Başkan’ın yaptırımdan vazgeçme (feragat etmesi, waiver) hakkı"nı kullanma olasılığı üzerine kuruyormuş gibi bir görünüm verdi.
Bu hak CAATSA yasası kaleme alınırken senatörler tarafından Başkan'a gerçekten de verilmiş ve yasanın metnine konulmuş durumda.
***
Peki sadece buna bakarak "Türkiye’nin beklentisinin gerçekleşmesi ihtimali var mı?" diye sorup arzu ettiğimizin gerçekleşmesi duygusunun esiri olmadan sadece gerçeklerle düşünüp konuşmalıyız.
Şu anda Washington’daki gerçeklerin durumu ise şöyle:
Dediğim gibi gerçektenCAATSA yasasını yazan Kongre üyeleri Başkan’a bir ülkeye yaptırım konulması hakkından feragat etme hakkını Amerika’nın ulusal güvenlik gerekçelerini göstermek kaydıyla vermişlerdir.
Bu yasa metnini TemsilcilerMeclisi'nden ve Senato'dankatılarak yazan Kongre üyelerine baktığımızda bunların hepsinin siyasi yaşamlarında Türkiye’ye karşı son derece eleştirel ve karşı oldukları görülebilir.
Şimdi bana Washington’da denilen şu:
Bu kongre üyeleri yasanın 'waiver' bölümünü yazarken Başkan’ın istese dahi Türkiye için bu hakkını kullanamayacağı bir dile yazmışlar.
***
Yani anlayacağınız ABD Kongresi daha henüz oylanmadan önce bile Başkan’ın ileride zamanı geldiğinde Türkiye lehine bir adımı istese dahi atamaması için yasanın dilini oluşturmuşlar.
Bu metnin oluşturulmasında aktif rol almış James Lankford gibi senatörlerişte bu yüzden bu aşamada Başkan’ın Türkiye’ye yaptırım uygulamasının mecburi olduğunu her yerde anlatıp duruyor.
***
Beyaz Saray’ın daha yasa oluşturulurken duruma müdahale edip ileride olabilecek aksamaları önleyecek tedbirler almış olmasının daha doğru olacağın söyleyen çevreler bu fırsat o dönemde kaçırıldığından ve CAATSA hem Temsilciler Meclisi ve Senato’dan oylanarak geçtiğinden Başkan’ın Türkiye için bir şey yapmasına şu anda imkan bulunmuyor.
***
Amerika ile Türkiye arasındaki ilişkinin sürmesinden yana kaynaklarla konuştuğumda onlar, "Sanki CAATSA sanki sadece Türkiye için yazılmış gibi bir hava bile var" diyorlar. Çünkü bu yasa metni diğer her ülkeye yaptırım erteleme olasılığını açık tutabiliyor ama bir tek Türkiye açısından bu kapılar kapanmak istenmiş gibi duruyor. Kongre’nin neden bu tavrı sergilediğini de bu çevreler şöyle açıklıyorlar;
"ABD’nin Türkiye olan ilişkisi Washington’da uzun süredir darbe alıyordu. Her düzeyde iki lüke birbirine hasım gibi davranmaya başlamıştı. Türkiye’den sürekli gelen anti-Amerikan söylemler Washington'dakihavayı da Türkiye aleyhine tırmandırıyordu. Türkiye’nin basit bir polisiye vaka olarak geçiştirebileceği büyükelçilik rezidansının önünde göstericilerin dövülmesi gibi gelişmelerin de Kongre üzerindeki etkisi travmatikoldu. Tüm gelişmeler üst üste geldikten sonra Kongre tamamen Türkiye karşıtı dahası Türkiye düşmanı gibi davranmayabaşladı. İki taraf da iyi niyet gösterse bile bu durumun düzelmesi, yeniden güvenin oluşması yıllar alır gibi gözüküyor."
Sonuç itibariyle Başkan da bir ikilemiçinde kalmış gibi gözüküyor. Trump Türkiye’yi gözden çıkarmaya niyetli değil ve yapabilseydi hiç bir yaptırım da uygulamayacak. Bunu Türkiye’yi çok sevdiğinden filan yapmayacaktı. Trump, bir NATOüyesi olarak Türkiye’nin Rus silahını alması durumunda Amerika’nın global silah piyasasındaki gücünün büyük darbe yiyeceğini gördü ve bundan korkuyor. Trump yasanın Türkiyekarşıtı ve kendisini bağlayan metni ortada olmasa F-35’lerin de hepsini Türkiye’ye satacaktı.
***
Dediğim gibi şimdi buna pek imkan gözükmüyor. Trump belki yaptırımları uygulamayı 180 gün kadar erteleyebilir ve o arada bir pazarlık pozisyonu oluşturmaya çalışabilir ancak bunun için de Kongre'yibu adımın ABD’nin ulusal çıkarlarına uygun olacağına ikna etmesi gerekecek.
CAATSA metni yaptırımlar konusunda Başkan’a 12 opsiyon içinden beşini seçme imkanı veriyor.
Şimdi Washington’da yasaya uygun davranmak zorunda olan Trump’un yaptırımlarda Türkiye’ye en az zarar verecek olanları seçeceği ve bunun için özelikle Cumhuriyetçi, ağırlıklı Senato'yu yanına alacağı konuşuluyor.
Ancak ırkçı lafları nedeniyle Temsilciler Meclisi tarafından resmen kınandıktan sonra Trump’ın da Kongre içinde işinin zor olacağı da söyleniyor Washington’da.
