Geçen yılın eylül sonunda en yüksek faizin verildiği üç aylık mevduata parasını bağlayanlar sonraki üçer aylık dönemlerde faiziyle birlikte yeniden aynı vadeye yatırdıysalar bir yılda net getirileri yüzde 43.5 oldu.
Aslında bu getiriyi bütün mevduatlar veya vadeler elde edemiyor. Çünkü büyük montanlı mevduatlara bankalar daha yüksek faiz verirken, orta ve küçük montanlı mevduatlara ortalamanın altında faiz uyguluyor. Bu durum Merkez Bankası araştırmasıyla tesbit edilmiş durumda.
➔Peki aynı dönemde yanı eylül itibariyle son bir yılda gerçekleşen enflasyon ne diye bakarsak yüzde 49.38. En iyi faizi veren vadede bile faiz getirisi reel olamadı.
➔Bir yılın sonunda parasına hiç dokunmayıp açıklanan üç aylık faiz oranını alabilenler bile yüzde 4 reel bir kayba uğradı.
DOLAR VE BORSADA ZARAR
➔Diyelim ki TL tasarruf sahipleri mevduat dışı alternatif aradı. Gidecekleri yerlerden ilki döviz. -Bitişikte yer alan tablodan görüleceği gibi dolar son üç ayda yüzde 4.1, 2024 yılının 9 ayında yüzde 15.9, son bir yılda da yüzde 24.6 arttı. Bütün vadelerde doların artışı enflasyonun yarısı düzeyinde.
➔Euro ise biraz daha iyi durumda. Son çeyrekte yüzde 8.7 artan euro bu yılın 9 ayında yüzde 17.1, son bir yılda yüzde 31.2 yükseldi. Ama o da enflasyonun ancak üçte ikisi düzeyini yakaladı.
➔Borsanın son üç aylık durumu kötü, bütün ana endekslerde yüzde 10’a yakın kayıp var.
➔9 aylık dönemde ise bankacılık ve temettü endeksi hisselerinde reel kazançlar söz konusu.
➔Yıllıkta enflasyonun üstene çıkan tek endeks yine banka endeksi. Halka arz endeksinin yıllık kaybı ise yüzde 18’i buldu. Gerisi de zarar ziyan.
KRİPTODAN YÜKSEK KAZANÇ
➔Kayıplara karşılık finansal yatırım araçlarında kazandıranlar da var.
➔Ancak bu kazandıran araçların kökü dışarıda yani dünya piyasalarında prim yaptıklarından ve TL değer kaybettiğinden dolayı Türkiye’de primli.
➔Bunların başında kripto varlıklar geliyor. En büyük kripto olarak Bitcoin 9 ayda yüzde 50’yi getiriyi yakaladı. Son bir yıllık artışı da yüzde 135 oldu.
➔Galaxy Kripto Endeksi’nin yıllık artışı da yüzde 126.6’ya vardı.
ALTINDAN YILLIK %78 GETİRİ
➔Benzer bir durumda olan altın da iyi kazandırıyor. Hatta son çeyrekte en yüksek kazanç yüzde 13.1 ile altından. Yıllık artışı ise dolar bazında yüzde 42.5 düzeyinde
➔Ortadoğu’da savaşın tırmanması, ABD seçimleri, merkez bankalarının talebi, finansal piyasalardan gelen spekülatif talep altının yıldızını parlatıyor.
➔Altın Türkiye’de TL ile alınıp satıldığından dolayı kur artışını da dünya fiyat artışı üzerine ekliyor. Altın bu anlamda karışık, melez bir yatırım aracı. Gram altın fiyatı da 3 bin lira eşiğine dayandı.
➔Bu melezleşmenin etkisiyle altının son çeyrekte dünyadaki yüzde 13’lük fiyat artışı Türkiye’de yüzde 18.4 olarak yansıdı.
➔9 aylık yüzde 27.7’lik artışı yüzde 49.4 ve yıllık vadede yüzde 42.5 primi yüzde 78’e yükseldi.
AMERİKAN BORSALARINDA %30’UN ÜSTÜNDE GETİRİ
➔Dünya borsalarının ortalama pirimi MSCI endeksi ve dolar bazında yüzde 30, teknoloji endeksi Nasdaq’ın ise yüzde 37.5, S&P 500 Endeksi’nin de 34.3.
➔Bu primler de yıllık ve dolar bazında. Son yıllarda yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı finansal portföyündeki artışının nedeni bu.
➔Sıradan tasarruf sahipleri için paradan para kazanma yurtiçinde artık iyice zorlaştı.
➔Faizin en yüksek olduğu dönemi dahi reel kazanç elde edemeden geçiriyorlar.
➔Kazanç ancak çok spekülatif araçlarda, içerden bilgiyle iş yapanlarda ve ip üstünde cambazlık becerisine sahip kişilerde.
➔Bu düşük faizin, en büyük borçlanıcı olarak Hazine’ye de bir faydası yok. Yok ki son 15 yıllık en düşük ve negatif faiz döneminde Hazine’nin faiz ödemesi ana para ödemesini geçiyor.
