Yeryüzünde yarım yüzyılı devirmiş bir grup arkadaş çocukluğumuzu ortamıza almış öve öve bitiremiyorduk geçenlerde! Yok hep sokakta oynarmışız, yok komşuların bahçelerindeki ağaçlardan meyve araklarmışız... Mahalle maçlarında gol üstüne gol atan süperstar, misket şampiyonu, çelik çomak kralı çıkardık birkaç saatlik sohbetimizde. Tüm bunlarla ilgili elimizde hepi topu üç beş siyah beyaz fotoğraftan başka da bir şey yok bu arada! Tüm çocukluğumuz yıllar yıllar önce okuduğumuz bir romandan hatırladığımız bölük pörçük parçalar gibi zihnimizde. Nasıl koşardık, konuşurduk, ağlardık, bilmiyoruz. Hepsi kendimizin uydurduğu bir hayal, elimizde anlattıklarımız kanıtlayacak tek bir kanıt yok. Tutunabildiğimiz tek dal, “E bu yarım yüzyılı devirdiysek o çocukluğu da yaşamışızdır! Tak diye bu yaşa gelmedik herhalde...”
Biz çocukluğumuzla el ele bir çember oluşturup ‘kutu kut pense’ oynarken kafası teknolojiye basan bir arkadaşımız, ‘Yapay Zeka’ (AI) ile kendi çocukluğunu canlandırdığını söyledi: “Sizi bilmem ama ben şimdi çocuk olmayı çok isterdim!”
KITALAR ARASINA BATTANİYE GERMEK
Pazar günü bir arkadaşım, “Ne biçim gazetecisin, Boğaz Köprüsü’nden aşağı halı silkeliyorlar, uyu sen” diye mesaj yolladı gülücük emojisiyle. “Ne halısı?” dememe fırsat kalmadı bir de link geldi.
Linki ‘tık’ladım hakikaten de Boğaz Köprüsü’nden aşağı üzerinde ünlü bir ev tekstil mağazasının adı yazan dev bir halı sallanıyordu. Sahilde insanlar halının fotoğrafını çekiyordu. Boğaz Köprüsü’nde şampiyon takımların bayraklarına alışığım ama bir firmanın reklamı için 'halı silkelendiğini' gördüğümü hatırlamıyorum
Arkadaşımı aradım, “Sen mi çektin bunu” diye. Kendisi çekmemiş ona da bir başkası yollamış. Bizim ki her şeyi bilen, bir kül yutmaz olduğu için son derece kendinden emin, “Çok iyi para vermişlerdir bu reklam için baksana herkes konuşuyor” dedi.
Konuşan herkes kim bilmiyorum ama görüntüleri biraz dikkatli inceleyince bir tuhaflık olduğunu görmemek imkansız. Arkadaşıma, “Yapay zekayla yapılmış olabilir bu biraz garip” dedim. Cevabı yapıştırdı: “Firma sosyal medya hesabından paylaşmış oğlum ne yapay zekası!”
REKLAMIN ‘FAKE’ GERÇEĞİ OLMAZ DEMİŞLER
Görüntünün ‘fake’ olduğuna emindim ama bu bilginin üstüne konuyu biraz soruşturdum. Öncelikle böyle yapay zeka ile yaratılan görüntülerin tarihi yapıları büyük şirketlerin reklam panosuna çevirmesinin bir sorumluluğu olup olmadığını merak ettim. Kıtaları birleştiren köprüye reklam amaçlı ‘halı’ asmanın bütçesini öğrenmek istedim.
Bir iki telefon sonrasında Karayolları Genel Müdürlüğü yetkililerinin de gelen ihbarlar nedeniyle hafta sonu bu gerçekte ‘olmayan’ görüntülerin peşine düştüğünü öğrendim. Geçtiğimiz günlerde de İstanbul’da şube açan bir kozmetik mağazasının dev çantalarının TIR’lar üzerinde 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nden geçtiği ve sosyal medyada çok konuşulan görüntüler gibi bu halı görüntüsünün de yapay zekayla üretilmiş bir ‘gerilla marketing’ uygulaması olduğu ortaya çıktı.
