Amerika seçim yapmayı bir türlü neden beceremiyor
Zaten yıllardır biliyoruz son örneğini de dün gördük. Kafasına koyduğunda saatte 65 bin kilometre hızla hareket etmekte olan bir göktaşına uzay aracı indirip onun yüzeyinden test örnekleri almayı becerebilen Amerika basit bir başkanlık seçimini gerçekleştirmeyi bir türlü beceremiyor.
Bunun temel nedeni şu anda var olan seçim sisteminin ülkenin anayasasının ilk yazıldığı 18’inci yüzyıl koşullarına uyumlu olmasıdır. Radyonun bile olmadığı günlerde belki bir mantığı olabilecek bu seçim sistemi en cahil insanın bile cebindeki telefon nedeniyle her an her şeyden haberdar olabildiği günümüzde artık çağdışı.
Haberdar olma, cahilliği dışlayan bir şey olmadığından ve hatta bazen sosyal medya nedeniyle haberdar olma cahilliği teşvik de edebildiğinden temelde cahil olan çoğunluğun haberdar da olmadığını varsayan Amerikan seçim sistemi bu yüzden mantıksızdır.
Sanki hala 18’inci yüzyıldaymışız gibi sistem işletilmeye çalışıldığından da daima tıkanıklıklar ve aksamalara yol açıyor. Örneğini son seçimde gördük bunun.
*
Anayasa metninin kaleme alındığı günlerde sistemin kurucu babaları seçmenlerin ülkeyi ilgilendiren her konudan haberdar ve bilgili olmalarının imkansız olduğunu düşünerek adına ‘electoral college’ denilen sistemi kurmuşlardı.
Ülke genelinde verilen oyların çoğunluğunu alan adayın bile seçilmemesine yol açabilen bu sistemde eyaletlerdeki bir seçmen kurulu verilen oyların nasıl dağıtılacağına karar veriyorlar. ‘Electoral college’ kurumunu seçmen kurulu olarak çevirebiliriz ama bunu köy ihtiyarlar heyetlerinin işleyişi ile açıklamak belki daha iyi olacak. Köyde insanların hepsinin bilgili ve eğitimli olmadığını düşünen heyet onların ifade etmeye çalıştıkları tercihlerini, nasıl yorumlamak gerektiğini söyleyebilir. Amerikan seçim sistemi de temelde bu mantık ile çalışmaktadır. Seçim sistemi açısından ABD sanki bir 18’inci yüzyıl köyü gibidir.
Sistemin temelinde demokratik hakları verilen seçmenlerin bilgi eksikliği nedeniyle doğru karar veremeyeceği inancı yattığından halkın verdiği oylar yerine bu kurulların verdiği oylar ile sonuç belirlenmeye çalışılıyor. Devamlı demokrasisinden bahseden Amerika bu nedenle paradoksal olarak temelde antidemokratiktir.
*
Amerika bir türlü kendi 18’inci yüzyılıyla ilgili kendisine anlattığı söylemlerin (masalların) etkisinden kurtulamıyor. Anayasanın da sadece kaleme alındığı günlerdeki kurucu babalarının neyi amaçladıkları göze alınarak (original intent, orijinal amaç) olarak yorumlanması gerektiğini söyleyen ve bugün geçerli olan çağdaş amaçları göz ardı edebilen hukukçular bu ideolojinin hakimiyeti nedeniyle hala daha 18’inci yüzyılda yaşıyormuş gibi Anayasayı yorumlayabiliyorlar. Anayasa metodolojisi tartışmalarında bu kesim hala daha çok güçlü temsil ediliyorlar.
*
Yakın geçmişteki hiçbir seçimi tartışmasız olamayan Amerika’nın kendi 18’inci yüzyılının masallarına takılıp kalmaması ve seçim sistemini ve anayasasını modern şartlara uygun hale getirmek için acilen güncellemesi gerekiyor.
Çağdışı seçim sistemi nedeniyle halkın oylarını seçim kurullarındaki azınlığın güdümüne verebilen ve böylece seçmeninin karar verme yeteneğine hala daha güvenmediğini gösteren Amerikan sistemi doğru tercih yapamayacağına inandığı bu aynı kitlenin silah taşımasına da aynı anayasa nedeniyle izin verebiliyor.
Bu tür saçmalıkların artık ortadan kalkması ve elinde muazzam güç bulunan bu ülkenin artık çağa uygun seçim yapabilmesine imkan veren sistemini de bulması gerekiyor.
