Akkuyu'nun perde arkası: Özgüvenli işleyiş...
Mersin'de yapımı devam eden Akkuyu Nükleer Güç Santrali inşaatının en büyük hissedarı Rus devlet şirketi Rosatom, ana yüklenici/yapımcı olan Rus Titan 2 ve Türk şirketi İçtaş Joint Venture ile ortaklığı olan sözleşmeyi feshetti. İçtaş'ın sözleşmeye aykırı davrandığı ve iş güvenliğini sağlamadığı gerekçesiyle yapılan fesihten sonra Titan yine başka bir Rus şirketi ile ortaklık kurdu ve sözleşme imzaladı. Yani aslında ana yüklenici şirketteki Türk ortak tasfiye edilmiş oldu. Tamamlandığında Türkiye'nin enerji ihtiyacının yüzde 12'sini karşılayacak, yüzde 93'ü Türk 25 bin personelin çalıştığı 2 bin 200 mühendisin görev yaptığı 20 milyar dolarlık Akkuyu Santrali'nin en kritik üretim aşamalarına geçildiği dönemde Türk firmanın projeden çıkarılması, endişelere ve soru işaretlerine yol açtı. Umarım ki bu kritik proje planlandığı gibi zamanında bitirilir ve Türkiye, enerji açığının önemli bir bölümünü karşılarken, devam projeleriyle barışçıl nükleer enerji yeteneğine de kavuşmuş olur. Habertürk'ten Bülent Aydemir yazdı...
Akkuyu Nükleer Güç Santrali, hem Türkiye’nin kazanacağı yetenekler, hem Rusya, hem de batı ile ilişkilerinde kritik önem taşıyor. Her şeyden evvel bu projeden yüzde 50 oranında ana yüklenici Türk firmanın çıkarılması, şu anlama geliyor:
Eskiden proje şirketi tamamen Rus (projenin mantığına göre normal) Ana yüklenici (dizayn yerleştirme ve yapım) firma yarı yarıya Türk ortaklığıyken; şimdi hem proje hem yüklenici firma yüzde yüz Rus oldu. Böylece Türkiye, bu teknolojiden, know how kazanamayacak. Uluslararası rekabete dahil olamayacak; sadece alt taşeron seviyesinde işgören olarak kalacak. Milli açıdan önemli olan konu bu; yoksa fesih haklı mı haksız mı o konu tarafları ve hukuku ilgilendirir. Ancak mevcut durumda milli çıkarlar söz konusu… Türkleri alt taşeron seviyesinde bile tutup tutmayacakları Rusların insafına kaldı. Yerli mal yerli işçi mühendis kullanıp kullanmayacakları da…
Projenin kurulumu; yap-sahip ol-işlet modeliyleydi. Büyüklüğü ve istihdam kapasitesi ile önemli bir proje olan Akkuyu, Ruslar’a göre hızlanacak ve zamanında bitirilecek. Proje şirketi olan ve yüzde yüz Rus ortaklı Akkuyu Nükleer A.Ş.’nin sözleşmeyi feshetmesinin perde arkası gelişmeleri ve analizleri şöyle:
YENİ SÖZLEŞME YAPILDI
Akkuyu Nükleer, fesih kararının ardından TSM isimli bir firmayla yeni sözleşme imzaladığını duyurdu. Firmanın genel müdürü Anastasia Zoteeva TSM'nin Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulan bir Türk şirketi olduğunu ifade etti. Ancak IC İçtaş, TSM'nin Rus TITAN-2 şirketinin alt şirketleri aracılığı ile doğrudan ve dolaylı olarak yüzde yüz hissedarı olduğunu açıkladı. TSM'nin merkezinin Rusya’da bulunduğu belirtilerek, "Tüm mühendislik, tedarik ve inşaat işlerinin (EPC) tek bir Rus şirketine hileli, hukuk tanımaz bir şekilde verilmesi; Projenin yönetimindeki Türk şirketlerinin varlığını bir oldu bittiye getirerek bitirmeye, projenin yönetim kadrolarında yer alan 3000’e yakın Türk personeli ve bu kadronun yönetiminde çalışan yüzde 93’ü Türk 25 bin kişilik çalışan kadromuzu tasfiye ederek Türk şirketlerini sadece standart inşaat işleri yapan alt taşeron seviyesine indirgemeye çalışmaktır" denildi.
