Salgın günleri cehennem midir?

Beethoven’in sağırlığını okurken bir yandan yine düşünce sistemleri tarihinde dolaşırken sıkça aklıma gelen "Keşke bugünkü tıbbi bilgiler o dönemde de olsaydı" diye yeniden düşündüm.

Bugünkü tıp bilgisi olabilseydi Beethoven büyük ihtimalle tamamen sağır kalmayacaktı.

Bach ve Handel’i aynı doktor Londra'da gözlerinden ameliyat etti. Handel'i üç kez üst üste ameliyata aldı. İkisi de kör kaldı ve sonra komplikasyonlar nedeniyle öldüler. Belki bugünkü bilgi ve beceri olsaydı iki yaratıcı insan büyük ihtimalle hem görecekler hem de daha uzun yaşayacaklardı.

Nietzsche de bugünkü ilaçlar olabilseydi büyük ihtimalle tamamen delirmeyecekti.

Tabii hastalıklar bu şekilde tarihi boyutuyla ve yaratıcı beyinler ile ilişkisi ile düşünülünce bu tarihte özel yer edinmiş olan frengi hastalığına vurgu yapılmalı.

Erkeklerin seks için her tehlikeyi göze almalarının bir sembolü gibi olan frengi hastalığı, antibiyotiklerin bulunuşuna kadar dünyada neredeyse veba gibi tehlikeliydi..

İnsan frengi olan meşhurların adına bakınca şaşırıyor. Heine, Nietzsche, Schubert, Schumann bu tedavisi çok güç ve ölümcül olan hastalığın elinde acılar çektiler. Listeye Lenin, Delius, Guy de Maupassant, Cesare Borgia, Henri de Tulouse Lutrec’i de ekleyebilirsiniz.

Şiddetli baş ağrıları da yapan bu hastalık insanın beynini de tuhaf biçimlerde etkiliyordu. Frengi olanların sıkça hayaller gördükleri ve tuhaf şeyler gördüklerine inandıkları da görülmüştür. Bu yüzden bazıları frenginin insanın beyninin yaratıcı bölümünü uyardığı görüşündedirler.

Thomas Mann’ın romanı Doktor Faustus’ta yarattığı ve aslında Schoenberg olduğu varsayılan karakter, besteci Adrian Leverkühn’ün yaratıcılığını arttırsın diye Avusturya’da frengi olduğu görünümünden bile belli olan bir hayat kadını ile yatarak bile bile frengi kaptığını yazdı. Schoenberg Hitler'den kaçtığı Kaliforniya'da bu kitapta yazılan bestecinin kendisine benzetilmesi üzerine sinir krizi geçirdi ve orada alışveriş yapmakta olan başka bir göçmen alman yazarı Lion Feuchwanger'in eşinin üzerine bir gün yürüyerek, "Frau, frau her şey yalan benim frengi geçirmediğimi herkes biliyor" diye de bağırdı.

Yaratıcı düşünen nüfusu pek fazla olabilen Viyana’da herhalde fazla talepten olsa gerek 1820’lerde 10 bin adet hayat kadını olduğu biliniyor tabii ki bunların çoğunluğunun tıbbi kontrolden geçtikleri de yoktu.

Doktor Faustus kitabında Thomas Mann’ın frengi ile yaratıcılık arasında bağ kurması aslında şaşırtıcı değildi.

Büyük yazar yaratıcı insanların hastalıklarıyla yaratıcılıkları arasında kuvvetli bir bağ olduğunu düşünüyordu. Dostoyevski üzerine yaptığı çalışmada yaratıcının hastalıkları ile onun yaratma güçleri arasındaki bağlantıları vurgulamıştı. Schopenhauer ve Nietzsche’den Goethe ile birlikte çok etkilenmiş olan Thomas Mann, Nietzsche’de de hastalık ile yaratıcılık bağlantısına işaret eder.

Joyce, Proust, Virginia Woolf gibi yazarların kendi içlerine, benliklerine dönmeyi bir sanat haline getirip, kendi benliklerinden iç sesleriyle, bilinç akışlarıyla edebi şaheserleri yaratmalarından sonra büyük yazar ve düşünür Thomas Mann da hayatın zor karmaşıklığından ve kendi iç dünyasından büyük bir edebi sanat yarattı.

