Yıpranma hakkı nedir? Yıpranma hakkı kimleri kapsıyor?
Sosyal Güvenli Kurumu tarafından yapılan açıklamalarda her mesleğin ortamı ve iş yükü aynı olmadığından daha ağır ve yorucu işlerde çalışan kişiler çalışma sürelerine ek olarak erken dönemde emekli olabilmektedir.
Yıpranma Hakkı Nedir?
Fiili hizmet zammı olarak da bilinmekte olan yıpranma hakkı, zor mesleklerde çalışmakta olan işçilerin kazanmış olduğu haklardan bir tanesidir. Bu hak sayesinde prim günlerini doldurmak ve daha erken bir dönemde emekli olmak mümkün olmaktadır. Çalışma şartları zor olan mesleklerde işçilerin daha erken sürede emekli olmasını amaçlamakta olan bir durumdur. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre fiili hizmet zammı olarak bilinen yıpranma payı, diğer mesleklere oranla daha fazla gayret gösterilmekte olan işlerde çalışmakta olan işçilere fazladan prim günü verilerek erken emekli olmalarının sağlanmasına olanak sağlanmaktadır.
İşin riskine ve niteliğine bağlı olarak 60, 90 ya da 180 gün prim verilebilmektedir. Yıpranma payı olan bir meslekte çalışan işçi, her yıl için 60 gün fiiliz hizmet zammı almakta ise 12 ay çalıştığında 14 ay çalışmış gibi kabul edilmektedir. Normal bir işte çalışmakta olan kişinin emekliliği 360 gün şeklinde hesaplanmaktadır. Yıpranma payı olan mesleklerde çalışa bir kişinin ise 420 ile 540 olarak hesaplanması gerekmektedir. Bir işçinin bu haktan faydalanabilmesi için 3600 gün boyunca çalışmış olması gerekmektedir. Bu pay ise fiili hizmetten sayılmaktadır.
Yıpranma Hakkı Kimleri Kapsıyor?
Yaklaşık 45 meslekte bu durumun var olduğu bilinmektedir. Bu mesleklerde 3600 gün boyunca çalışmış olan kişiler bu haktan faydalanabilmektedir. Kurşun ve arsenik, cam atölyesi, sıva, alüminyum demir çelik, döküm ve asit üretimi fabrikalarında çalışan ve aynı zamanda basında, emniyette, MİT’te çalışmakta olan kişilerin bu haklardan faydalanabilmekte olduğu bilinmektedir. Her bireyin bu konuda mutlaka bilgilendirilmesi ve haklarından haberdar olması gerekmektedir. Yıpranma hakkın kimleri kapsıyor sorusu kısaca bu şekilde verilebilmektedir.
Yıpranma Hakkı Olan Meslekler
Yıpranma hakkı bulunmakta olan mesleklerin neler olduğu sıkça merak edilen konular arasında yer almaktadır. Genel olarak bakıldığında yıpranma hakkı olan meslekler arasında şunlar yer almaktadır:
Yıpranma Hakkı Hangi Mesleklerde Var?
Cam atölye ve fabrikalarında çalışmakta olan işiler cam yapımında kullanılmakta olan maddeleri toz haline getirme, eleme ve karıştırma işlerinde çalışmakta oldukları, basınçlı hava ve kum püskürtmekte olan cihazlar ile iş yaptıkları için sektördeki işçilere 60 gün hizmet süresinin eklenmekte olduğu bilinmektedir.
Çimento ve ilkel maddeleri kırma, ufalama gibi mesleklerde çalışmakta olanlara da 60 gün eklenmektedir. Diğerlerine oranla daha fazla fiili hizmet süresi almakta olan meslekler arasında maden ocaklarında, tünel ve kanalizasyon yapımında çalışmayı gerektirmekte olan yani yer altında çalışmakta olan kişiler bulunmaktadır. Bu işçilere yıllık olarak 180 gün fiili hizmet eklenmekte olduğu bilinmektedir. Böylelikle daha erken dönemde emekli olmaları sağlanmaktadır.