İDDİALAR CİDDİ
Bütün meselelerde olduğu gibi Akkuyu konusuna da milli bir mesele olarak bakıyorum. Başlangıçta projenin parasını Ruslar harcasa da Türkiye alım garantisiyle elektriğe para ödeyecek. Türk halkının parası, orada çalışan işçi, mühendis ülkenin Mehmedi, Ahmedi. Firma, Türk firması… İçtaş’ın projeden çıkarılmasına ilişkin konuyu bilen içeriden uzmanlar şunları söylüyor:
1- Türk firmanın projeden çıkarılması, “Bizim işimiz değil, Ruslar’ın kendi bileceği iştir” diyen bu işten hiç anlamıyordur. Türkiye’nin enerjisinin önemli bir kısmını sağlayacak şirket, Türkiye’nin verdiği izinle stratejik yatırım onayı almış bir şirket. Bunu da en geç şu zamanda, en fazla şu fiyata yapacağım diye söz vermiş ve ona göre de fiyat almış.
2- İnşaatın en stratejik fazına, en önemli yerine gelindi; kubbe kapanıyor, iş bitiyor. 9 aylık süre kalmış ve çok iyi yetişmiş 2 bin 200 beyaz yakalı, pırıl pırıl mühendis var. Bunlar her geçen gün işi öğrendiler. Ruslar bütün yönetimi alınca bizden bir kişi bile kalmayabilir. Bu tip tecrübeli mühendislere sahip olmamız lazım.
3- Akkuyu’dan sonra Sinop’u biz yapalım istiyoruz ancak Ruslar’ın böyle bir niyeti yok. Bugün olmasa yarın; yarın olmasa öbür gün, böyle bir aksiyon alacaklardı. Madem IC İçtaş bu kadar kötüydü, neden başka bir Türk şirketi getirmediniz? Getirilseydi; bu daha iyi deme imkânımız olurdu. Bunlar bize bu işi anlatmak, göstermek istemiyorlar.
4- Madem İÇTAŞ, yüklenici firma değil neden başta onayını aldılar? Genel Müdür değişikliği için Türkiye’den onay aldılar. Yüzde 50-50 Rus-IC ortaklığı, 4 senedir çalıştı. Alırken soruyor; çıkarırken sormuyor.
5- İstediği an, “tuvalet temiz değil” gerekçesiyle kapatma hakkı var. “Devlet bir şey yapamaz” laf. Devletin istediği an, istediği şeyi yapması lazım. Hükümetler arası anlaşmanın 5. maddesine göre danışarak bunu yapmanız gerekirdi.
6- Şu anda sahada bir kişi bile yok. Firmayı çıkarmadan önce madem taahhütlerle ilgili sıkıntı vardı niçin Nükleer Danışma Kurulu’nu kullanmadı. NDK orada sahada. Anında buna el koyabilir. Niye yapmadı?
7- Türk şirketinin hakkı var; onu alıp Rus şirketine veriyorsun. Dünyada ender nükleer inşaat bitiren ve çalışan şirket olacaktı. Ayrıca içeride milyarlar değerinde makine ekipman ortaklığın ve İçtaş’ın var. Bunlar ne olacak, belli değil…
RUSLAR’IN İDDİALARI
Firmanın son dönemde bazı alanlarda problemli, kötü işler çıkardığı ifade ediliyor. Taşeronların ödemelerinde, çalışanların ödemelerinde problemler çıktığı belirtiliyor. Çalışma güvenliği sağlanamaması nedeniyle 3 yılda 30’a yakın işçinin öldüğü iddia ediliyor. Nükleer santralin beton kalitesinde sıkıntı yaşandığı ancak daha önce yaşanan bu sıkıntıları İçtaş’ın giderdiği belirtiliyor. Ruslar daha önce yüzde 48 oranında Türk ortak ve Türkiye’nin para koymasını istemiş ancak 3 yıldır bu talepleri karşılanamamıştı. Rus Sayıştay’ı da bu yönde rapor verdi. Rus Başkanlık görevlileri de bazı hataları yerinde tespit etti.
*Haberin görselleri İHA tarafından servis edilmiştir.
