Depreme dair bilinmesi gereken bilimsel gerçekler! İlk deprem ölçümü ne zaman yapıldı?
Ülkemizde meydana gelen depremlerin ardından afetlere yönelik bilinmesi gereken bilgiler giderek artıyor. Bunların en başında deprem anında ve sonrasında neler yapılması gerektiği yer alıyor. Bir diğeri deprem bilimine dair bilinmesi gereken doğru bilgiler ve önlemler alınırsa önüne geçilebilecek bir doğal afet olduğu gerçeğidir. İşte, depremlere dair bilinmesi gereken bilimsel gerçekler...
DÜNYADA YAŞANAN EN BÜYÜK DEPREM HANGİSİDİR?
Dünyada meydana gelen en büyük deprem 22 Mayıs 1960'ta oluşan 9.5 büyüklüğündeki Şili depremidir.
DÜNYADA EN AZ SALLANAN KITA HANGİSİDİR?
Yeryüzünde depremin en az yaşandığı kıta Antartika'dır.
DEPREMİN BÜYÜKLÜĞÜ MAGNİTÜD VE ŞİDDETİ ARASINDAKİ FARK NEDİR?
Depremin büyüklüğü, Magnitüd olarak ifade edilir ve açığa çıkan enerjinin ölçüdür. Depremin şiddeti ise yapılar ve insanlar üzerindeki etkilerinin ölçüsü olarak ifade edilir.
DEPREMİN BÜYÜKLÜĞÜ (MAGNİTÜD) NEDİR?
Depremin Magnitüdü, belli bir zaman dilimi içinde kaydedilen sismogram üzerindeki deprem dalgalarının genliğinin logaritması olarak tanımlanır.
DEPREMİN ŞİDDETİ NEDİR?
Depremin yer yüzeyindeki etkileri depremin şiddeti olarak tanımlanır. Şiddetin ölçüsü, insanların deprem sırasında uykudan uyanmaları, mobilyaların hareket etmesi, binaların yıkılması ve toplam hasar gibi çeşitli kıstaslar göz önüne alınarak yapılır. Şiddeti tanımlamak için birçok ölçek geliştirildi.
Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı değiştirilmiş Mercalli Şiddet Ölçeğidir (Modified Mercalli (MM) Intesity Scale). Bu ölçek, Romen rakamları ile belirlenen 12 düzeyden oluşur. Şiddet depremin kaynağındaki büyüklüğü hakkında doğru bilgi vermemekle beraber, deprem dolayısıyla oluşan hasarı yukarıda belirtilen etkenlere bağlı olarak yansıtır.
RİCHTER ÖLÇEĞİ NEDİR?
Richter Ölçeği depremin büyüklüğünü ölçen ve tanımlayan bir matematiksel formüldür.
ARTÇI DEPREM NEDİR VE NE KADAR SÜREYLE DEVAM EDER?
Ana depremi izleyen daha küçük sarsıntılarda oluşur. Artçı depremlerin kesin belirli bir süresi yoktur. 1 ay ya da 2 yıl sürebilir.
DEPREMİN SÜRESİ NE KADARDIR?
Fayın kırılma derecesine bağlı olarak iki veya üç dakika ya da daha kısa sürebilir.
FAY KIRILMASI NEDİR VE DEPREM OLAN HER YERDE FAY VAR MIDIR?
Yerkabuğunu oluşturan kayaçların bir yüzey boyunca kırılması ve oluşan iki parçanın birbirine göreceli olarak yer değiştirmesidir.
Eğer yoksa bile yeni bir tane oluşmuş olabilir.
DEPREM P VE S DALGASI NEDİR?
P Dalgası: Kayıtçılara ilk ulaşan deprem dalgasıdır. Hızı kabuğun yapısına göre 1.5 ile 8 km/sn arasında değişir. Tanecik hareketleri yayılma doğrultusundadır. Yıkım etkisi düşüktür.
S Dalgası: Kayıtçılara ikincil olarak ulaşan deprem dalgasıdır. Hızı P dalgası hızının yüzde 60'ı ile 70'i arasında değişir. Tanecik hareketleri yayılma doğrultusunda dik ya da çaprazdır. Yıkım etkisi yüksektir.
ALETLE DEPREM ÖLÇÜMÜ İLK KEZ NE ZAMA YAPILMIŞTIR?
İlk sismokop M.S. 132 yılında Çinli filozof Chang Heng tarafından icat edilmiştir. Bu aygıt ayaklı bir vazo üzerine eşit aralıklarla yerleştirilmiş 8 tane ejderha başı ile vazonun ayağı üzerine yerleştirilmiş 8 tane kurbağadan oluşur.
Kurbağların açık olan ağızları ejderhalara doğru dönüktür. Deprem sırasında ejderlerden bazıları ağızlarındaki bilyeyi kurbağaların ağzına düşürür. Hangi ejderin bilyesi düşmüşse sarsıntınn doğrultusu o yönde olduğu hesaplanır.
Aletin yaklaşık 750 km uzaklıklardaki depremleri algılayabildiği söylenir. Aletin gövdesini oluşturan vazonun içerisindene bir düzenek olduğu bilinmemektedir. Bu konudaki en yaygın görüş, vazo içerisinde çok duyarlı bir sarkaçın yer aldığı düşünülür.
Kaynak: Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü
