Kendi evinde yabancı gibi hissetmek: Capgras sendromu nedir?
Sevdiklerinizin aniden yabancılaştığını hissettiniz mi? Onlar gerçekten kim olduklarını iddia ettikleri kişiler mi, yoksa sadece benzer görünen birer taklit mi? Capgras sendromu, kişilerin en yakınlarını bile tanıyamadığı bu ürpertici yanılsamaya neden oluyor. Peki, bu garip durumu tetikleyen ne?
Tanıdığınız bir kişinin bir anda tanımadığınız biri gibi davranması ne kadar korkutucu olurdu? Capgras sendromu, bireylerin sevdiklerini şeytani ikizler olarak algılamasına yol açan gizemli bir zihinsel bozukluk. İşte detaylar...
NEREDEYSE 1 ASIR ÖNCE TANIMLANDI
Neredeyse bir asır önce, 1923 yılında Fransız psikiyatrist Joseph Capgras tuhaf bir Matmazel M vakası tanımladı. Matmazel M, aile üyelerine tıpatıp benzeyen sahtekârların onların yerine geçtiğini ve kendisine zarar vermeyi planladıklarını iddia ediyordu. Ayrıca doğumunda yerine başkasının geçtiğine ve aslında büyük bir servetin varisi olduğuna ve gerçekte kendisi olmadığına inanıyordu.
Joseph Capgras buna “L'illusion des sosies” ya da “benzerlerin yanılsaması” adını verdi ve bugün Capgras Sendromu olarak biliniyor. Capgras'ın hastaları, daha sonra Sanrısal Yanlış Tanımlama Sendromları veya DMS başlığı altında gruplandırılan bir dizi sanrıdan muzdaripti.
SANRILAR NELERDİR?
Bir kişi açıkça yanlış bir inanca, bu inanca karşı mevcut kanıtlara bakmaksızın, son derece inançlı bir şekilde sahip olduğunda sanrıları olduğu söylenir. Bu kişiler, yanlış inançlarının aslında gerçekliğin bir parçası olduğuna tamamen ikna olmuşlardır.
CAPGRAS KAPSAMINA GİREN SANRILAR ŞUNLARDIR
1. Akrabalarınızın ya da yakınlarınızın yerine onlara tıpatıp benzeyen bir “dublör” ya da “sahtekar” geçtiği sanrısı Capgras sanrısı olarak bilinir.
2. Sizin yerinize başka birinin geçtiği inancı İntermetamorfoz olarak bilinir.
3. Bir başka sanrı da hastaların hayatlarında karşılaştıkları birkaç kişinin aslında aynı kişi olduğunu ve birden fazla kişi kılığına girdiğini düşünmeleridir. Bu durum Fregoli Sendromu olarak bilinir.
4. Cotard sanrısı olarak bilinen bir başka sanrı ise hastaları gerçekten hayatta olmadıklarına, aksine ölü olduklarına ya da çürüdüklerine inandırır. Tüm bu sanrılar aynı zamanda zulüm sanrıları olarak da bilinir ve insanlar gerçek ile yanlış inançları arasında ayrım yapamazlar.
EN SIK HANGİSİ GÖRÜLÜR? ÇALIŞMA TÜRKİYE'DE YAPILDI!
Capgras sanrısı DMS'ler arasında en sık görülendir. Buna rağmen çok nadir görülür. Türkiye'deki bir psikiyatri hastanesinde yapılan bir çalışmada, beş yıl boyunca başvuran 920 hastanın sadece yüzde 1,3'ünde bu sanrı görülmüştür.
ŞİZOFRENİDEN KAYNAKLANABİLİR
Capgras sendromu tek başına ortaya çıkmaz. Şizofreni spektrum bozuklukları, şizoaffektif bozukluklar ve bipolar affektif bozukluklar gibi daha geniş bir akıl hastalığının belirtisi olabilir.
Capgras sanrısı felç, beyin tümörü, epilepsi ve bunama gibi nörolojik sorunlardan muzdarip hastalarda da görülür.
ARKASINDAKİ NÖROBİLİM
Capgras orijinal makalesinde, hastasının, sahtekarlar tarafından değiştirildiğine inandığı kızı ve kocası gibi kendisine yakın olan kişilerin yüzlerini hatırlamakta sorun yaşamadığını belirtmiştir.
"DERİ İLETKENLİK TEPKİSİ"
Bir yüzün bize tanıdık gelip gelmediği, o yüze verdiğimiz duygusal tepki ile tespit edilebilir ve bu da Deri İletkenlik Tepkisi olarak bilinen bir yöntemle hesaplanabilir.
SAVAŞ YA DA KAÇ!
Avuç içlerimizde ter bezleri bulunur ve bu bezler, özellikle de sınıfta sunum yapmadan önce olduğu gibi gergin olduğumuzda nemli hissetmemize neden olabilir.
Peki, gergin hissettiğimizde avuç içlerimizdeki ter bezleri neden harekete geçer? Bunun nedeni, “savaş ya da kaç” durumlarında vücudumuzu soğutmak için onları harekete geçiren sempatik sinir sistemidir.
“Savaş ya da kaç” tepkisi korkuya karşı ter üretimimizi artıran duygusal bir tepki olduğu gibi, tanıdık yüzlere karşı duygusal tepkimiz de avuç içlerimizdeki ter bezlerini harekete geçiren SNS tarafından kontrol edilir.
Deri İletkenlik Tepkisi, avuç içlerimize küçük, sabit bir voltaj ileten elektrotlar takılarak ölçülür. Avuç içlerimiz duygusal uyarılma nedeniyle terlediğinde, voltajdaki değişiklikler (hatırlarsanız, tuzlu su iletkenliği artırır) tespit edilebilir. Bu değişiklikler duygusal tepkilerimizle doğru orantılıdır.
SORUMLU BÖLGELERDE İŞLEV BOZUKLUĞU
Capgras sanrılarının ardındaki mekanizmalar tam olarak bilinmemekle birlikte, teoriler Capgras sendromlu hastalarda tehlikeye giren işlevlerden sorumlu beyin bölgelerindeki işlev bozukluğuna işaret etmektedir:
Hastalar akrabalarının yüzleriyle duygusal bir bağ kuramadıkları için, beynin temporal lobu (yüzlerle ilgili bilgilerin işlenmesinde rol oynar) ile beynin limbik sistemi (duyguların işlenmesinde rol oynar) arasında bir kopukluk olduğu öne sürülmüştür.
Sanrılar, nöropsikiyatrik hastalıklardan muzdarip hastalarda gözlemlenen yürütme işlevi eksikliğiyle de güçlü bir şekilde ilişkilendirilmiştir. Yönetici işlev bozukluğu olan kişiler planlama, zamanlarını yönetme, problem çözme ve hatta kanıt sunulduğunda yanlış inançları düzeltme gibi normal görevleri yerine getirmekte zorlanırlar.
Kaynak: Science ABC
