İsimler bazen neden kolay unutuluyor? Yoksa insan hafızası zayıf mı?
Özellikle yeni tanışılan kişilerin isimleri, bazen kısa bir sürede unutulabiliyor. Sonrasında o kişiye hitap etmek için isminin ne olduğu uzun uzun düşünülse bile! Peki sadece bir kere görülen bir yüz unutulmazken, neden isimler kolayca unutulabiliyor?
Psikolog Tom Stafford, isimleri unutmanın hafızamızın en yaygın hatalarından biri olduğunu, ancak onları kalıcı kılmanın yolları olduğunu söylüyor.
İnsanlarla ilk tanıştığımızda neden adlarını unutuyoruz? "Bir kişiyle ilgili diğer her türlü ayrıntıyı hatırlayabiliyorum ama adlarını tamamen unutuyorum." bu söylem hemen hemen hepimizin karşılaştığı bir durumdur.
Neyse ki cevap, belleğin doğası hakkında temel bir şeyi öğrenmeyi içeriyor. Aynı zamanda, birisiyle bir saat boyunca konuşup sadece adını unutmaktan kaynaklanan sosyal durumdan kaçınmanıza yardımcı olabilecek bir çözüm sunar.
Bunun neden olduğunu bilmek için, anılarımızın her tür bilgi için ayrı klasörler ve "İsimler" etiketli gerçekten parlak renkli bir klasör içeren basit bir dosyalama sistemi olmadığını anlamamız gerekiyor.
Aksine, zihinlerimiz çağrışımsaldır. Birbirine bağlı bilgi kalıplarından oluşur. Bu yüzden hayal kuruyoruz. Her bir öğe birbiriyle bağlantılıdır, mantıkla değil, zaman, yer tesadüfleriyle, bilgiyi nasıl öğrendiğinizle ve ne anlama geldiğiyle…
Aynı çağrışımsal ağ, cevaptan bir soru tahmin edebileceğiniz anlamına gelir. Yani hafıza kasıtlı olarak bu şekilde inşa edilmiştir ve şimdi isimleri unutmamızın nedenini görebiliriz. Anılarımız harikadır, ancak onu ne kadar çok hatırlamak istediğimize değil, yeni bilgilerle ne kadar çok ilişkilendirme yaptığımıza yanıt verirler.
Sorun şu ki, yeni arkadaşınızın adı, konuşmayla ilgili başka hiçbir şeye bağlamadığınız rastgele bir bilgi parçasıdır.
Biriyle ilk kez tanıştığınızda adını öğrenirsiniz, ancak hafızanız için muhtemelen bildiğiniz hiçbir şeyle bağlantısı olmayan ve onlar hakkında daha sonra öğreneceğiniz diğer hiçbir şeyle bağlantısı olmayan keyfi bir bilgi parçasıdır. Muhtemelen işlerini, hobilerini ve ailelerini falan öğrendiğiniz sohbetinizden sonra, tüm bu bilgiler hafızanızda bağlantılı hale gelir. Balık tutmayı seven ve araba satan, ancak olta takımı satmaktan vazgeçmeyi tercih eden mavi gömlekli bir adamla konuştuğunuzu hayal edin. Şimdi bir parça bilgiyi hatırlayabiliyorsanız ("araba sat") zinciri diğerlerine kadar takip edebilirsiniz ("araba satıyor ama ondan vazgeçmek istiyor", "olta takımı satmak için ondan vazgeçmek istiyor", "balık tutmayı seviyor" ve benzeri).
Neyse ki, bu bağları güçlendirmenin yolları var, böylece diğer anılarla sağlamlaşıyor. Hafızanın bazı temel ilkelerini kullanarak adı nasıl hatırlayacağınız aşağıda açıklanmıştır.
İlk olarak, size söylenen herhangi bir ismi tekrarlamalısınız. Pratik, öğrenmenin altın kurallarından biridir: daha fazla pratik, daha güçlü anılar oluşturur. Ek olarak, birinin adını kullandığınızda, onu fiziksel olarak söylerken kendinizle ve aynı zamanda hafızanızdaki konuşmanın o anki konusuyla ilişkilendirirsiniz ("Yani, James, balık tutmakla ilgili seni bu hale getiren şey nedir? Bunu çok sevdim?").
İkinci olarak, az önce öğrendiğiniz ad ile zaten bildiğiniz bir şey arasında bağlantı kurmaya çalışmalısınız. Bağlantının tamamen saçma olması önemli değil, sadece ismin hafızada kalmasına yardımcı olacak bir bağlantı bulmanız önemlidir. Örneğin, belki adamın adı James'tir ve lise arkadaşınızın adı James'tir ve bu adam mavi gömlek giyse de lise James sadece siyah giyerdi, bu yüzden asla mavi giymezdi. Komik ve uydurulmuş bir çağrışım ama hatırlamana yardımcı olabilir.
Son olarak, adlarını onlar hakkında başka bir şeye bağlamaya çalışmalısınız. İsim ile onlar hakkında öğrendiğin bir şey arasında köprü kurmak için aklınıza gelen ilk şeyi alın. Örneğin, James bir tür İncil ismidir, sonuçta Kral James İncilini alırsınız ve James J ile başlar, tıpkı İncil'de balina tarafından yutulan Jonah gibi ve bu James balık tutmayı sever, ama bahse girerim tercih eder onlar tarafından yakalanmak için onları yakalamak.
Yaptığınız bağlantıların tuhaf veya garip olması önemli değil. Kimseye söylemek zorunda değilsin. Aslında, kimseye söylemesen daha iyi olur, özellikle de yeni arkadaşına! Ancak bağlantılar, hafızanızda bir çağrışım ağı oluşturmaya yardımcı olacak ve bu ağ, onları başka biriyle tanıştırma zamanı geldiğinde isimlerinin aklınızdan çıkmasını durduracaktır.