Birileri bilmem kaç inç’lik bir ekranda böyle bir görüntü yaratmış sosyal medyada insanları trol’lerken ‘halı’da (battaniyeymiş bu arada) adı yazılı firma da reklam fırsatını kaçırmamış. “Biliyoruz ki hepimiz bu soğuk havada battaniyeleri çektik. Ya film izliyoruz ya sosyal medya da (zavallı –da) vakit geçiriyoruz. Sizi hem sıcak tutan, hem yumuşacık, hem de tasarımlarıyla göz zevkinize festival yaşatan battaniyeleri...” sosyal medya hesabında paylaşım yapmış.
Bu gözlerimize festival yaşatan görüntüler yüzünden hafta sonu Karayolları Genel Müdürlüğü, emniyet güçleri mesai harcamış kimin umrunda! Bugün köprüden battaniye silkeleyen yarın AKM’ye çarşaf gerer, bir başka firma yeni çıkan ayakkabısıyla Göbeklitepe’nin üzerinde gezer! Ne de olsa bir cezası yok!!!
GÖRDÜĞÜMÜZE DE Mİ İNANMAYALIM!
7-8 ay önce Yaşamın Geleceği Enstitüsü, aralarında Elon Musk’ın da bulunduğu teknoloji şirketlerinin yöneticileri ve bilim insanlarının imzaladığı bir bildiri yayınlayarak yapay zeka çalışmalarına ara verilmesi çağırısında bulunmuştu hatırlarsanız. İmzacılar, yapay zekanın insanlığı tehdit etmeyecek şekilde geliştirilmesini özellikle de ‘ahlaki’ bir çerçeveye oluşturulması gerektiğini vurguluyorlardı.
Aradan geçen aylarda kimsenin bu çağrıya uymadığı ortada. Sosyal medya yapay zekayla üretilen içeriklerden geçilmiyor. Zeus’tan Joe Biden’a birçok ‘ünlü’nün DJ setinin arkasında kalabalıkları coşturduğu videolar milyonlarca görüntüleme, yüz binlerce ‘like’ alıyor. Daha dün gördüm Harry Potter ve Dumbldore, Hogwarts’ta Voldemort’la partiliyordu.
Bu ve bunun gibi videolar masum ve eğlenceli ama iş burada duruyor mu işte burası karışık!
Elon Musk’ın dediği gibi ‘otoriter rejimler tarafından yaratılan yapay zeka insanoğlunun karşılaşacağı en büyük tehdit’ olabilir mi? Google CEO’sunu geceleri uykusuz bırakan, yapay zeka ‘ölümsüz bir diktötüre’ dönüşür mü? Bilemiyorum bunlar şimdilik, Black Mirror gibi dizilerin, 'The Creator’ gibi filmlerin konusu...
Ama işte 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nden sallanan ‘battaniye’ gözümüzün önünde, bizi kolayca manipüle edebiliyor!
SCARLETT JOHANSSON YAPAY ZEKADAN DAVACI
Birkaç ay önce bir sosyal medya kullanıcısının tamamen yapay zeka kullanarak yaptığı bir pizza reklamı çok konuşulmuştu dünyada. Reklamdaki ‘insan’lar, ‘pizza’lar her şey yapay zekayla yapılmıştı. ‘Pizze Later’ adlı kullanıcı bu sahte reklam için 3 saatini ‘heba ettiğini’ söylüyordu. İlk bakışta 3 günde çekilecek bir pizza reklamı kadar iyi görünüyordu doğrusu bu 3 saatte yapılan ‘fake’ reklam. Ancak tıpkı bizim köprüden sallanan ‘battaniye’ gibi detaylı inceleyince hatalar anlaşılıyordu. Kendisine bu hatalar hatırlatılan ‘Pizza Later’ eleştirilere, “Daha çok erken siz bir de 7-8 ay sonra görün...” diyordu o günlerde.
İşte 7-8 ay sonra köprüden geçen dev çantalar, sallanan dev battaniyelere geldik. Bilim insanları istedikleri kadar uyarılar yapsın dev şirketler yapay zekayla ‘müşterileri’ manipüle edip reklamlarını yapıyorlar.
