Gökyüzünde yeni bir hayat: Bir bebek uçakta doğarsa hangi ülkenin vatandaşı olur?
Uçakta doğan bir bebeğin vatandaşlığı, kulağa ilginç bir varsayım gibi gelse de aslında nadir de olsa gerçek hayatta karşılaşılan bir durumdur. Vatandaşlık, bebeğin nerede doğduğuna, ebeveynlerinin uyruğuna ve uçağın bağlı olduğu ülkeye göre belirlenebilir. Peki, bir uçakta doğan bebeğin vatandaşlığı hangi kurallara göre belirlenir?
Uçakta doğum, nadir karşılaşılan ancak oldukça ilginç hukuki sorulara yol açan bir olaydır. Gökyüzünde dünyaya gelen bebeklerin vatandaşlığının nasıl belirlendiği, doğdukları hava sahasına, ebeveynlerinin uyruğuna ve hatta uçağın bağlı olduğu ülkeye göre değişkenlik gösterebilir. Peki, bir bebek uçakta doğduğunda hangi ülkenin vatandaşı olur?
VATANDAŞLIK BELİRLEMEDE İKİ TEMEL KAVRAM: JUS SOLI VE JUS SANGUINIS
Birçok ülke, vatandaşlık vermede iki temel ilkeye dayanır: “jus soli” (toprak hakkı) ve “jus sanguinis” (kan hakkı). “Jus soli” prensibine göre, bir bebek bir ülkenin toprakları ya da hava sahası içerisinde doğduğunda o ülkenin vatandaşlığını kazanır.
Özellikle ABD, Kanada gibi ülkelerde bu ilke geçerlidir. “Jus sanguinis” ise vatandaşlığın ebeveynlerin uyruklarına bağlı olarak belirlendiği sistemdir. Bu ilkeye göre, bebekler ebeveynlerinin vatandaşlığına sahip olurlar.
UÇAKTA DOĞAN BEBEKLERİN VATANDAŞLIĞI
Bir uçakta doğan bebeğin vatandaşlığının belirlenmesi, uçağın hangi ülkenin hava sahasında olduğu, bebeğin doğduğu yer ve ebeveynlerin uyruğuna göre değişir.
Eğer uçak bir ülkenin hava sahasında bulunuyorsa ve o ülke jus soli ilkesine göre vatandaşlık veriyorsa, bebek bu ülkenin vatandaşı olabilir. Örneğin, ABD hava sahasında doğan bir bebek otomatik olarak ABD vatandaşı olur.
Ancak bebek uluslararası sularda veya herhangi bir ülkenin hava sahası dışında doğarsa, ebeveynlerin vatandaşlığı dikkate alınır. Eğer ebeveynlerin vatandaşlığı belli bir nedenle geçerli değilse, bebek uçağın kayıtlı olduğu ülkenin vatandaşlığını alabilir. Bu durumda, uçak hangi ülkeye kayıtlıysa, bebek o ülkenin vatandaşı sayılabilir.
ÖRNEKLER VE GERÇEK HAYAT DURUMLARI
Tarihte uçakta doğum vakalarına çok nadir rastlanmaktadır. Bunun en önemli nedeni, birçok havayolu şirketinin hamile kadınların uçuşuna sınırlama getirmesidir.
Genellikle hamileliğin son üç ayında kadınların uçakla seyahat etmelerine izin verilmez. Bu nedenle uçakta doğum vakaları nadirdir ve sadece istisnai durumlarda gerçekleşir.
Eylül 2021'de Türk Hava Yolları'nın İstanbul’dan Chicago’ya yaptığı bir uçuşta bir yolcu, uçuş esnasında bir bebek dünyaya getirdi. Temmuz 2019’da ise Doha’dan Beyrut’a yapılan bir uçuşta bir başka doğum vakası kaydedilmiştir.
Kaynak: Business Day, People
