Fazla çalışma ücretinde bu sınıra dikkat!
Bazı işyerlerinde işe girerken yapılan sözleşmelerde "fazla mesai ücrete dahil" edilebiliyor. Bu tür sözleşmeler hukuken geçerli sayılıyor. Ancak, "ücrete dahildir" denilen fazla mesai süresinde sınır uygulanıyor. Sınırı aşan fazla mesailerin ücretinin işverence ayrıca ödenmesi gerekir. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, fazla mesai ücretleri ile ilgili merak edilenleri yazdı
İş Kanunu’na göre, haftalık çalışma süresi 45 saattir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışmadır. Haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Örneğin haftada 5 gün çalışılan işyerlerinde günlük 9 saat, haftada 6 gün çalışılan işyerlerinde günlük 7.5 saat olarak uygulanır.
Kimi durumlarda ise bazı haftalar 45 saatin altında, bazı haftalarda üstünde olmak üzere çalışma süresi belirlenebilir. Bu şekilde denkleştirme yapılan işyerlerinde iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmesi ile dört aya kadar çıkartılabiliyor. Turizm sektöründe ise iş sözleşmesiyle 4 aya kadar denkleştirme yapılabiliyor, toplu sözleşmeyle de 6 aya çıkartılabiliyor.
Denkleştirme yapılan işyerlerinde bazı haftalarda çalışma süresi toplam 45 saati aşsa bile bu çalışmalar fazla çalışma sayılmıyor.
ÜCRETE DAHİL EDİLEN FAZLA ÇALIŞMA SINIRSIZ DEĞİL
İşe girerken işçi ile işveren arasında imzalanan sözleşmelere kimi işyerlerinde “fazla mesai ücrete dahildir” şeklinde ibare konulabiliyor. “Fazla çalışma ücrete dahildir” veya “fazla çalışma ücreti bordroya dahildir” şeklinde hüküm bulunan sözleşme ile çalıştırılan işçiye ne kadar fazla çalışma yaparsa yapsın ücret ödenmemesi söz konusu değil. Kanuna göre, fazla çalışma yılda 270 saati aşamaz. Yargıtay, bu sınırlamadan hareketle yıllık 270 saati aşan fazla çalışma ücretinin işçiye ayrıca ödenmesini istiyor. Buna göre, haftalık 5 saat 30 dakikayı, aylık 22.5 saati aşan fazla çalışma ücretinin o ay işçiye ayrıca ödenmesi gerekiyor.
Fazla çalışma sürelerinin hesabında yarım saate kadar olan süreler 30 dakika, yarım saati aşan süreler ise 60 dakika kabul ediliyor. 1 saat 15 dakika fazla çalışan işçi 1 saat 30 dakika fazla çalışma ücretine hak kazanır. Fazladan 40 dakika çalışan işçinin de 1 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilir.
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ YÜZDE 50 ZAMLI ÖDENİR
Fazla çalışılan süreler için işçilere saat başına, normal saat ücretinin yüzde 50 fazlasıyla ödeme yapılır. Örneğin, brüt ücretin 5 bin lira olduğu bir işyerinde (aylık 180 saat üzerinden hesaplamayla) saatlik ücret 27.77 TL’dir. Bu işyerinde bir saat fazla çalışma için işçiye brüt 41.66 TL ücret ödenmesi gerekir.
İŞÇİ FAZLA MESAİ İDDİASINI İSPATLAMAKLA YÜKÜMLÜ
İşçi - işveren arasındaki davalarda fazla mesai alacakları da dava konusu olur. Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. Yargıtay’a göre, işçinin imzasını taşıyan bordro, sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğinde kabul edilir. Bunun anlamı şudur: Bordronun sahteliği kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır.
Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil olarak kabul edilir. Fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tanık göstermek de mümkündür. Ancak, Yargıtay işveren ile kendisi de davalık olan işçilerin tanıklığını kabul etmiyor. Fazla çalışma yaptığını kanıtlamak için gösterilecek tanığın, işveren ile davalı olmaması gerekiyor.
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNDE BEŞ YILLIK ZAMAN AŞIMI
Fazla çalışma alacakları için beş yıllık zaman aşımı süresi uygulanıyor. Bir işçi on yıl boyunca fazla mesai ücretlerini almamış olsa bile sadece son beş yılın fazla mesai ücretlerini talep edebilir. Beş yıllık süre, davanın açıldığı tarihten önceki dönemi kapsar. Fazla çalışma davası açacak kişiler dava açmak için gecikirlerse, hak iddia edebilecekleri 5 yıllık dönem geciktikleri süre kadar azalır.
