Kan grubunun kaşifi Karl Landsteiner kimdir?
Kan gruplarını tanımlayan ilk kişi olarak tarihe geçen Nobel ödüllü Karl Landsteiner kimdir?
Tarihe mâl olmuş kişiler, kurumlar ve önemli olayları atlamayan Google, bugün Doodle yapmak için bugün doğum günü olan kan gruplarının kaşifi Karl Landsteiner'i seçti. Peki, günümüzde yer alan 8 adet kan grubunu (AB rh-, ABrh+, A rh-, A rh+, B rh-, B rh+, 0 rh-, 0 rh+) ortaya çıkararak tıp dünyasında büyük bir kolaylık sağlayan Karl Landsteiner kimdir?
KARL LANDSTEİNER KİMDİR?
1868 Avusturya doğumlu olan Karl Landsteiner, Viyana Tıp Fakültesinden mezun oldu. Seroloji (Serumları inceleyen bilim) ve immünoloji (Bağışıklık sistemini inceleyen bilim) dallarına yönelmeden evvel bakteriyoloji, patoloji ve kimya alanlarında uzun bir çalışma sergiledi.
1900 yılında, 32 yaşındayken kendisininkilerle ile birlikte beş meslektaşının serum ve yıkanmış eritrositlerini (Alyuvar) ayırarak bunları tüm olası bileşimlerde (kombinasyonlarda) birbirleriyle karşılaştırdı ve bazı bileşimlerde aglütinasyon (Antijen ve antikor kümelenmesi) olduğunu, bazılarında ise olmadığını gözlemledi. Bu sayede A ve B kan grubu ile bu iki antijeni taşımayan C grubunu (sonradan 0 grubu olmuştur) tanımlamış oldu.
Bundan iki sene sonra, 1902 yılında iki arkaşıyla birlikte yaptığı çalışma sonra AB türü de, kan grupları arasına katılmıştır.
Landsteiner, daha sonraki yıllarda M, N ve P gruplarını bulmuş, soğuk antikorlar üzerinde çalışmış ve 1904’de Avusturyalı hekim Julius Donath ile birlikte paroksismal soğuk hemoglobinürisi’ nden sorumlu bifazik antikoru tanımlamıştır (Donath-Landsteiner antikoru). Landsteiner 1929’da ABD uyruğuna geçmiş ve 1930’da Nobel fizyoloji ve tıp ödülünü kazanmıştır.
1940'ta ilk kez bulunduğu maymun türünün adını taşıyan Rhesus (Rh) faktörünü saptadı. Rh faktörü, anne ve dölütün kanında ortaya çıkabilen ve düşük, ölü doğum ya da yeni doğanda ölümcül bir hastalığa yol açan bir dizi tepkimenin temelini oluşturuyordu.
Landsteiner'in çalışmaları adli tıbbın gelişmesine önemli katkılarda bulundu; babalık ve cinayet davalarında kan gruplarının güvenilir birer kanıt olarak kullanılmasını sağladı. Kan gruplarının belirli genler aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarıldığının kanıtlanması, kalıtım ve antropoloji araştırmaları için de etkili bir yöntem sağladı.
Landsteiner 1909-1919 arasında Viyana Üniversitesi'nde, 1922-1943 arasında New York kentindeki Rockefeller Tıp Araştırmaları Enstitüsü'nde patoloji dersleri verdi. Başlıca yapıtı, bağışıklık kimyasının kurulmasına katkı niteliğindeki The Specificity of Serological Reactions 'dır.
ÇOCUKLARIN KAN GRUPLARI EŞLERE GÖRE BELLİ OLUYOR
Anne babadan çocuğa kan grupları Mendel kanunlarına göre aktarılır. Buna göre bir anneden alınacak gen, birde babadan alınacak gen çocuğun kan grubunu belirleyecektir. Anne ve babadan gelen genler aynı karakteri taşıyorsa homozigot, farklı karakterlerde genler taşıyorlarsa heterozigot olarak adlandırılır. Homozigot anne ve babanın çocukları aynı kan grubundan olacaktır. Bir raya gelen iki gen arasında baskınlık ve çekiniklik özelliği bulunacaktır. Baskın olan gen diğerini bastıracak, özelliklerini kapatacaktır. Kişi B0 genlerine sahipse B, 00 genlerine sahipse 0 kan grubu meydana gelecektir.
