Büyü (İslam'da) nedir?

Tabiat üstü güçlerden yararlandığını iddia eden kişilerin gizli metotlar uygulayarak olağanüstü sonuçlar elde etmek, olayları gerçeğe aykırı bir biçimde göstermek için kullandıkları teknikler ve yürüttükleri faaliyetlerin adıdır. Günümüzde bir nevi gösteri sanatı sayılan illüzyon ve göz boyayıcılık gibi faaliyetler de halk tarafından büyü olarak isimlendirilmektedir. 'Büyü' karşılığı olarak Arapçada, "bir şeyi olduğundan başka türlü göstermek, göz boyama, aldatma, hile" anlamlarına gelen 'sihir' kelimesi kullanılır. Çünkü sihirbaz birtakım araç ve gereçlerle gerçekte olanı, başka bir halde göstermektedir.

Tarihi çok eskilere dayanan büyü, Mısır, Babil, İran, Hint, Çin ve Grek kültürlerinde ve Eski Türk kavimlerinde yaygın biçimde kullanılmış, dinen yasak olmasına rağmen Yahudi ve Hristiyan geleneklerinde de yer etmiştir. Büyücüler dini inanç, manevi duygu ve kutsal metinleri tarih boyunca hedeflerine ulaşmak için kullanmışlardır. Cahiliye dönemi Arap kültüründe de kehanet, fal okları, yıldızlara bakmak, küçük kareler çizip içlerine harf veya sayı yazmak, düğüm atmak ve üflemek gibi yollarla büyü yapmak son derece yaygındı. Araplar büyücülerden çekinir ve onlara saygı duyarlardı. Günümüzde de en gelişmiş toplumlarda dahi büyü, fal ve kehanet gibi uğraşılar çok sayıda kişinin ilgi alanına girmekte, hayatlarını yönlendirmektedir.

19. yüzyılın sonlarına doğru din üzerine çalışma yapan Batılı araştırmacıların çoğu, dinin kaynağının büyüye dayanan animizm, naturalizm veya totemizm olduğunu iddia etmişlerdir. Bu iddiaya göre din, evrim yoluyla muhtelif safhalardan geçmiştir ve en son safha tanrıların içinden en üstününün seçildiği monoteist dinlerdir. Bu teori karşısında "dinin başlangıcında bir yüce Tanrı inancı bulunduğu" görüşüne dayanan 'ilkel monoteizm' teorisi yer almaktadır. Bu teoriye göre başlangıçta insan, yaratıcı ve güçlü bir tek Tanrı'ya inanıyordu. Daha sonra tarihi şartlar neticesinde bu tek tanrıyı ihmal etmiş ve unutmuş, kendisini sayısız tanrılara, tanrıçalara, ruhlara ve mitolojik atalara dayanan gittikçe karmaşık hale gelen inançlara terk etmiştir. Bu son teori özellikle teist ve monoteist dinlerin öngördüğü inanç manzumesi ile büyük ölçüde örtüşüyor görünmektedir. Buna göre dinlerde tekamül değil dejenerasyon söz konusudur. Aslında 'ilkel' diye nitelenen dinlerdeki büyü seremonileri, ilk dini model olan monoteist dinlerdeki birtakım ritüellerin bozulmuş şekli veya üretilmiş alternatifleridir. Nitekim Kur'an-ı Kerim'de büyüyle uğraşanların bunu Hz. Süleyman'a dayandırma çabaları şiddetle reddedilmiş, 'şeytan' diye nitelenen kimselerin hem Hz. Süleyman'dan hem de Harût ve Marût adlı iki melekten öğrendiklerini tahrif ederek büyü şeklinde kullandıklarına işaret edilmiştir (Bakara 2/102).

İslam alimlerinin bir kısmı büyünün gerçekliği bulunmayan, aldatma ve hilelere dayalı bir uğraş olduğu, insanlar ve diğer varlıklar üzerinde gerçekçi hiçbir etkisinin bulunmadığı ve olağanüstülük taşımadığı kanaatindedir. Yine bazıları sihirbazlık adı altında yapılan işlerin önemli bir kısmının cinlerle irtibat kurma ve onlardan yardım alma (cincilik) kabilinden olduğunu söylerler. Ancak alimlerin çoğunluğu göz boyama ve illüzyon kabilinden türleri bulunmakla birlikte tabiattaki bazı açıklanamayan etkileşimlere dayalı teknikleri kullanarak gerçek sonuçlar ortaya koyan uygulamalar şeklinde de türlerinin olduğunu söylemiş ve büyünün gerçekliğini kabul etmişlerdir.

İnsanların büyüye başvurması genellikle psikolojik sebeplere ve pratik ihtiyaçlara dayanmakla birlikte ona eşlik eden metafizik inanç ve kanaatler de önemlidir. Olaylara ve nesnelere hükmetmek, geleceği bilmek ve onu belirlemek, kendisini koruma altına almak, ağır bir sıkıntı veya hastalıktan kurtulmak, zenginlik, iktidar, intikam gibi arzularına ulaşmak insanları büyü ve benzeri uygulamalara sevk eden psikolojik sebepler ve pratik ihtiyaçlardır. Büyüye başvurmanın gerisinde çoğu kere varlığa ve varlığın yaratıcısına dahi bir cehalet, tahrif edilmiş bir metafizik ve kainat anlayışı, Allah'a şirk koşmayı içeren yozlaşmış bir dini düşünce yatar. Büyünün bazı çeşitlerinin olağanüstü bilgi ve güç ile Allah'ın irade ve kudreti üstünde işlerin başarılabileceği iddiasını barındırması tevhit inancına aykırı olup bu inanç büyücülere peygamberden hatta Allah'tan da daha büyük değer vermeyi beraberinde getirmiştir.