İstihdamda kadının adı yok
Türkiye kadın istihdamında OECD üyesi ülkeler arasında en sonda yer alıyor. OECD ülkelerinde ortalama 100 kadından 59'u istihdama katılırken, Türkiye'de 100 kadından sadece 29'u istihdam ediliyor. Çalışan kadınlara yönelik teşvik ve düzenlemelerin kadın istihdamını artırmadaki etkisi sınırlı kaldı. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, kadın çalışanların haklarını yazdı
8 Mart Dünya Kadınlar Günü kutlu olsun. Ekonomik İşbirliği ve kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkelerde toplam istihdam oranı yüzde 66.3 düzeyinde. OECD ülkelerinde erkeklerin yüzde 73.7’si, kadınların ise yüzde 59.0’u istihdam ediliyor. Türkiye’de ise 2021 yılı 4. Çeyrek itibarıyla toplam istihdam yüzde 46.5 olurken, istihdam oranı erkeklerde yüzde 64.2, kadınlarda da yüzde 29.2 olarak gerçekleşti. OECD üyesi ülkeler arasında kadın istihdam oranında Türkiye’ye en yakın olan Yunanistan’da her 100 kadından 47’si, İtalya’da ise 49’u istihdam ediliyor.
Yetersiz olmakla birlikte 2014 yılından bu yana kadın istihdam oranında 4 puanlık iyileşme sağlandı. 2014 yılı 1. Çeyrekte kadın istihdam oranı yüzde 25.1 düzeyinde bulunuyordu. Bir diğer olumlu gelişme de pandemi öncesinde 2019’un son çeyreğinde yüzde 28.2 olan kadın istihdam oranının 2021 yılsonunda yüzde 29.2’ye yükselmesi.
Kadın istihdamının düşük olması, insan kaynaklarımızın iyi değerlendirilemediği anlamına geliyor. Türkiye’de 15 yaş üstü kadın nüfusu 32.4 milyon kişiye ulaşırken, işgücü piyasasında 11 milyon kadın yer alıyor. Bunlardan 9.5 milyonu istihdam edilirken, 1.5 milyon kadın ise çalışmak istediği halde iş bulamadığı için işsiz. Kadın işsizlik oranı 2021’in son çeyreğinde yüzde 14.1 olarak hesaplandı. Geniş anlamda işsizlik oranı erkeklerde yüzde 18.8 iken, kadınlarda bu oran yüzde 29.6 düzeyinde yer alıyor. Buna göre, her 100 kadından 29.2’si istihdam ediliyor, 29.6’sı geniş anlamda işsizler grubunda bulunuyor.
Çalışan kadınlara yönelik farklı kanunlarda çeşitli düzenlemeler yer alıyor. İşte çalışan kadınların hakları:
EVLENEN KADINA KIDEM TAZMİNATI
Kendi isteği ile işten ayrılanlar kıdem tazminatını sadece emeklilikte veya yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirerek, ya da haklı bir sebeple iş akdini feshettiklerinde alabilir. Kadın işçiler bunlardan farklı olarak, evlendiklerinde, nikâh tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrıldıklarında da kıdem tazminatı alabilir.
HAMİLE VE EMZİREN KADINI GECE ÇALIŞTIRMA YASAĞI
İşveren, hamile işçinin sağlığını ve güvenliğini korumak amacıyla gerekirse çalışma koşullarını değiştirmek ve daha hafif işte çalıştırmak zorunda. Çalışma koşullarındaki değişikliklerden dolayı ücretinde indirim yapamaz.
Hamile kadınlar, doğuma kadar olan dönemde ve doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılamaz. Hamile ve emziren kadınların günlük çalışma süresi de 7.5 saati aşamaz.
16 HAFTA ANALIK İZNİ
Kadın işçiler doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8 hafta analık izni kullanır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önceki süreye iki hafta eklenir. Sağlık durumu uygun olan kadın, kendisi talep ederse, doktor raporu ile doğumdan önceki üç haftaya kadar çalışmaya devam edebilir. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinenler de 8 hafta analık izni kullanabilir.
SÜT İZNİ
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde 1.5 saat süt izni verilir. Kadın memurlara ise analık izin süresinin bitiminden itibaren ilk altı ayda günde 3 saat, ikinci altı ayda günde 1.5 saat süt izni kullandırılır.
DOĞUM SONRASINDA 6 AYA KADAR YARIM ÇALIŞMA
Analık izninin bitiminden itibaren, çocuğun hayatta olması şartıyla kadın işçi ve memur ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçi/memurlar birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle yarım gün çalışabilirler. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde ise bir yıl süreyle yarım gün çalışma hakkı tanınır.
İzinli olunan saatlerde özel sektör çalışanı kadınlara İşsizlik Fonu’ndan brüt asgari ücretin yarısı ödenir. Kamuda çalışan kadınlar ise doğrudan çalışmaya bağlı olarak yapılan ödemeler hariç maaş almaya devam ederler.
ÜCRETSİZ İZİN
Doğum yapan memur 24 aya kadar, özel sektördeki işçiler ise 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir.
YARIM ZAMANLI ÇALIŞMA
Kadın işçilerin, çocuk ilköğretime başlayıncaya kadar yarım zamanlı çalışma hakkı bulunuyor. Kadın memurlar ise kanunda hak tanınmasına karşın, yönetmelik yayımlanmadığı için henüz bu haktan yararlanamıyorlar.
DOĞUM BORÇLANMASI
İşçi, memur, esnaf statüsündeki kadınlar, sigortalı çalışmaya başladıktan sonraki doğumlarda boşta geçen sürelerinin 2 yıla kadar olan kısmı için borçlanma yapabiliyor. Üç çocuğu bulunan anne, toplam 6 yıla kadar boşta geçen süreleri için doğum borçlanması yapabilir.
Staj sigortası bulunan kadınlar ise staj yaptıkları tarih ile uzun vadeli sigortaya tabi çalışmaya başladıkları tarih arasında doğan çocukları için de doğum borçlanması yapabiliyor.
KREŞ HAKKI
Kadın çalışan sayısı 150 ve daha fazla olan işyerleri kreş hizmeti vermek zorunda. İşveren ya doğrudan kreş açarak ya da mevcut kreşlerden hizmet satın alarak veya başka işverenlerle ortak kreş açarak bu yükümlülüğünü yerine getirebilir.