Mendel kanunlarına göre;
Eşlerden biri AB grubuna sahipse, 0 grubu çocuklar, 0 grubuna sahip bir eş olması durumunda AB grubuna sahip çocuklar olmayacaktır.
Eşlerden her ikisi de AB grubuna sahipse, çocuklar A, B ve AB kan gruplarından olacaktır.
Eşlerden biri A, diğeri B grubuna sahipse, çocuklar A, B, AB ve 0 grubuna sahip olabilirler.
Eşlerden biri 0 kan grubunda, diğeri AB kan grubuna sahip olduğunda çocuklar daima A ve B kan gruplarından olacaktır.
RH FAKTÖRÜ NEDİR?
İnsanların kanlarında bulunan RH faktörü Eritroblastoz, bazı kişilerde bulunmayarak, RH negatif olarak adlandırılır. İnsanlarda görülmeme olasılığı %15 olan Eritroblastoz, özellikle anne ve bebeğin kan gruplarında görülecek uyuşmazlık neticesinde kırmızı kan gruplarının harap olmasına sebep olur. Irsi olan bu durum, doğar doğmaz bebeğin kanının değiştirilmesi ile tedavi edilmektedir. Eritroblastoz, RH faktörü hastalığı, Eritroblastoz fetalis, yeni doğan çocuklarda had sarılık, yeni doğanlarda hemolyfic hastalık olarak ta adlandırılır.
KAN GRUPLARI NE ANLAMA GELMEKTEDİR?
Kan grupları, insanlardaki kanın özelliklerini belirtmek amacıyla, antikorlara bakılarak belirlenmiş olan sınıflandırma sistemidir. Kanda bulunan alyuvarlar, kana kırmızı rengi veren oluşumlardır. Alyuvarların üzerinde bulunan, kan proteinlerine göre gruplar oluşmaktadır. Bu proteinler üç gruba ayrılmıştır. A, B ve RH proteinleri aralarında 8 adet kan grubu oluşturur. Vücudun bağışıklık sisteminin ürettiği antikorlarda kanda bulunmaktadır. Bunlarda A, B ve RH antikoru olarak adlandırılır. Bilinen hiçbir kanın yapısında antikorlar ve protein yan yana bulunmaz. Bunlar birlikte olursa, birbirlerini tutarak katılaşırlar ve çökelirler. Kişiler arasında kan alışverişi yapılabilmesi için, alıcı ve vericilerin kanlarındaki protein ve antikorların incelenmesi gerekir. Farklı gruplara sahip kişiler arasında kan alışverişi yapılamaz. Kan grupları içerisinde sadece AB grubu olanlar genel alıcı, O grubu olanlar ise genel vericidir.
-A grubu RH negatif: Kan gurubunu belirleyecek olan A genine sahip olan ve içeriğinde RH faktörü bulunan kan grubudur.
-A grubu RH pozitif: Kanın içeriğinde A geninin bulunması, fakat RH faktörünün bulunmadığı kan grubudur.
-B grubu RH negatif: Kan grubunu belirleyecek olan B genine sahip, RH faktörünün bulunmadığı kan grubudur.
-B grubu RH pozitif: Kan grubu içerisinde B geninin ve RH faktörünün bulunduğu gruplardır.
-AB grubu RH negatif: Kanın içeriğinde hem A, hem B geninin olması, RH faktörünün bulunmadığı gruplardır.
-AB grubu RH pozitif: Kan gruplarını belirleyen A ve B genlerine sahip, RH faktörünü bünyesinde bulunduran kan grubudur.
-0 grubu RH negatif: Kanın içeriğinde A ve B genlerinden hiç birinin bulunmadığı, RH faktörünün de olmadığı gruplardır.
-0 grubu RH pozitif: Kanda A ve B genlerinin bulunmadığı fakat, RH faktörünün bulunduğu kan grubudur.