Sanatçıların ve entelektüellerin psikolojilerini anlama çabasıyla ve kendi sorunlu psikolojisini çözümlemeye çalışan eserleriyle edebiyat tarihinde bir anıt haline geldi Mann.

Hayatın zorlu dalgalanmalarından ve yazarın kendi iç dünyasından sanat yaratmaya girişmiş bir insanın hayatın getirdiği zorlukların başında olanın hastalık konusunda bu kadar fazla düşünmesi normaldi.

Yazar Susan Sontag (1933-2004) kendisi de kanser olduktan sonra hastalığı sürecinde yaşadıklarından bir teori ortaya çıkardı.

'Metafor Olarak Hastalık' kitabı 1978'de çıktıktan sonra bayağı okundu ve tartışıldı. Sontag kitabında bazı hastalıkların değişik dönemlerde paradigmatik hastalık, metafor hastalık olduklarını söylüyor. Bir hastalık metafor haline getirilince hasta olan kişiler hakkında da sanki bundan bir suçları varmış gibi söylemler geliştirilebildiğini söylüyor Sontag. Bu söylemler nedeniyle her metafor hastalığın döneminde toplumsal söylemleri çok belirleyici olabildiğini ve bu hastalığı düzgün düşünebilmek için resmi söylemlerin dışına çıkılmasını zor da olduğunu belirtiyor,

Sontag 19'uncu yüzyılın metaforik hastalığının verem olduğunu 20'nci yüzyılda bunun ilk önce kanser sonra da AİDS olduğunu anlattı. Üç hastalık durumunda bunu olan hastaları hasta oldukları için kabahatli bulan söylemler vardı.

Salgın günlerinde virüsü kapanların iyi korunmadıkları için suçlu olabileceği söylemlerinin acaba Kovid'i de paradigmatik hastalık kategorisine sokmaya yetip yetmediğini ilerde göreceğiz.

Aslında ben yüzyılın metafor hastalığı olarak kadınların çekmek zorunda oldukları bir hastalığı düşünüyorum.

Hastalığın adı Endometriosis. Nadir görülen bir hastalık olmadığı halde üzerinde fazla tartışıldığını görmezsiniz. Çünkü bu hastalık 21'inci yüzyılın bu döneminde bile birçok toplumda tabu olarak kabul edilen adet kanaması ile bağlantılı. Bu tür konularda en açık fikirli olduğunu söyleyen ABD de bile endometriosis açıkça konuşulmuyor. Gelişmekte olan ülkelerde sanki konu hiç yokmuş farz edilebiliyor.

Konuşulmuyor üzerinde Çünkü dediğim gibi çoğu insanın önyargısı olan adet kanaması ile bağlantılı ve kadının tüm benliğini tahrip etme ihtimali olmasına rağmen erkek hakim tıp dünyaları bu işe el atmıyorlar.

Teknik açıklamasına tabii ki giremeyeceğim ama bu hastalıkta adet kanaması vücudun dışına değil içine doğru akıyor ve içe aktığında çeşitli organlara adet kanı yapışıp çikolata kisti denilen kistler oluşuyor ve bu bir süre sonra kadına normal hayatını sürdüremeyecek kadar büyük acılar verebiliyor.

Bu hastalığın kadının benliğini tahrip etmesi ihtimali büyük. Aile hayatları, seks yaşamları cehennem olabiliyor ve normal hayatın tamamen dışına bile çıkmak zorunda kalabiliyorlar

Sendromları gösteren kadınlar ise bu konuda bilgi sahibi olmayanlarca kadına özgü durum veya rutin adet dönemi sinirlilik durumu gibi yorumlarla damgalanabiliyorlar ve büyük acılara neden olan hastalık tedavisiz kalabiliyor.

Bence çağımızın metaforik hastalığı kesin endometriosis. Kadınlara değer veriliyorsa bu hastalık hakkında bilinç acilen arttırılmalı.