Kah hiçbir izin alma gereği duymadan Boğaz Köprüsü’nü kullanıyorlar kah bir ünlünün yüzünü!
Daha birkaç hafta önce Scarlett Johansson, kendisinden habersiz, ‘gerçek görüntülerinin’ yapay zekayla yaratılan sahte bir diyalogla konuşturulduğu reklamda yüzünü kullanan şirkete dava açtı. Ne sonuç alacağı belirsiz.
Tom Hanks takipçilerini yapay zekayla üretilen görüntüleriyle yapılan reklamlara karşı uyardı... Bu konuyla ilgili her gün başka bir haber çıkıyor tüm dünyada.
Hollanda’da tüketicileri korumak için çalışan ‘ACM’de görevli Dries Cuijpers, Rathenau Enstitüsü’nün internet sitesinde yer alan söyleşide tüketicilerin yapay zekanın etkisine karşı savunmasız olduklarını söylüyor: “Etkinin yanıltıcı olması, mevcut yasalara göre adil olmayan bir ticari uygulamadır.”
HARARİ: “EKONOMİK KRİZE NEDEN OLABİLİR”
Tarihçi-yazar Yuval Noah Harari, The Guardian’da geçtiğimiz haftalarda çıkan röportajından yapay zekanın felaketle sonuçlanacak bir ekonomik krize neden olabileceğini söylüyor: “Yapay zekan sadece kendisinin anlayabileceği, hiçbir insanın çözemeyeceği yeni finansal aygıtlar yaratmaya başlarsa ne olur? Hiç kimsenin anlayamadığı ve dolayısıyla düzenleyemediği bir finansal sisteme sahip olduğumuzu düşünün. Böyle bir durumda bir ekonomik kriz çıktığında kimse nelere olduğunu anlayamaz!”
Google, Facebook, Instagram gibi uygulamaların bizi ailelerimizden, arkadaşlarımızdan hatta kendimizden bile daha iyi tanıdığı bir çağdayız. Bizlerle ilgili topladıkları verileri yapay zekayla işleyip bir müneccim gibi önümüze getiriyorlar: “Ben de tam bir orta sehpa almak istiyordum internette girdiğim sayfada önüme geldi. Instgaram sayfam orta sehpa fotoğraflarında geçilmiyor. Pinterest ha bire orta sehpa öneriyor.”
İnsan davranışlarını manipüle etme açısında yapay zekanın gideceği yerler henüz bilinmiyor.
ABD’li zincir mağaza Target’ın kadınların hamile olup olmadığını tahmin etmek ve onlara bebek ürünleri reklamları göndermek için yapay zekayla analizler yaptığının üstüne tam da havaların soğuduğu günlerde yapay zekayla Boğaz Köprüsü’nden battaniye sallandırmak hiç fena bir fikir gibi gelmiyor...
YAPAY ZEKAYA KANMAK İÇİN GÖNÜLLÜYÜZ
Yapay zeka ile kendisine bir ‘çocukluk’ yaratan arkadaşımın söylediklerini düşünüyorum. Hayallerimi canlandırıp, acının olmadığı, düşsel arkadaşlarımla mutlu mesut yaşayıp gittiğim asma köprülerden battaniyelerin silkelendiği, kilo aldırmayan pizzalar yediğim bir çocukluğum olsa nasıl olurdu acaba?
Yapay zeka bizim onunla ilgili endişelerimizle ilgilenmiyor, her gün gelişmeye devam ediyor. Hem de Harari’nin dediği gibi, binlerce yıllık insan evrimini birkaç ayda geçip gidiyor. Böyle bir durumda yakın gelecekte sağlıktan eğitime, sanattan ekonomiye her alanda hayatımızın her noktasında onunla karşılaşmamız kaçınılmaz. İhtiyaçlarımızı, arzularımızı tahmin eden yapay zekanın duygularımızı, davranışlarımızı, karar verme sürecimizi manipüle etmek için kullanılmaması pek olası görünmüyor.
Kah köprüden sallanan bir battaniye, kah lezzetli bir pizza ya da salonun ortasına bir sehpa ya da hayalimizdeki ‘çocukluğumuz’ yapay zekaya kanmak için çoktan gönüllü olmuşuz gibi geliyor bana...
